Ol i Sanap Strong Long Taim Bilong Pait Long Laibiria
Wanpela man i lukim na em i stori
WANPELA savetok bilong ol Wes Afrika em olsem: “Taim ol elefan i pait, gras tu i kisim nogut.” Dispela samting i makim tru samting i bin kamap long taim bilong pait long Laibiria long dispela taim! Inap olsem 20,000 manmeri i bin i dai long dispela pait. I gat 2 milion 6 handet tausen manmeri i stap long Laibiria, na inap olsem 1 milion samting ol i mas ranawe lusim ples bilong ol. Bikpela hap lain ol i kisim nogut long dispela pait em ol i no soldia—ol i man nating, olsem “gras”—ol man meri pikinini.
Taim pait i kirap long Disemba 1989, lain Witnes Bilong Jehova long Laibiria ol inap olsem 2,000, na lain bilong ol i wok long i go bikpela na ol i pilim olsem ol gutpela samting bai painim ol long bihain. Tasol sori tru, ol tu i hap bilong dispela “gras” i kisim nogut.
Pait i Go Bikpela
Pait i kirap long boda bilong Laibiria long hap bilong Aivori Kos, na i no longtaim na ol manmeri i wok long ranawe i go long nambawan biktaun bilong Laibiria, em Monrovia. Winim 500,000 manmeri ol i save stap long dispela biktaun. Kirap long mun Mas 1990 i go inap long Me 1990, pait i wok long i go bikpela na ol i pait i go long hap bilong saut. Olsem na ol misineri bilong ol Witnes Bilong Jehova ol i mas lusim ples Ganta na bihain ol i mas lusim ples Banga tu. Ol i laspela lain bilong lusim dispela tupela taun. Pait i go bikpela moa taim ami i kam insait long Monrovia long Julai 2, 1990.
I no gat wanpela man i save long ol samting nogut tru i laik kamap. Tripela lain i birua birua na ol lain soldia bilong ol i pait wantaim long ol rot, na ol i mekim wok long ol traipela ka i gat gan, na ol roket bom, na ol bikpela masin bilong tromoi hanbom. Narapela lain i wok long kilim i dai ol man bilong narapela lain, na ol man i no dai long dispela rot, ol birua bilong ol i wok long kam oltaim long haus bilong ol na mekim nogut long ol. Inap olsem 600 man meri pikinini ol i bin i go bung long wanpela haus lotu bilong ol Luteran bambai ol i no ken kisim bagarap, na long wanpela nait long mun Ogas, wanpela lain soldia em bel bilong ol i skrap tru long pait, ol i kam long dispela haus lotu na kilim ol i dai.
Planti handet ol i ranawe long ples pait, na ol i no karim sampela samting i go wantaim ol. Ol famili i bruk na inap planti mun ol i no inap bung gen wantaim. I olsem olgeta manmeri bilong Monrovia i ranawe, olsem na planti haus i stap nating, na ol soldia na sampela man bilong narapela hap bilong taun ol i kam sindaun long ol dispela haus. Winim 250,000 manmeri bilong Monrovia em haus bilong ol i bagarap o ol i mas ranawe. Klostu olgeta, em olgeta samting bilong ol i bagarap, na inap olsem wanpela long olgeta wan wan famili i bin kisim bagarap na i dai. Tasol long sampela famili planti i bin i dai.
Pait i go bikpela tru long Laibiria, olsem na 5-pela kantri bilong Afrika i salim ol soldia bilong ol i kam long Laibiria bilong pinisim pait. Long pinis bilong mun Oktoba 1990, pait i go liklik. Paia i bin kukim bikpela hap bilong taun, olsem na nau planti manmeri i stap hangre. Sampela lain i tok, planti pikinini bilong Monrovia, em ol i no winim yet 5-pela krismas, ol i no gat gutpela kaikai, na long olgeta de, winim 100 manmeri i dai. Na planti man i tingting long helpim skin bilong ol yet, olsem na ol i stilim rais ol narapela kantri i bin salim i kam bilong helpim ol manmeri i no gat kaikai, na ol man i laik baim dispela rais ol i mas tromoi olsem 20 kina bilong baim wanpela kap rais. Na sik tu i bagarapim ol—sik kolera i winim ol narapela sik, long wanem ol i no gat wara, o gutpela toilet, o paua.
