BIOGRAFÍA
«Nikxni kiʼakstu ktawi»
MAKGAPITSI tuku tlawa pi namakgkatsiyaw pi kiʼakstukan wilaw wa akxni niy tiku lu xpaxkiyaw, akxni anaw latamayaw alakatanu o akxni makgat kawilaniw amakgapitsin. Akit chuna ktitaxtunit. Pero akxni klilakpuwan putum tuku ktitaxtunit, kakxilha pi nikxni kiʼakstu xakwi. ¿Tuku xlakata chuna kwan? Nakkalitachuwinanan.
XLIʼAKXILHTIT KINATLATNI
Kintlat chu kintse católicos xwankgonit. Pero akxni akxilhkgolh kBiblia pi Dios wanikan Jehová, tunkun xtatayananin Jehová litaxtukgolh. Kintlat xwakna xwanit chu xkatlawa imágenes xla Jesús. Pero nialh chuna tlawalh, wata maklakaskilh tuku xkatsini xlakata xkaxtlawalh xlikilhmaktum kinchikkan xlakata anta Pukgalhtawakga xlitaxtulh. Wa uma xapulana Pukgalhtawakga nema analh kSan Juan del Monte, anta kManila, niku tapakgsi Filipinas.
Akxtum kkatawi kinatlatni chu amakgapitsi tiku xalak kifamilia.
Klakachilh kkata 1952, chu kinatlatni tsukukgolh kimasiyanikgo xlakata Jehová chuna la xkamasiyanikgonit kgalhtati kinatalan lakgkgawasan chu kgalhtutu kinatalan laktsuman. Chuna la xakstaktilhama, kintlat kimakgpuwantinilh pi xaklikgalhtawakgalh akgtum capítulo xalak Biblia chali chali. Chu lakgachunin na akxtum xkintalikgalhtawakga makgapitsi kilikgalhtawakgakan. Xmin kilhtamaku, superintendentes chu betelitas xtamakgxtakgkgo kkinchikkan. Natalan xlichuwinankgo tuku lu tlan xtitaxtukgonit nema lu xkamakgpuwantini chu xmakgapaxuwa kifamilia. Uma kinkamakgtayan xlakata na lu xlakaskinka xakliʼakxilhwi nakskujnaniyaw Jehová.
Kinatlatni kimasiyanikgolh pi lu xlakaskinka ni nakmakgxtakga Jehová. Kkata 1971, akxni kintse aku xninit, kintlat chu akit precursores klitaxtuw. Pero kkata 1973, akxni xakkgalhi 20 kata, kintlat nilh. Xakmakgkatsi pi kiʼakstu xakwi xlakata nialh xakkakgalhi kinatlatni. Pero takgalhkgalhin nema lichuwinan Biblia lu kimatliwakglhli. Uma takgalhkgalhin nema xtachuna tuku limachokgowilikan barco, kimakgtayalh nialh lu naklipuwan chu ni nataxlajwani kintakanajla (Heb. 6:19). Akxni nina makgas xninit kintlat, precursor especial kilimaxtuka chu kimalakgachaka kʼakgtum isla nema wanikan Coron, anta kPalawan.
KTITAXTULH TUKU TUWA AKXNI KIʼAKSTU XAKWI
Kchalh kCoron akxni xakkgalhi 21 kata. Xlakata xakstaknit kʼakgtum lanka kachikin, lu kaks klilakawa pi kʼisla niku kimalakgachaka ni xʼanan luz, ni xmakaminkan chuchut kllave, ni xʼanan putlaw chu nipara motos. Maski xwilakgo makgapitsi natalan, ni xakkgalhi chatum compañero tiku akxtum xakkalh talichuwinan Dios, chu xmin kilhtamaku kiʼakstu xakkan lichuwinan Dios. Xapulana papaʼ nema kchalh kʼisla lu tuwa kmakgkatsilh xlakata xakkalakapastaka kifamilia chu kiʼamigos. Akgatunu tsisni xaklakan kʼakgapun chu xakakxilha staku chu xaktsuku lakgaxtaja. Xakmakgxtakgputun taskujut nema xkilakgayawakanit chu xaktaspitputun kkinchik.
