YURUMÍ Em Narakain Animal
WANPELA MAN LONG AJENTINA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
LONG tudak long haus bilong ol i stap insait long graun, wanpela lain ol i ran i go i kam, long wanem, wanpela birua i kam. Ol soldia bilong ol i ran i go long en na ol i holim pinis ol samting bilong pait, tasol ol dispela samting i no inap tru. Wantu wanpela bikpela hap banis bilong haus i pundaun na i kilim i dai planti bilong dispela lain. Em nau, dispela birua i painim hap bilong haus em banis i bruk na lait i sutim, na em i go insait.
Olsem wanem? Dispela em i stori bilong wanpela pait long wanpela taun long taim bilong ol Rom? O em i stori bilong wanpela piksa wokabaut? Nogat tru! Em stori bilong wanpela binatang long taim yurumí i kam pait long en. Tasol long tingting bilong wanpela yurumí, em wanpela animal i save kaikai ol anis, em i wanpela bilong ol haus bilong binatang em i save go pait long en long olgeta de.
Bungim Wanpela Yurumí
Ol animal bilong kaikai anis ol i kain kain, tasol yumi bai stori long wanpela animal i save kaikai ol anis em i bikpela long ol narapela. Long sampela tok ples ol i kolim dispela animal olsem bea bilong kaikai anis, na ating ol i kolim olsem, long wanem, em i save wokabaut isi isi olsem bea, na taim birua i kam em i save sanap long tupela lek bilong redi long pait. Na tu, taim wanpela animal i laik pait long en, em i save holimpas dispela animal long tupela strongpela han bilong en, olsem bea i save mekim.
Long not-is Ajentina na ol kantri i stap klostu long en, ol i kolim dispela animal bilong kaikai anis olsem yurumí, em wanpela nem long tok ples Guarani, na insait bilong dispela tok i olsem “liklik maus.” Dispela nem i stret, long wanem, maus bilong en i liklik tru, maski bun bilong wasket em inapim longpela bilong het. Longpela maus bilong yurumí i olsem namba wan samting ol man i lukim. Na tu, tel bilong yurumí i longpela na i gat planti gras, na sampela taim em i mekim na tel i sanap stret. Em i gat planti gras, na long tel gras i go longpela na i olsem gras bilong pisin, olsem na i luk olsem skin bilong en i bikpela. Tasol em i bikpela olsem kain dok bilong ol polis. Hevi bilong skin bilong yurumí i bikpela pinis, em inap olsem 25 kilo. Tasol kirap long maus i go inap long tel, em inap i go longpela olsem 1.8 mita.
Yurumí i save stap wanpis, na em yet i save raun, na planti ol i save raun long ol ples kunai i gat tais long hap bilong Saut Amerika. Taim yu tingim dispela bikpela hap graun, ating yu save tingim bikbus na kain kain diwai na gras. Tasol em i gat tu ol traipela ples kunai i drai, na namel long en i gat ol diwai pam na ol liklik diwai i gat nil. Graun long kain ples olsem i gat planti lip samting i sting pinis, na em i gutpela ples tru bilong ol binatang. Long dispela hap ol binatang i save tanim graun wantaim spet bilong ol na wokim longpela haus bilong ol—graun na spet wantaim i mekim na haus i strong tru. Longpela bilong ol dispela haus inap olsem 1.8 mita.
Ol yurumí i stap namel long ol dispela planti binatang—na em wok bilong ol long kaikai ol binatang. Olsem na nem ol saveman i givim long dispela animal (Myrmecophaga tridactyla) i makim pasin bilong en long kaikai ol binatang, na tu, dispela nem i makim olsem tripela bilong ol fopela pinga bilong tupela han i gat ol strongpela kapa olsem huk. Wanpela buk (Enciclopedia Salvat de la fauna) i tok: “Em i mekim wok long ol pinga bilong han bilong painim kaikai na bilong pait: Taim wanpela animal i laik pait long en, em i save sanap long tupela lek long baksait na em i save mekim wok long ol dispela kapa bilong pinga olsem bainat i sap tru. Em i save tumas long mekim pait olsem, na em inap bagarapim tru ol birua, na ol animal olsem jagua tu i save ranawe long en.”