Inap olsem 1,000 Witnes Bilong Jehova i stap long Monrovia, na bikpela hevi i bin painim ol tu. Klostu olgeta i ranawe lusim Monrovia na ol i go i stap long bus, tasol sampela i kalap long sip na i go long Gana na Naijiria, na sampela i bihainim ol rot na i go long Aivori Kos na Siera Leon. Kirap long Julai 1990 i go inap Disemba 1990, winim 30 Witnes i bin kisim bagarap na i dai. Ol man i bin sutim sampela long gan na ol i dai, na sampela i gat sik o bikpela hangre i painim ol na ol i dai. Tupela brata bilong Amerika, em ol i bin i go long Skul Bilong Lainim Wok Bilong Lukautim Kongrigesen, em Alan Battey na Arthur Lawson, ol tu i bin i dai long dispela taim. Baibel i tok promis olsem ol manmeri i dai pinis ol bai kirap bek, na dispela tok bilong Baibel i mekim gut bel bilong yumi ol manmeri, em sampela famili o wantok bilong yumi i bin kisim bagarap long dispela pait!—Ap 24:15.
Narapela i Mekim Gut Long Narapela
Pait i go bikpela, na planti Witnes em haus bilong ol i bagarap, o ol i mas ranawe, olsem na ol i go long brens-ofis bilong ol Witnes Bilong Jehova, na sampela i go long wanpela haus misineri i stap long narapela hap bilong taun. Sampela i laik hait, long wanem ol soldia i wok long kilim i dai ol man bilong lain bilong ol. Ol brata long brens i givim wok long planti bilong ol, na ol i wok strong long kukim kaikai na klinim ples, na taim rot i op, sampela ol i painim kumu long ples tais i stap klostu.
Ol manmeri i slip nabaut nabaut long olgeta hap long haus brens—long ol rum slip bilong ol misineri, na long ples bilong putim ol buk na long ol ofis. Mipela digim hul na wokim toilet. Ol meri i mekim wok olsem nes, na ol i lukautim gut ol manmeri i gat sik malaria na skin i hat. Planti ol i kisim sik pekpek wara.
Mipela putim sampela lo mipela mas bihainim, olsem samting mipela i mas mekim sapos bom i pundaun long hap bilong mipela. Olsem na taim ol man i pait na tromoi bom, mipela i save long ples mipela i mas ranawe i go hait long en insait long brens. Traipela banis i raunim brens-ofis, tasol sampela taim man i pairapim gan na katres i kam insait long banis bilong mipela. I no longtaim na planti hul i pulap long rup bilong haus brens!
I gat sampela lain, em ol ami i no laik tru long ol na i laik kilim ol i dai, tasol ol Witnes i no tingim dispela samting—ol i tingting tasol long lukautim ol wanlotu bilong ol em ol i bilong ol dispela lain. Long wanpela de, wanpela sista i kam long brens-ofis wantaim ol pikinini bilong em; wanpela em i liklik bebi tasol. Sista i wok long krai, long wanem nau tasol em i bin lukim wanpela man i sutim man bilong em wantaim pikinini man bilong em long gan na kilim tupela i dai. Ol Witnes i haitim gut em wantaim ol narapela pikinini bilong em, olsem na taim ol dispela man nogut i laik painim ol bilong kilim ol i dai, ol i no inap.
Narapela famili Witnes i kam long brens-ofis, na wanpela pablisa i no baptais yet i kam wantaim ol. Em i bin lukautim dispela famili taim lain bilong em i laik kilim ol i dai. Na bihain ol samting i bin senis na lain bilong dispela famili i laik kilim dispela pablisa i no baptais yet, na famili Witnes i bin lukautim em.
Planti taim ol man bilong pait i kam long dua bilong banis bilong brens-ofis, na ol i laik i kam insait na lukim gut ol samting na kisim ol samting ol i laikim, tasol ol misineri i wok long toktok wantaim ol bambai ol i no ken kam insait. Long wanpela taim, wanpela lain i kros nogut na ol i holim gan na i kam insait long brens-ofis na hansapim mipela. Ol i tokim mipela long sanap long wanpela hap tasol, na ol i tok mipela i haitim sampela manmeri bilong wanpela lain birua bilong ol. Ol i kirap nogut, long wanem ol Witnes i no belhat o pret, ol i sindaun isi tasol na wok long putim gut yau long ol tok i kamap long miting bilong ol. Ol dispela man i lukim gut ol samting long haus tasol ol i no painim dispela samting ol i ting ol bai painim. Taim kain samting olsem i kamap, mipela inap tokim ol soldia, i no gat sampela soldia o sampela birua bilong ol i stap long haus bilong mipela. Mipela ol Kristen i no save insait long ol pait bilong dispela graun.