Akxni xakmakgkatsi pi kiʼakstu xakwi, xaklitachuwinan Jehová putum tuku xakmakgkatsi. Xaklakapastaka tuku xaklikgalhtawakganit kBiblia chu kkilikgalhtawakgakan nema tlan xkimakgpuwantinilh. Lu xaklilakpuwan tuku wan Salmo 19:14, chu kakxilhli pi komo wa xaklilakpuwa tuku Jehová lakgati, tuku xla tlawanit chu xatlan xtayat, xla xʼama litaxtu “kiLakgmaxtuna chu chuna la akgtum lanka chiwix” nema tlan xaklitatsekgli. Lu kimakgtayalh akgtum artículo nema xmin krevista La Atalaya, nema xwanikan «Usted nunca está solo».a Makglhuwa klikgalhtawakgalh. Tlan nakwan pi uma kilhtamaku xtachuna la akxtum xaktatawila Jehová, chu lu xlakaskinka xakliʼakxilha uma kilhtamaku xlakata tlan xaktlawa oración, xakkgalhtawakga chu xaklilakpuwan tuku xaklikgalhtawakga.
Akxni nina makgas xakkachanit kCoron, kgolotsin xalak congregación kilimaxtuka, chu xlakata kaj akit kgolotsin xaklitaxtu kʼuma kachikin, xtalakaskin pi akit xakpulalilh tamakxtumit Niku Masiyakan xlakata la Lichuwinankan Dios, Tamakxtumit xlakata xTaskujut Dios, Estudio de Libro de Congregación chu Takgalhtawakga xla Makatsinina. Nachuna, xtalakaskin xakmastalh taʼakgchuwin akgatunu semana. Maski chuna, lu tlan kitaxtulh, xlakata uma kimakgtayalh nialh xakmakgkatsilh pi lu kiʼakstu xakwi.
Latamanin xalak Coron lu xlakgatikgo xkalitachuwinanka Dios, chu chuna la titaxtulh kilhtamaku, makgapitsi tiku xakkalimakgalhtawakgema Biblia tamunukgolh. Pero na xʼanan tuku tuwa. Akgtum liʼakxilhtit, xlakata tlan xakchalh niku xkinkalakgchanan naklichuwinanaw Dios, xmin kilhtamaku xtalakaskin xaktlawalh itat kilhtamaku, chu lakgachunin ni xakkatsi niku xakkama lakgtunkuwi akxni xtsiswalh. Congregación na xlakgchan nalichuwinan Dios klhuwa laktsu islas. Xlakata tlan xakchalh, xtalakaskin xaktawakalh kʼakgtum aktsu barco o lancha chu xaktitaxtulh kpupunu niku xmin kilhtamaku lu xtaʼakgayawama xlakata lu senan anta. ¡Chu tuku tlakg nitlan wa pi akit ni xakkatsini paxtawakatnan o xkiwatnan! Pero Jehová ankgalhin kinkuentajtlawalh chu kimakgtayalh. Alistalh kakxilhli pi putum tuku xaktitaxtuma, xkimakgtayama xlakata tlan xakmakgantaxtilh taskujut nema xʼamaka kilakgayawakan alistalh, niku tlakg tuwa tuku xakkama titaxtu.
PAPÚA NUEVA GUINEA
Kkata 1978, kimalakgachaka kPapúa Nueva Guinea, nema wi kxnorte Australia. Papúa Nueva Guinea akgtum país niku anan lhuwa kasipijni chu max xtachuna xlilanka España. Maski kʼuma país max kaj akgtutu millón latamanin xʼanankgo, xchuwinankan liwaka 800 tanu tanu tachuwin. Pero lu tlan pi lhuwa latamanin tlan xchuwinankgo pidgin, akgtum tachuwin xalak Nueva Guinea, nema na limapakuwikan tok pisin.
Pulana kimalakgachaka kʼakgtum congregación niku xchuwinankan inglés, anta kPort Moresby. Pero ni makgas ktamakgxtakgli anta xlakata kkalh kʼakgtum congregación niku xchuwinankan tok pisin chu ktsukulh kkan kʼescuela niku xmasiyakan uma tachuwin. Tuku xkimasiyanikan xakmaklakaskin akxni xakkan lichuwinan Dios, chu uma kimakgtayalh tlakg lakapala xakkatsinilh uma tachuwin. Ni lhuwa kilhtamaku titaxtulh, tlantiya xakmasta taʼakgchuwin ktachuwin tok pisin. Ni takgatsilh akgtum kata lata xakchanit kPapúa Nueva Guinea, superintendente de circuito kilimaxtuka, chu uma lu kaks kimalakawanilh. Kilakgayawaka pi xakkalakgapaxialhnalh congregaciones ktachuwin tok pisin nema xwilakgo klhuwa laklanka kachikinin.
