Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g96 8/8 p. 23-24
  • “I Gat Silva Long Potosi!”

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • “I Gat Silva Long Potosi!”
  • Kirap!—1996
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Ol i Wok Kalabus
  • Babilon
  • Mani Kago i Lus Nating
  • Ol Liklik Bom—Kamapim Bagarap Long Olgeta Hap
    Kirap!—1995
Kirap!—1996
g96 8/8 p. 23-24

“I Gat Silva Long Potosi!”

WANPELA MAN LONG BOLIVIA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!

Em yia 1545, na 12-pela yia bihain long Fransisko Pisaro em i bin daunim bikpela Gavman Inka. Ol Spen i painim wanpela yangpela Indian i wok hait long kisim silva long wanpela ples hait long ol maunten Andis long kantri nau ol i kolim Bolivia. Nem bilong dispela ples em Potosi. Wantu tasol na ol man i singaut: “I gat silva long Potosi!” Maski taim bilong bikpela kol i klostu, ol man i resis long dispela hap bilong makim hap graun bilong ol yet. Wanpela kain ston long dispela hap i gat bikpela hap silva long en​—⁠inap 50 pesen bilong en i silva tru! Insait long 18 mun tasol 14,000 manmeri i sindaun long Potosi.

SILVA i bin stap long hapsait bilong wanpela maunten i go antap tru inap 4,688 mita antap long mak bilong solwara. Em i ples nogut​—⁠wan wan liklik purpur samting tasol i stap na ples i antap tru long mak bilong ol diwai. Ol man i bin mekim wok long ol stov ol inap karim nabaut na ol i hatim stov long wanpela kain blakpela sit bilong paia ol i kolim sakol. Win bilong dispela hap i winim paia bilong ol stov, olsem na paia i stret long kukim ston i gat silva long en. Wanpela man bilong raitim buk na em i bin stap long dispela taim, em i stori olsem em i bin lukim paia bilong 15,000 stov long wankain taim na long nait ol i luk olsem wanpela bikpela lain sta.

Taun i stap aninit long maunten na taim ol i wokim, ol i no bin tingim gut wanpela samting bilong en. Ol i wokim ol rot i liklik na i baut baut, olsem na ol man inap hait liklik long win i kol nogut tru. Wanpela saveman bilong raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo (R. C. Padden), em i tok: “Ol i no bin tingting gut na wokim taun, na ating i olsem, long wanem, ol i ting silva i no planti.” Tasol bikpela hap silva i stap. Dispela maunten em Sero Riko na silva i no pilai; i no gat narapela hap i gat bikpela hap silva olsem dispela hap.

Ol i Wok Kalabus

Bilong kisim silva, ol Spen i karim planti bikpela hevi. Planti taim ol i sot long kaikai, na wara bilong dring i nogut, na ol inap kisim bagarap insait long ol main. Dispela hap i kol nogut tru na dispela i putim bikpela hevi long ol tu. Bilong hatim skin, sampela i bin sindaun klostu long paia ol i wokim long sakol, na ges nogut kabon-monoksait i kamap long paia i bagarapim ol.

I no longtaim na ol Spen i painim rot bilong pinisim planti hevi bilong ol. Ol i bosim ol asples, olsem na ol i subim ol long mekim wok kalabus. Nius Bolivian Times bilong La Pas i tok: “Ol ripot i tok, inap 8 milion Indian i bin wok kalabus ol i dai” long ol main bilong Potosi taim ol Spen i bosim ol. Planti i dai, long wanem, ol Spen i mekim hatpela pasin long ol, na subim ol long mekim bikpela wok tumas, na ol bikpela sik i bagarapim ol. Olsem na long yia 1550 wanpela man bilong raitim buk, em i kolim Potosi olsem “maus bilong helpaia”!

Babilon

Long 1572, Potosi em i wanpela bikpela taun, winim olgeta biktaun long Spen. Ol ripot i tok, long yia 1611, inap 160,000 manmeri i sindaun long Potosi na bikpela bilong en i wankain bikpela olsem Paris na Landon. Na Potosi i gat bikpela mani kago, winim planti narapela biktaun olsem long olgeta hap. Long dispela taim ol man i gat stail sapos ol i bilas long klos ol i bin wokim long slika na arere bilong klos i gat gol na silva. Ol man inap baim olgeta gutpela gutpela samting sapos ol i gat mani bilong baim​—⁠slika bilong Saina, ol hat bilong Inglan, bikpela soken bilong Nepels, sanda i gat gutpela smel bilong Arebia. Na ol i bin bilasim haus bilong ol long ol gutpela mat bilong Persia, tebol na sia bilong Flandes, ol piksa bilong Itali, ol glas bilong Venis.