Long wanpela taim, taim pait i go bikpela, sampela Witnes i kam kamap long brens-ofis. Ol i karim i kam wanpela brata i gat sik kensa na em i sik nogut tru. Tasol sori tru, i no longtaim na em i dai. Mipela digim hul long arere bilong brens na mipela planim em long en. Taim mipela i laik planim dispela brata, mipela olgeta i bel hevi tru! Dispela brata em i wanpela brata bilong dispela hap stret na em i bin mekim gutpela wok elda, na em i bin stap gut long wok bilong Jehova inap planti yia. Inap olsem 100 manmeri ol i sanap insait long brens-ofis bilong harim tok long taim bilong planim dispela brata, na taim mipela planim em, mipela harim ol gan i wok long pairap.
Kisim Kaikai na Wara
I no gat planti kaikai. Pait i no kirap yet, na ol man bilong wok bisnis ol i no kisim moa kaikai samting i kam long dispela hap. Olsem na i gat liklik kaikai tasol i stap long Monrovia. Hap kaikai i stap long brens, sapos mipela 12-pela i mekim wok long en, em bai stap inap planti mun, tasol sampela taim, inap olsem 200 manmeri i stap wantaim mipela, na sampela ol i no Witnes, tasol ol i save stap klostu long ol Witnes na ol i sot tru long man bilong helpim ol. Olsem na mipela olgeta i kisim liklik hap kaikai inap wanpela taim tasol long olgeta de; long dispela rot, kaikai bilong mipela em i stap inap sampela mun. Olgeta man i stap hangre. Ol bebi i hangre nogut tru na ol i bun nating na ol i no inap mekim wanpela samting.
I no longtaim na kaikai bilong mipela i laik pinis. Bai mipela painim we sampela kaikai moa? Olgeta stua long Monrovia i pas. Maski yu lukluk i go long wanem wanem hap, bai yu lukim ol manmeri i hangre nogut tru na ol i wok long raun raun painim kaikai. Wanem wanem samting ol i painim, ol i kaikai tasol—ol dok na pusi na rat tu. Tupela misineri i stap long brens-ofis ol i tingting long i go long wanpela taun i stap longwe inap 60 kilomita, em taun Kakata, long wanem pait i pinis long dispela hap.
Ol i pasim ol Wastaua na sampela rait long ol glas bilong ka bambai ol man i ken save ol i Witnes Bilong Jehova. Ol i abrusim sampela ples em ol soldia i wok long sekim ol ka, na ol i kamap long narapela ples olsem, na wanpela traipela masolman i pasim ol, em i holim gan, na ol hanbom i hangamap long bros bilong em. Ol i tokim em ol i Witnes Bilong Jehova, na ol i tok ol i laik i go long Kakata bilong kisim sampela kaikai.
Dispela bikpela man i tok, “Mi kepten bilong dispela lain soldia—yupela bihainim mi.” Em i kisim ol i go long hetkota bilong ol soldia. Taim em i kisim save olsem ol Witnes i lukautim sampela man em haus bilong ol i bagarap na ol i ranawe, em i tokim lain soldia bilong em ol i mas kisim 20 bek rais i go long brens-ofis—hevi bilong olgeta wan wan bek em inap olsem 45 kilo! Na em i givim pepa long tupela misineri bambai ol inap i go long Kakata, na em i makim sampela soldia bilong lukautim ol long rot.
Taim ol i kamap long Kakata, ol i painim wanpela brata Kristen, nem bilong em Abraham, em i papa bilong wanpela stua. Em i bin bungim planti kaikai na putim i stap bilong mipela. Em i putim sampela paura susu na suga na sampela kaikai i stap long tin na sampela samting moa. Gutpela samting i bin painim ol dispela brata long raun bilong ol, olsem na mipela i save Jehova i amamas, long wanem, mipela i bin helpim ol wantok na ol narapela man na givim hap kaikai bilong mipela long ol, na nau mipela kisim sampela kaikai moa.—Sindaun 11:25.
Long narapela hap bilong taun Monrovia, ol misineri i wok long lukautim sampela lain long haus misineri bilong ol, na sampela man ol misineri i no ting bai ol i helpim ol, ol i bin helpim ol misineri. Olsem: Wanpela soldia i bin givim 3-pela bek rais long wanpela misineri, long wanem dispela soldia i tingim dispela misineri taim em i bin autim tok long hap bilong em inap olsem 16 yia i go pinis. Na wanpela misineri i bin toktok wantaim bos bilong wanpela lain i pait, na dispela bos i givim 4-pela bek rais long dispela misineri.
