Ol Samting Yumi Mas Kisim—Ating Ol Gavman Inap Helpim Yumi Long Kisim?
YUMI mas kisim kaikai inap long yumi, na yumi mas i gat gutpela klinpela wara bilong dring, na yumi mas i gat klos na haus. Olgeta dispela samting i samting bilong helpim yumi long i stap laip. Tasol long olgeta hap bilong graun long nau ol manmeri i sot long ol dispela samting. Ol i hatwok long kisim.
Olsem wanem long yu? Long olgeta de, long san olgeta, yu wok wok tasol bilong kisim ol dispela samting? Gavman long hap bilong yu i helpim ol man bambai ol inap kisim ol dispela samting ol i mas kisim? Olsem wanem long ol narapela hap? Ol gavman long ol dispela hap i helpim ol man long kisim ol dispela samting?
Kaikai
“Inap 450 milion manmeri—o ating 1 bilion manmeri—ol i no gat kaikai inap long ol i stap laip.”—Nius Scientific American.
“Long nau ol Amerika i no kisim kaikai olsem bipo ol i save kisim, olsem na planti ol i no gat gutpela kaikai bilong strongim skin bilong ol … dispela samting inap bagarapim skin bilong ol na givim sik nogut long ol.”—Sampela dokta na man bilong save long wanem kain kaikai i gutpela bilong strongim skin na sampela man bilong saiens ol i tok olsem taim lain bilong gavman (Senat Selek Komiti) i givim askim long ol long dispela samting.
Wara Bilong Dring
‘Long ol hap i no gat planti wok bisnis long en na planti manmeri i rabis, bikpela lain manmeri, inap olsem 50%, ol i no gat gutpela wara bilong dring.’—Nius World Press Review i kamapim dispela tok bilong nius Earthscan.
“Dispela wara (Wara Rain [Rhine], em 18 milion manmeri bilong Yurop i save kisim wara bilong dring long dispela Wara) em i karim doti bilong 60 milion manmeri i go … Long 1973 ol i save klinim liklik hap tasol, olsem 45%, bilong ol wara i gat doti i go bek insait long dispela wara”—Nius World Health i tok olsem (em nius bilong Wol Helt Oganaisesen).
“Kain kain marasin nogut i laik bagarapim wara i stap insait long graun long planti hap bilong Amerika.”—Nius The New York Times.
Klos na Haus
Long olgeta hap bilong graun inap “800 milion manmeri ol i no gat haus”—Nius El Tiempo bilong Kolombia.
Long wanpela hap bilong Saut Amerika i gat strongpela gavman i no save senis senis “bikpela lain manmeri, winim 50%, ol i no gat gutpela klos, ol i stap long ol haus nogut, na ol i sot long wara bilong dring.”—Nius El Espectador bilong Kolombia.
Bilong Wanem Ol Dispela Samting i Sot?
Ol gavman i save kolim planti samting i as bilong dispela hevi, olsem ol man i sot long kaikai na gutpela wara bilong dring na klos na haus samting. Orait nau yu ken skelim ol dispela tok bilong ol gavman, i stret o nogat?
1. Ol i tok, planti man i no save kisim gutpela kaikai bilong strongim skin bilong ol na sik bun nating i kisim ol, long wanem ol i no save wanem kaikai i stret ol i mas kisim.
2. Sampela i tok, i gat kaikai inap long olgeta manmeri, tasol i no gat trak samting bilong karim ol dispela kaikai i go long ol. Olsem wanpela nius i tok: “Ol man i no sot long kaikai, ol i sot long trak samting. Long dispela as hangre na sik bun nating i bagarapim ol manmeri i stap long ol hap i no gat planti wok bisnis long en.”
3. Fut na Agrikalsa Oganaisesen (FAO) tok ol gavman i no stretim kwik tok na ol i tingting long lukautim kantri bilong ol yet, olsem na ol hap i no gat planti wok bisnis long en ol i no inap kisim ol samting long ol hap i gat planti wok bisnis long en.
4. Planti gavman i gat hevi, long wanem i mas tingting: Bai ol i baim gun samting bilong pait o bai ol i putim dispela mani bilong baim kaikai na helpim ol rabisman? Long olgeta yia ol lain man i save tromoi bikpela mani tru bilong baim ol gan na bom samting. Tasol sapos ol i putim dispela bikpela mani bilong baim kaikai samting bai ol inap ‘helpim ol rabisman i go inap long yia 2000.’ Liklik hap mani bilong dispela bikpela mani ol i tromoi bilong baim gan na bom samting em inap helpim 1,200 milion manmeri bambai ol i gat gutpela wara bilong dring—em wanpela samting ol i mas kisim bambai ol inap long i stap laip. Mani ol i tromoi bilong baim wanpela sip bilong pait i raun insait long solwara ol inap putim bilong wokim 450,000 haus bilong ol man.—Nius El Tiempo.
As Tru Bilong Dispela Samting
Tru, ating ol dispela samting i mekim na ol manmeri i hatwok long kisim ol samting ol i mas kisim bilong i stap laip. Tasol as tru bilong dispela hevi em olsem: Ol manmeri i save tingim ol yet tasol. Ol i save tingim ‘Mi’ pastaim. Ol bisnis i save bagarapim graun na win na wara bambai ol yet i ken kisim profitmani. Ol man i gat planti samting ol i no laik helpim ol man i no gat planti samting. Ol lain man i strong long lukautim samting bilong ol yet pastaim, maski dispela pasin i givim hevi long ol narapela man.
Olsem na yumi save, olgeta lain man i mas wok gut wantaim bambai olgeta manmeri inap kisim ol samting ol i mas kisim bilong i stap laip. Tasol yu ting ol bai wok gut wantaim olsem? Yu mas tok tru.
I Gat Rot Bilong Stretim?
I gat rot bilong stretim dispela hevi. Tasol planti man i no save long dispela rot. Ating yu tu yu bai kirap nogut taim yu save long en.