Xlakata congregaciones lu lakgamakgat xwilakgo, xtalakaskin pi xtlawaka lhuwa asambleas de circuito, chu xtalakaskin pi akit xaklakaxwililh la xʼamaka tlawakan. Wa xlakata lakatum lakatum niku xakkan. Xapulana, xlakata ni lu xaklakgapasnan kpaís, ni xakkatsini tachuwin chu nipara talismanin nema anan anta, xakmakgkatsi pi lu kiʼakstu xakwi. Xlakata lu kasipijni xwanit chu ni xʼanan carreteras, nila katantun xakkalakgapaxialhnan congregaciones. Wa xlakata akgatunu semana xaktawaka kʼakgtum avioneta nema xtalakgxtumaja, chu xmin kilhtamaku kajwatiya akit xkilinkan. Akxni xaktawaka kʼumakgolh avionetas, lu xakpekuan, xtachuna la xakpekuan akxni xaktawaka klancha.
Ni lhuwa latamanin xkgalhikgo teléfono. Wa xlakata akxni wi tuku xakkamakatsiniputun congregaciones, xakkamalakgachani cartas. Makglhuwa, akit pulana xakchan nixawa cartas nema xakmalakgachanit. Wa xlakata xtalakaskin pi xakkakgalhskilh latamanin niku xwilakgo natalan. Akxni xakkatekgsa natalan, xlakan xatapaxuwan xkimakgamakglhtinankgo chu lu xkimpaxtikatsinikgo putum tuku xaktlawama. Uma xkimalakapastaka tuku xlakata ni kaj paxkat xwanit putum tuku xakliskujma. Tipalhuwa la Jehová kilimasiyanilh pi xkimakgtayama chu uma tlawalh pi tlakg tlan xaktalalilh.
Kxapulana tamakxtumit nema kkilalh kʼisla nema wanikan Bougainville, kilakgtalakatsuwikgolh akgtum tamakgaxtokgat chu kinkgalhskinkgolh: «¿Kilalakapastakaw?». ¡Chuna, liwana xakkalakapastaka! Xakkalitachuwinanit Dios akxni aku xakchanit kPort Moresby, chu ktsukulh kalimakgalhtawakge Biblia, pero alistalh kwanilh chatum tala pi chuntiya xkamakgalhtawakgelh. ¡Lu klipaxuwalh pi la uku xtamunukgonita! Xlakata uma tamakgaxtokgat xtamunukgonita, akgtum tasikulunalin xwanit. Pero akgtutu kata nema ktawilalh kPapúa Nueva Guinea kmakglhtinalh atanu lhuwa tasikulunalin.
KIFAMILIA LU KSKUJNANIKGO JEHOVÁ
Akxtum ktawi Adel.
Ktaxtulh kCoron kkata 1978, pero anta xaklakgapasnit chatum tala tiku lu xapaxuwana chu lu skulujwa xwanit, xwanikan Adel. Xla xʼakstu xkakuentajtlawama chatiy xkamanan, Samuel chu Shirley. Na xkuentajtlawama xtse chu precursora regular xlitaxtu. Mayo kata 1981, ktaspitli kFilipinas xlakata xaktatamakgaxtokgli Adel. Precursores regulares klitaxtuw chu akxtum ktsukuw skujnaniyaw Jehová. Na ktsukulh makgskuja xlakata xakkuentajtlawalh kifamilia.
Akit, Adel, Samuel chu Shirley, akxtum kskujnanimaw Jehová kPalawan.
Maski xakkgalhi kamanan, kkata 1983 precursor especial kilimaxtuparaka. Kimalakgachaka kʼisla nema wanikan Linapacan, anta kPalawan. Maski lu makgat xwanit chu ni xʼanankgo xtatayananin Jehová, kifamilia chu akit kkaw latamayaw anta. Akxni max kajku akgtum kata xaklamaw anta, xtse Adel nilh. Pulaktum tuku kinkamakgtayan nialh lu xaklipuwaw, wa pi lu xaklichuwinanaw Dios. Xakkgalhiyaw lhuwa tiku xakkalimakgalhtawakgeyaw Biblia chu kstakma xtakanajlakan. Ni lhuwa kilhtamaku titaxtulh, kakxilhwi pi xtalakaskin akgtum Pukgalhtawakga anta kʼisla. Wa xlakata ktlawaw akgtum aktsu Pukgalhtawakga. ¡Lu klipaxuwaw akxni kakxilhwi pi 110 latamanin kilakgolh akxni lakapastakka Cristo, akxni kajku akgtutu kata xtitaxtunit lata xakchanitaw anta! Lhuwa umakgolh latamanin tamunukgolh akxni nialh anta xakwilachaw.