Yurumí i Save Kaikai Olsem Wanem?
Yurumí i no gat tit. Tasol dispela i no save pasim em, long wanem, em i gat narapela kain rot long kisim kaikai. Namba wan, em i save smelim gut ol samting—winim moa yet pasin bilong man long smelim ol samting—na long dispela rot em inap painim kaikai. Orait nau yurumí i mekim wok long tupela han, longpela bilong pinga bilong en inap 10-pela sentimita, bilong digim graun bilong painim ol binatang na kiau samting. Taim em i digim graun pinis, em i subim tang bilong en, longpela bilong en inap 45 sentimita, i go insait long hul long graun bilong painim ol binatang.
Yurumí i save kamapim wanpela kain spet i olsem gumi, na dispela i mekim na tang i gat wara long en na i olsem glu. Ol anis na binatang i save pas long tang bilong en na em i pulim i kam bek insait long maus. Tasol i no inap long em i daunim tasol ol dispela binatang. Bodi bilong en i mas mekim gut wok long en. Ol yurumí i gat ol strongpela masol long bel i save memeim ol binatang.
Olsem Wanem Long Ol Yurumí Long Bihain?
Ol yurumí i stap long planti hap bilong Sentral na Saut Amerika, tasol ol i no planti. Ating ol i no save kamapim planti pikinini. Ol meri yurumí i save karim wanpela pikinini tasol taim ol i gat bel inap 190 de pinis. Long namba wan yia, mama i save karim pikinini long baksait bilong en. Wanpela saveman bilong Ajentina i stori long dispela samting olsem: “Mi lukim wanpela mama wantaim liklik pikinini bilong en, em i gat sampela de tasol. Klostu mi no lukim liklik pikinini long baksait bilong mama. Mi kirap nogut long lukim olsem pasin bilong en long slip antap long baksait bilong mama i mekim na em i hait gut tru. Blakpela mak long baksait bilong pikinini i stap stret antap long blakpela mak bilong mama bilong en. Long dispela rot ol pisin bilong kaikai ol, ol i no inap lukim ol hariap.”
Ol yurumí i mekim bikpela samting long ol animal na long hap graun ol i stap long en. Wanpela yurumí i save kaikai planti tausen tausen anis na binatang long olgeta wan wan de. Sapos ol yurumí i no save kaikai planti binatang long olgeta taim, ating ol binatang bai kamap planti tru na bagarapim ol narapela samting. Tasol maski i olsem, ol samting bilong dispela graun i wok long senis. Bilong wanem?
Sori tru, isi isi ol yurumí i laik pinis, na em asua bilong ol man. Sampela i kilim ol olsem wanpela spot, na sampela i kilim ol, long wanem, ol i ting ol yurumí i makim olsem samting nogut bai painim ol. Na sampela i holimpas ol bilong salim long ol man i laikim ol kain animal i no gat planti bilong ol i stap, na ol i putim ol dispela animal bilong kaikai anis long ol liklik kalabus, na sampela ol i save kilim na mekim ol samting long bodi bilong en na putim long ol haus tumbuna. Olsem wanem? Ol yurumí bai wankain olsem ol narapela animal i no gat planti bilong ol i stap na ol bai pinis olgeta? Bihain bai yumi save long dispela. Ol saveman i wok long lukautim ol dispela gutpela animal i narapela kain tru na i save wok gut wantaim ol samting bilong dispela graun.
[Piksa long pes 29]
Em i painim nambawan kaikai bilong en—ol binatang
[Piksa long pes 29]
Bebi “yurumí” em mama i karim long baksait
[Piksa long pes 28, 29]
Longpela bilong tang bilong “yurumí” em 45 sentimita
[Kredit Lain]
Kenneth W. Fink/Bruce Coleman Inc.