Long wanpela taim mipela i ting mipela i mas lusim brens-ofis na i go i stap long narapela hap, long wanem wara i sot. Mipela i gat wanpela hul wara long banis bilong mipela, na olgeta man long dispela hap ol i kam long dispela hul wara bilong kisim wara. Tasol bensin bilong masin bilong pamim wara i laik pinis. Mipela i bin lukautim wanpela man taim pait i kirap nupela, na em i pilim tru gutpela pasin mipela i bin mekim long em bilong helpim em, na taim em i harim tok long hevi bilong mipela, em i painim sampela bensin na kisim i kam long mipela, olsem na mipela inap pamim wara i kam antap na wara bilong mipela i no pinis.
Sanap Strong Long Samting Bilong Spirit
Taim ol i tok mipela ol laspela misineri i mas lusim Laibiria long Oktoba 1990, mipela tingting planti olsem: Wanem samting bai painim ol brata sista bilong mipela? Mipela i bin kisim sampela ripot, na mipela i save ol i wok strong yet long autim tok.
Taim pait i no kamap yet, olgeta wan wan Witnes i autim tok inap olsem 17 aua long olgeta mun. Long taim bilong pait, ol i mas lusim bikpela hap taim long raun painim kaikai long bus, tasol long sampela kongrigesen olgeta wan wan i bin autim tok inap olsem 20 aua long mun! Na ol i no gat planti Wastaua, olsem na planti sista i wok long raitim raitim tok bilong Wastaua bambai i gat sampela bilong mekim wok long en long taim bilong Stadi Wastaua long Sande.
Fopela kongrigesen i stap klostu long Monrovia ol i go bikpela, long wanem ol Witnes i bin ranawe lusim biktaun Monrovia long taim bilong pait, ol i kam bung long dispela 4-pela kongrigesen. Olgeta samting bilong ol dispela Witnes i lus, long wanem ol i no inap i go bek long haus bilong ol na kisim sampela samting. Na inap sampela mun, sampela papamama i stap long narapela hap na pikinini bilong ol i stap long narapela hap, na ol soldia i pait long hap i stap namel. Long Mas 30, long taim bilong mekim Memorial bilong tingim i dai bilong Jisas, inap olsem 1,473 manmeri i bung long dispela 4-pela kongrigesen.
Long mun Mas, em mun Memorial i kamap long en, dispela lain 300 samting brata sista i stap yet long Monrovia ol i strong long mekim wok painia haptaim, maski skin bilong ol i no strong na inap sampela wik tasol bipo ol i bin hangre tru na ol i no gat strong long wokabaut. Tasol ol i wok strong long singautim ol manmeri i kam long Memorial, na inap olsem 1,116 i kam bung.
Wanpela elda Kristen long Monrovia em i tok: “Mipela bin pasim tok long kirapim gen ol miting long Haus Kingdom bilong mipela, kirap long Disemba 1990. Long namba wan miting, inap 17 ol i kam bung. Bihain lain i go bikpela inap 40, na inap longtaim liklik 40 samting tasol i bung. Tasol long Februeri 24, inap olsem 65 i bung, na long wik bihain, inap olsem 85 i bung. Klostu olgeta long kongrigesen i mekim wok painia haptaim long mun Mas.”
Lukautim Ol Narapela
Wanpela wanblut bilong wanpela Witnes, em yet i no Witnes, em i tok: “Long taim bilong pait, ol wanlotu bilong mipela i wok long kilim i dai ol wanlotu bilong ol bilong narapela lain, na ol i no tingting long helpim ol wanlotu bilong ol.” Tasol namel long lain bilong Jehova em i narapela kain tru!
Siaman bilong wanpela lain i gat wok long helpim ol manmeri i sot long kaikai samting, em i raitim pas i go long ol brata i bin lukautim brens-ofis long Februeri 1991, na em i tok: “Mi raitim dispela pas bilong tok tenkyu long yu wantaim lain bilong yupela, long wanem yupela i larim mipela i putim ol kaikai samting long haus bilong yupela, em ol kaikai mipela laik tilim long ol manmeri i sot. Yupela tingim gut ol narapela manmeri, na yupela laik tru long kamapim bel isi na gutpela sindaun long hap bilong mipela. Plis, yupela mas mekim yet dispela gutpela wok.”
Ol Witnes Bilong Jehova long ol narapela kantri ol i hariap mekim ol samting bilong helpim ol brata bilong ol long Laibiria. Ol Witnes long Siera Leon na Aivori Kos long hap bilong Wes Afrika, na Holan, na Itali, na Yurop, na Amerika, ol i bin salim sampela samting bilong helpim ol brata bilong ol.