Kkata 1986, kimalakgachaka kCulion, kʼakgtum isla niku xwilakgo makgapitsi latamanin tiku xkgalhikgo lepra. Ni lhuwa kilhtamaku titaxtulh, Adel na precursora especial limaxtuka. Xapulana, lu tuwa xakmakgkatsiyaw nakkalitachuwinanaw Dios latamanin tiku lixkajni xtasiyakgo xlakata xkgalhikgo lepra. Pero publicadores xala anta kinkawanikgon pi umakgolh latamanin xkamaxkikanita likuchun chu ni xʼamakgo kinkamapasikgoyan uma tajatat. Makgapitsi umakgolh tiku xtatatlakgo xʼankgo ktamakxtumit kxchik chatum tala puskat. Ni lhuwa kilhtamaku titaxtulh, klismaniw nakkalitachuwinanaw Dios, chu lu tlan xaklimakgkatsiyaw xakkalitachuwinanaw takgalhkgalhin nema lichuwinan Biblia xlakata xlakan xmakgkatsikgo pi Dios xkalakgmakganit chu latamanin na xkalakgmakgankgo. Lu xaklakgatiyaw akxni xakakxilhaw pi xlakan xpaxuwakgo akxni xkatsikgo pi nachin kilhtamaku nialh katitatatlakgolh (Luc. 5:12, 13).
¿Tuku ktlawaw xlakata kinkamanankan ksmanikgolh kCulion? Adel chu akit kkawaniw chatiy natalan laktsuman xalak Coron pi xkinkataʼankgon niku xaklamaw xlakata kinkamanankan xkgalhikgolh xatlan amigos. Samuel, Shirley chu umakgolh laktsuman lu xpaxuwakgo akxni xkamakgtayakgo amakgapitsin latamanin nalakgapaskgo tuku xaxlikana. Xlakan xkalimakgalhtawakgekgo Biblia lhuwa laktsu kamanan, chu Adel chu akit xakkamakgalhtawakgeyaw xanatlatni. Milh kilhtamaku xakkamakgalhtawakgemaw 11 familias. Ni makgas titaxtulh, xtakanajlakan umakgolh latamanin lu tatliwakglhli chu talakaskilh pi xakmatsukiw akgtum xasasti congregación.
Xapulana, kajwatiya akit kgolotsin xalak congregación xaklitaxtu kʼuma kachikin. Wa xlakata sucursal kiwanilh pi xakpulalilh putum tamakxtumit nema xtlawakan kCulion, niku xʼanan kgalhtsayan publicadores chu pi na xakpulalilh tamakxtumit kkachikin Marily, niku xʼanan kgalhnajatsa publicadores. Xlakata tlan xakchaw kMarily xtalakaskin xakpuntaxtuw pupunu akgtutu hora. Akxni ksputa tamakxtumit, putum kifamilia akglhuwa hora xaktlawanaw kkasipijni xlakata xakkaw kalimakgalhtawakgeyaw Biblia makgapitsi latamanin kkachikin Halsey.
Chuna la titaxtulh kilhtamaku, kMarily chu kʼHalsey lu talhuwikgolh xtatayananin Jehová, chu xtalakaskin pi xaktlawaw akgtum Pukgalhtawakga kʼakgatunu umakgolh akgtiy kachikinin. Xtachuna la kLinapacan, natalan chu latamanin tiku xkgalhtawakgamakgo, wa tiku tlakg wilikgolh tuku xtamaklakaskin xlakata xtlawaka Pukgalhtawakga chu na makgtlawakgolh. Pukgalhtawakga nema xwi kMarily tlan xtanukgo 200 latamanin, chu tlan xmalankikan xlakata anta xtlawaka asambleas.
KTITAXTU TUKU TUWA CHU ALISTALH KKGALHIPARA TAPAXUWAN
Kkata 1993, akxni kinkamanankan laklankata xwankgonit, superintendente de circuito kilimaxtuparaka anta kFilipinas. Alistalh, kkata 2000, kiwanika pi xakkalh kʼEscuela de Entrenamiento Ministerial xlakata xkimasiyanika la xakmakgalhtawakgenalh kʼuma escuela. Akit xakmakgkatsi pi nila xakkama makgantaxti uma taskujut, pero Adel ankgalhin xkimakgpuwantini chu xkimalakapastaka pi Jehová xʼama kimakgtaya xlakata tlan xakmakgantaxtilh (Filip. 4:13). Adel xkatsi pi Jehová makgtayanan, xlakata xla chuntiya xmakgantaxtima xtaskujut maski xtatatla.
