Lapis Lasuli—Blupela Ston Bilong Andes
Wanpela man long Sili i raitim dispela stori bilong Kirap!
OL DAIMON, na ol emeral, na ol rubi, na ol sapaia, em ol gutpela ston yumi save long en, tasol ating yumi no save long narapela ston ol i kolim lapis lasuli, a? Long tok ples Arap, “lasuli” i olsem “blupela,” na long tok ples Rom, “lapis” i olsem “ston.” Kala bilong ston lapis lasuli em i blupela tru na i gat ol liklik yelopela makmak olsem ol lait i stap insait long en, na taim yu lukim dispela ston bai yu tingim ples antap long nait na ol sta i lait.
Em i Bilong Bipo
Long yia 1271 wanpela man, nem bilong em Mako Polo, em i tokaut long ol lain bilong Yurop long dispela ston lapis lasuli. Tasol paslain long dispela taim ol man bilong Mesopotemia na Isip i bin mekim wok long en. Ol man i bin painim sampela bis bilong ol Babilon long hap bilong olpela ples Ur. Na taim King Tutankamen i dai na ol i planim em, ol i karamapim pes bilong em long samting i gat dispela ston lapis lasuli long hap bilong ai. Ol Isip bilong bipo i save brukbrukim dispela ston na i kamap paura na ol i wokim pen long en. Na ol bikman bilong Saina i bin wokim ol bilas samting long dispela ston.
Long bipo, ol man i bin kisim ston lapis lasuli insait long graun long kantri Afganistan na long kantri Saibiria, klostu long raunwara Baikal, tasol long nau ol i kisim planti bilong dispela ston long kantri Sili. Sapos yu raun long Sili, bai yu lukim planti stua i gat ol bis na bilas ol i bin wokim long dispela gutpela ston. Orait, yumi ken go long hap ol i save kisim dispela ston long en.
Long Hap Bilong Andes
Wanpela hap bilong kisim dispela ston em i stap long ples antap long hap bilong Andes, na i no gat rot bilong ka i ken go long en, olsem na ol wokman i mas wokabaut long donki na i go antap long ples nogut i antap long mak bilong solwara inap 3,600 mita, em hap bilong ol traipela taragau i raun.
Sapos yu kam nupela long dispela hap, het bilong yu bai pen na ai bai raun, long wanem, yu stap antap tru. Long taim bilong kol, ais i karamapim graun inap 7-pela mun samting, olsem na long taim bilong san ol i save wok strong inap planti aua long olgeta de long kamautim ol graun i gat dispela ston i stap long en. Ol i save mekim dispela wok long ol savol na pik na wilbara, na ol i boaim hul long graun na putim dainamait na pairapim. Em bikpela hatwok tru, na ol man i mas i gat strongpela skin bilong mekim dispela wok.
Taim ol i wok i stap, dainamait i pairap, na ol savol na pik tu, tasol long apinun ol pairap i dai, na skin bilong ol man i les long wok, na ol i malolo, na nau i no gat samting i pairap, na bikpela tudak i kamap, na ol sta i lait, na win tasol i pairap, o sampela ston i pundaun, tasol ol man i no harim—ol i slip i dai long ples klia long graun.
Ol man bilong bosim donki ol i gat bikpela wok, long wanem, ka samting i no inap go antap long ol dispela rot. Ol wantaim ol donki i save gut long ol rot nogut bilong dispela hap, na ol donki i save putim gut lek bilong ol, nogut ol i pundaun na i go daun long maunten na kisim bagarap. Ol man i pulimapim ol ston lapis lasuli long bek, na putim antap long donki, na karim i go daun long maunten. Ol i salim sampela i go long Santiago na sampela long ol narapela kantri, inap 18 tan long olgeta yia, na ol man i wokim ol bilas samting long en.
Bilas Ol i Wokim Long Lapis Lasuli
Ol man long Sili ol i kisim ol dispela ston na wokim ol bilas long en, olsem ol gutpela bilas bilong yau, na bis, na paspas, na ring bilong pinga. Ol gutpela gutpela ston ol i pasim wantaim gol na salim long ol narapela kantri, na ol ston i gutpela liklik ol i wokim ol samting long en na pasim wantaim silva, na ol ston i no gutpela tumas ol i wokim ol piksa long en, olsem elefan na laion na trausel na sampela ol narapela samting.
Don Hose i save gut long wokim ol samting. Mipela toktok wantaim em, na em i soim ples wok bilong em long mipela.
Mipela tokim em: “Mipela laik lukim yu i mekim wok.”
Em i tok: “Em gutpela!”
Em i kisim wanpela ston em hevi bilong en inap 3-pela kilogram samting, na em i katim long so. Em i tok em i mas was gut na katim gut na bai em i no ken bagarapim ol gutpela samting bilong en.
Wanpela i askim em: “Bilong wanem yu mas putim wara long ston?”
Em i tok: “Em bilong helpim mi long katim stret.” Em i katkatim dispela ston na bai i gat ol liklik ston i kamap.
Nau em i holim ol ston long wanpela liklik wil na sapim sapim i go inap long em i wokim wanem samting em i laik wokim, olsem bis, o bilas bilong yau o ol narapela liklik samting.
Nau em i klinim na polisim ol dispela samting long wanpela raunpela bras, na em i putim samting long en olsem marasin, na em i rapim rapim inap long ol i lait moa. Nau em i pasim ol i go long ol ring, o wokim bis long ol. Orait, nau em i putim marasin, olsem sop long ol, na wasim long wara i hat liklik, na klinim long bras bilong klinim tit. Em i tok, em i mas mekim olsem na bai ol i ken lait i stap.
Tru tumas, sapos wanpela man i gat bikpela save long wokim ol samting long ol gutpela gutpela ston olsem Don Hose hia i save wokim, em inap wokim ol gutpela samting i ken givim bikpela amamas long ol man. Wanpela kain ston olsem, em dispela gutpela blupela ston lapis lasuli, ol i save kisim antap long ol bikpela Maunten Andes, em Man i bin wokim yumi i bin putim na bai yumi ken kisim na amamas long en.