Wanpela liklik pikinini meri, em sampela lain i bin kilim i dai mama bilong em long wanem em i bilong lain bilong birua bilong ol, em i raitim pas na em i tok tenkyu long ol Witnes long ol samting ol i bin mekim bilong helpim em. Em i tok: “Mi laik tok tenkyu tru long olgeta samting yu salim i kam long mi. Pasin bilong yu i mekim na mi pilim olsem mama bilong mi i stap yet. Long taim bilong pait, mama wantaim liklik brata bilong mi i bin i dai. Mi laik bai Jehova i blesim yupela olgeta. Mi gat 11-pela krismas.”
Wanpela brata i gat 6-pela pikinini, em tu i tok tenkyu long ol samting em i bin kisim. Meri bilong dispela brata i mas hait i stap inap planti mun, long wanem ol birua bilong lain bilong em i laik kilim em i dai. Dispela brata i tok: “Mipela i no bin brukim haus bilong man na stilim ol samting bilong ol na baim i go long ol narapela man, nogat; mipela i skelim gut kaikai bilong mipela na long olgeta de mipela i gat sampela kaikai. Jehova i bin lainim mipela long mekim olsem.”
Na wanpela brata wantaim meri bilong em na tupela pikinini bilong ol, ol i mas ranawe i go long Aivori Kos, na em i kamapim tingting bilong em. Em i gat gutpela haus, tasol em i mas ranawe lusim dispela haus, na ol man i bin kukim haus na olgeta samting bilong ol i paia olgeta. Em i tok em i no bel hevi long ol dispela samting i bagarap, tasol em i bel hevi, long wanem, olgeta buk bilong em bilong Baibel ol tu i paia.
Mipela Kisim Save Long Sampela Bikpela Samting
Mi tingim bek ol samting i bin kamap, na mi save olsem Jehova i bin lainim mipela long sampela bikpela samting. Mi save long planti brata sista em ol i bin sanap strong long bilip na ol i stap laip, na mi save tu long sampela em ol i bin sanap strong long bilip na ol i dai. Olsem na mi save, em bikpela samting long yumi mas kisim wankain tingting olsem aposel Pol, em i bin tok: “Sapos yumi stap laip, em i samting bilong Bikpela. Na sapos yumi dai, em tu i samting bilong Bikpela. Olsem na sapos yumi stap laip, o sapos yumi dai, yumi bilong Bikpela tasol.”—Rom 14:8.
Na wanpela misineri em i bin stap gut long dispela wok inap longpela taim, em i tok: “Taim dispela hevi i painim mipela, mipela i kisim save olsem Jehova em i win tru long helpim ol man. Mipela kisim wankain tingting olsem Pol, em i tok: ‘Mipela i bin pilim wankain hevi olsem man i harim jas i tok long em i mas i dai. Dispela i bin kamap long mipela bai mipela i no ken ting moa long strong bilong mipela yet. Nogat. Mipela i mas ting long strong bilong God tasol, em i save kirapim bek ol man i dai pinis.’ ” (2 Korin 1:9; Buk Song 30:10) Na dispela misineri i tok moa, olsem: “Long taim bilong pait mipela i kisim save olsem lain bilong Jehova ol i stap olsem brata brata tru, na olgeta i laikim tru ol brata bilong ol na ol i no tingim ol yet tasol—em dispela kain pasin sori Jisas i bin stori long en.”—Jon 13:35.
Wanpela sista bilong Laibiria i bin raitim pas long mipela sampela misineri i bin i stap long Laibiria. Mipela i bin mekim wok long Laibiria, tasol long Oktoba 1990, taim pait i go bikpela, mipela i mas lusim dispela hap. Dispela pas i helpim mipela long save, tru tumas, lain bilong Jehova i stap olsem brata brata tru. Dispela sista i tok: “Mi beten long Jehova long rot i mas op na bai yupela inap i kam bek gen long Laibiria na bai yumi inap bung wantaim gen long wanpela kibung. Mi laik bai yupela inap kam bek hariap. Mi tingim dispela samting na bel bilong mi i amamas.”
Tru tumas, sapos mipela inap mekim gen wok Kristen bilong mipela long Laibiria, mipela olgeta bai amamas. Tok bilong dispela sista i stret; taim rot i op long ol misineri na ol brata sista i go bek gen long Laibiria, na taim ol i mekim namba wan kibung bilong ol, em bai taim bilong bikpela amamas tru!
[Mep long pes 27]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin.)
LAIBIRIA
Monrovia
Kakata
Banga
Ganta
SIERA LEON
GINI
AIVORI KOS
Biksolwara Atlantik
[Piksa long pes 28]
Pikinini bilong sampela Witnes em ol i stap long brens-ofis long taim bilong pait
[Piksa long pes 31]
Sampela brata sista bilong Laibiria ol i wok long lukim klos ol Witnes long Aivori Kos i bin salim i kam long ol