Kkata 2006, akxni instructor xaklitaxtu, Adel wanika pi xkgalhi akgtum tajatat nema wanikan párkinson. Lu kaks kinkamalakawanin uma. Kwanilh pi tlan xakmakgxtakgwi taskujut nema xkinkalakgayawakanitan xlakata tlan xakkuentajtlawalh. Pero xla kiwanilh: «Katlawa litlan, kakimputsani chatum makuchina tiku nakimaxki likuchun xlakata tajatat nema kkgalhi chu kkatsi pi Jehová chuntiya nakinkamakgtayayan xlakata namakgantaxtiyaw tuku kinkalakgayawakanitan». Akgchaxan kata nema titaxtulh, Adel chuntiya skujnanilh Jehová, chu ni xlitaʼakglhuwi xtajatat. Akxni nialhla tlawalh, xmaklakaskin silla de ruedas xlakata xʼalh lichuwinan Dios. Akxni nialh lu tlan xchuwinan, kaj akgtum o akgtiy tachuwin xwan akxni xmasta xtakgalhtin ktamakxtumit. Natalan ankgalhin xmalakgachanikgo cartas chu mensajes niku xwanikgo pi lu tlan liʼakxilhtit xlitaxtu xlakata chuntiya xtayanima. Chu chuna tlawakgolh asta akxni xla nilh kkata 2013. Xtitaxtunita 30 kata lata xaktatamakgaxtokgnit Adel, chatum xatlan kincompañera. Pero xlakata xla nialh xlama, lu xaklilipuwan chu amakgtum kmakgkatsipa pi kiʼakstu xakwi.
Komo Adel chuntiya xlatamalh, xlakaskilh pi chuntiya xakmakgantaxtilh taskujut nema xkilakgayawakanit, chu chuna ktlawalh. Lu kskujli chu uma kimakgtayalh xlakata nialh lu xaklipuwa o xaklakgaputsalh. Lata kkata 2014 asta kkata 2017 kilakgayawaka pi xakkalakgapaxialhnalh congregaciones ktachuwin tagalo kpaíses niku ni mastakan talakaskin natlawayaw kintaskujutkan. Alistalh kkalakgapaxialhnalh congregaciones niku chuwinankan tagalo anta kTaiwán, kʼEstados Unidos chu kCanadá. Kkata 2019, instructor klitaxtulh kʼEscuela xla Tiku lichuwinankgo xTamapakgsin Dios nema tlawaka ktachuwin xaʼinglés anta kʼIndia chu kTailandia. Lu kpaxuwalh pi kilakgayawaka umakgolh taskujut. Akxni tlakg kskujnani Jehová, tlakg kpaxuwa.
ANKGALHIN KGALHIYAW TAMAKGTAY NEMA MAKLAKASKINAW
Kʼakgatunu kachikin niku kkiskujnaninit Jehová, lu kkatasmaninit natalan. Wa xlakata ankgalhin tuwa kmakgkatsinit nakkamakgxtakga. Pero kkatsininit naklipawan Jehová. Makglhuwa kakxilhnit la kimakgtayanit, chu uma tlawa pi xatapaxuwan nakmakgamakglhtinan kaxatukawa taskujut nema kilakgayawakan. La uku precursor especial klitaxtu kFilipinas. Lu kpaxuwa kxasasti congregación niku kwi. Xlakan kifamilia litaxtukgo chu lu xatapaxuwan kinkuentajtlawakgo. Na lu kpaxuwa pi Samuel chu Shirley stalanimakgo xliʼakxilhtit xtsekan chu paxkikgo Jehová (3 Juan 4).
Kincongregación wa kifamilia litaxtu.
Xlikana pi ktitaxtunit tuku tuwa kkilatamat. Chuna la akxni kimpuskat tatatlalh chu tsinu tsinu snunantilhalh. Na talakaskinit wi tuku naklismani akxni talakgpalinit kilatamat. Pero kakxilhnit pi Jehová «ni lu makgat kinkawilanin kinchatunukan» (Hech. 17:27). «Xmakan Jehová ni lu taʼaktsuwinit» xlakata nila nakinkamakgtayayan chu nakinkamatliwakglhan, asta maski lu makgat wilaw (Is. 59:1). Lu kpaxtikatsini Jehová xlakata litaxtunit la akgtum lanka Chiwix chu ankgalhin kimakgtayanit. Nikxni kiʼakstu ktawilanit.
a Kaʼakxilhti revista La Atalaya 15 xla enero kata 1973, páginas 41 asta 47.