Tasol maski i gat planti mani kago long Potosi, i gat planti kros pait tu. Long olgeta de long ples bung bilong taun, ol man i bin pait nogut tru. Ol haus laki na haus pamuk i no pilai. Ol man i bin kolim Potosi olsem Babilon.

Wanpela bikpela samting ol Spen i laik mekim, em long kamapim lotu Katolik long ol hap bilong Not na Sentral na Saut Amerika. Tasol olsem wanem? I stret ol dispela Spen, em ol i tok ol i Kristen, ol i bin subim planti man long wok kalabus inap long ol Spen yet i ken kisim bikpela mani kago? Sampela pris i bin tokaut long dispela pasin nogut, tasol sampela i tok, pasin nogut ol Spen i bin mekim i no winim pasin nogut ol Inka i bin mekim long ol narapela lain. Ol i tok, ol Spen na ol Indian i no wankain​—⁠ol Indian ol i pipia man na em pasin bilong ol long mekim ol pasin i moa nogut, olsem na mobeta ol i stap insait long ol main. Na sampela moa i bin tok, ol i mas bringim ol Indian bilong wok long ol main bilong helpim ol long tanim bel na kam insait long lotu Katolik.

Tasol ol samting i bin kamap bipo i makim klia olsem ol pris bilong Potosi, ol tu i maniman. Wanpela saveman bilong raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo, em Mariano Baptista, em i tok: “Misin na ol wan wan pris bilong en, ol tu i insait long lain i bin mekim nogut” long ol Indian. Dispela saveman i kamapim tok bilong wanpela minista bilong gavman long yia 1591 na em i bin toktok planti long ol pris. Em i tok, ol pris i bin mangal tru long kisim biknem na bikpela strong long pasin bilong “mekim nogut long ol Indian, winim pasin ol man nating i bin mekim long ol.”

Mani Kago i Lus Nating

Bipo Spen i stap rabis tru, tasol inap planti yia liklik ol silva Spen i bin kisim long Potosi i mekim na em i kamap nambawan strongpela kantri. Tasol Spen i no stap olsem inap longpela taim. Wanpela buk i stori long olsem wanem ol mani kago bilong Spen i no bin helpim em inap longpela taim. Buk i tok: “Spen i kisim bikpela mani kago long ol main bilong Potosi; sapos wanpela de mani i sot, bihain liklik taim ol sip bilong karim ol gutpela kago i kamkamap long Sevil, mani i no sot moa. Em nau, bilong wanem ol Spen i mas tingting gut long sindaun bilong ol long bihain? Bilong wanem ol i mas bungim mani? Bilong wanem ol i mas mekim wok mani?”​—⁠Imperial Spain​—⁠1469-1716, bilong J. H. Elliott.

Ol mani kago bilong Potosi i lus nating; planti taim mani bilong ol king i pinis. Wanpela toksave bilong dispela taim i tok: Ol sip bilong karim mani kago i olsem liklik ren i wasim rup bilong ol haus; inap liklik taim ren i wasim ol rup na wantu em i drai. Wanpela man i bin stap long yia 1600 samting na lukim Spen i wok long bagarap, em i tok: “Spen i rabis, maski em i kisim bikpela mani kago.”

Paslain long yia 1800 silva i pinis long Potosi, olsem na planti man i lusim dispela hap. Tasol bihain taim wanpela kain samting olsem kapa i kamap, ol man i kam bek. Long nau, kapa i no wanpela bikpela samting, tasol Potosi i gat planti faktori na main yet. Tasol planti turis i save kam long Potosi bilong lukim ol haus samting bilong bipo. Na ol inap lukim ol haus lotu em ol i gat bikpela bilas na planti bilong ol i stap nating, long wanem, planti man i no givim bel moa long lotu Katolik.

Long nau, Potosi i stap olsem mak bilong yumi ken tingim bikpela pen na hevi i bin painim planti man, na ol samting i as bilong dispela em pasin mangal, na wok politik nogut, na lotu i paulim tingting bilong ol man. Em nau, yumi ken tingim ol samting i bin kamap long Bolivia long bipo bihain long ol man i singaut: “I gat silva long Potosi!”

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim