Yu Ting Yumi Inap Bilip Olsem i Gat Man Bilong Wokim Olgeta Samting?

“TAIM mi tingim olsem i gat Man Bilong Wokim olgeta samting, dispela i mekim mi belhat, long wanem, mi tingim olsem ating em i gat strong long pinisim pen na hevi bilong ol man, tasol em i no mekim wanpela samting!” Em tok bilong man husat i bin bilip olsem i no gat God, na sampela long famili bilong em i bin dai long kalabus nogut bilong lain Natsi. I no em wanpela tasol i gat kain tingting olsem.

Taim ol man i karim hevi bilong ol pasin nogut tru, planti i pilim hatwok long bilip long God, o ol i kisim bel isi taim ol i tingim olsem i no gat God i stap. Wanem sampela bikpela samting i mekim na ol man i no bilip? Yu ting ol man bai i stap gutpela moa sapos i no gat God o lotu, olsem sampela man i ting? Ol man i no save bilip long God, yu ting ol inap bilip olsem i gat Krieta i stap?

Lotu i No Skulim Gut Ol Man

Lotu em i as tru bilong dispela bilip olsem i no gat God. Saveman Alister McGrath i tok: “Samting i kirapim planti man long bilip olsem i no gat God em i olsem: Ol man i les tru long ol popaia bilong ol bikpela lotu.” Ol i tingim olsem lotu i as bilong ol woa na pait. Saveman Michel Onfray husat i bilip olsem i no gat God, em i skelim olsem: Hau na wankain buk bilong lotu i kirapim ol man long bihainim tupela kain pasin, wanpela lain i “bihainim pasin i holi,” na narapela lain i “mekim pasin nogut tru long ol narapela”​—pasin teroris.

Planti man i save tingim samting nogut i painim ol taim ol i insait long lotu. Wanpela yangpela man bilong Swiden, em Bertil, em i tok taim em i insait long ami, em i harim pris bilong ol ami i tok i stret long ol i insait long pait na em i kamapim tok bilong Jisas bilong strongim tok bilong em, olsem olgeta man i pait long bainat, bainat bai i bagarapim ol. Na pris i tok i mas i gat man i yusim dispela bainat, olsem na soldia em i wokman bilong God!​​—Matyu 26:52.a

Bernadette, em ol man i bin kilim i dai papa bilong em long Frans long taim bilong Wol Woa 2, em i bin belhat long tok em pris i mekim long fiuneral bilong kasen susa bilong em husat i gat 3-pela krismas. Pris i tok: “God i singautim dispela pikinini bilong kamap ensel.” Bihain Bernadette i karim wanpela pikinini man i gat bagarap long bodi, na long dispela hevi tu, lotu i no mekim gut bel bilong em.

Ciarán, husat i bin kamap bikpela long taim i gat pait long Noten Aialan, em i no laikim tru bilip bilong helpaia. Em i save tokaut olsem em i heitim tru God husat i mekim kain pasin nogut olsem, na em i save salensim God olsem sapos Em i stap tru, orait Em i ken kilim em i dai nau tasol. I no Ciarán wanpela tasol i gat kain tingting olsem long ol bilip kranki em misin i skulim ol man long en. Ating ol tok ol lotu i skulim man long en i as bilong dispela bilip bilong evolusen. Alister McGrath i tok, samting i kirapim Darwin long bilip olsem i no gat God, em dispela bilip bilong helpaia na i no bilip bilong evolusen. McGrath i stori tu long Darwin i “pilim bikpela bel sori tru long pikinini meri bilong em i dai.”

Sampela man i tingim pasin bilong i go long lotu i wankain olsem man i no gat tingting na i olsem driman nating tasol. Irina husat i heitim ol tok bilong lotu na ol beten em ol i save kolim wankain tok long olgeta taim, em i tok: “Mi lukim olsem ol manmeri bilong lotu ol i no gat tingting.” Louis, husat i no laikim tru pasin bilong ol hetman bilong lotu long insait tru long pasin bilong bagarapim nabaut ol man, em i kisim dispela strongpela tingting olsem: “Pastaim mi tingim lotu i olsem samting i no gat amamas long en, tasol nau mi luksave olsem lotu inap mekim pasin nogut tru long ol man. Dispela i mekim na mi heitim tru olgeta lotu.”

Yu Ting Ol Man Bai Stap Gut Sapos i No Gat God?

Planti man i ting lotu i mekim na wok bilong ol man i no kamap gutpela na ol i no i stap bel isi. Sampela i bin ting olsem ating ol man bai stap gut sapos i no gat God na i no gat lotu. Tasol yu ting dispela tingting bilong sakim lotu inap kamapim ol hevi?

Wanpela saveman i bin stap long yia 1700 samting em Voltaire, em i no laikim tru pasin nogut bilong ol lotu i bihainim pasin korapsen long taim bilong em. Em i tingim olsem i gat wanpela Man i stap em i antap moa long yumi na dispela em i bikpela samting long pasin yumi bihainim. Bihain, wanpela saveman bilong Jemani em Friedrich Nietzsche i bin tokaut olsem God i dai pinis, tasol em i pret olsem bai i no gat stretpela lo na ol samting nogut inap kamap long dispela tingting olsem i no gat God. Yu ting ol dispela tingting i stret?

Keith Ward, em man bilong raitim buk, em i tok nau long taim bilong yumi, pasin nogut “i go bikpela moa yet winim long bipo.” Maski ol man i traim long bilip olsem i no gat God i stap, dispela i no pinisim ol pasin olsem korapsen na pasin birua. Dispela ol samting i mekim na planti man husat i wari long ol samting i kamap, na tu, ol man husat i bilip olsem i no gat God, ol i luksave olsem gutpela samting inap kamap sapos ol man i gat pasin bilong bilip long God.

Keith Ward i kamapim klia gutpela samting long pasin bilong bilip long God, em i tok: “Bilip i save kirapim man long mekim stretpela pasin, na man i pilim olsem em i gat wok long lukautim graun em God i bin wokim.” Planti wok painimaut i soim olsem ol man bilong lotu ol i wok long tingim gut moa ol narapela na ol i no tingim ol yet tasol. Pasin bilong mekim gut long narapela, dispela i save givim amamas long man i mekim dispela pasin. Ol kain wok painimaut olsem i strongim tru stiatok Jisas i bin mekim, olsem: “Amamas bilong man i givim samting long ol arapela man, dispela i winim amamas bilong man i kisim samting bilong em yet.”​—Aposel 20:35.

Wanpela man bipo em i bilip olsem i no gat God, na em i save mekim wok bilong helpim ol narapela, em i kirap nogut olsem Baibel i gat strong long senisim i stap bilong ol man. Em i tok: “Mi bin lusim planti yia bilong helpim ol man long senisim pasin bilong ol, em ol pasin i nogutim ol yet na i nogutim ol narapela tu, na wan wan tasol i senis. Tasol nau mi kirap nogut tru long lukim olsem Baibel i helpim ol man long mekim ol bikpela senis; ol i lusim ol pasin nogut na bihainim ol gutpela pasin. Mi lukim tu olsem ol i holimpas ol gutpela pasin ol i bin kisim.”

Tasol sampela man husat i bilip olsem i no gat God, ol i ting olsem pasin bilong bilip long God, dispela i kirapim ol man long kilim i dai planti man moa na mekim pasin birua, na i no kirapim ol man long mekim gutpela pasin na tingim ol narapela. Ating ol inap luksave olsem bilip i kamapim gutpela samting long sampela, tasol ol yet i no laik bilip. Bilong wanem?

Sampela Samting Moa i As na Ol Man i No Bilip

Planti i bin lain olsem evolusen em i wanpela samting tru i gat as bilong en. Olsem, Anila i skul long Albenia, em hap we planti man i bilip olsem i no gat God. Em i tok: “Long skul, ol i lainim mipela olsem pasin bilong bilip long God em i longlong pasin na em samting bilong bipo tasol. Planti taim mi lain long ol gutpela samting bilong ol animal na bilong ol diwai na gras samting. Tasol mi ting olgeta samting i kamap long rot bilong evolusen, long wanem, dispela i mekim na i luk olsem tingting bilong mipela i stret wantaim ol tok bilong saiens.” Long nau em i tok: “Mipela i bin bilip nating tasol long olgeta tok ol i bin skulim mipela long en.”

Pasin bilong bel nogut inap pasim sampela long kisim save. Ol Witnes Bilong Jehova i save bungim ol man i gat kain tingting olsem taim ol i go long haus bilong ol man bilong stori long ol gutpela samting em Baibel i tok promis long en. Bertil, em yumi bin stori pinis long em, em i kisim kain helpim olsem taim wanpela yangpela Witnes i go lukim em. Bertil i tingim tok em i bin mekim long em yet olsem: ‘Tarangu man, yu kam long rong hap stret!’ Em i tok: “Mi larim em i kam insait na mi kamapim belhat bilong mi long God, long Baibel, na long lotu.”

Gus, bilong Skotlan, em i bel hevi long pasin i no stret. Pastaim em i save tok hat na tok pait wantaim ol Witnes Bilong Jehova taim em i toktok wantaim ol. Ol askim em i kamapim i wankain long askim em profet Habakuk bilong lain Hibru i bin kamapim, em i bin tokim God: “Olsem wanem na yu lukim ol dispela samting nogut i kamap long ol manmeri na yu no mekim wanpela samting?”​​—Habakuk 1:3.

I luk olsem God i no tingim tumas ol pasin nogut, na dispela i mekim na inap longpela taim ol man i stap bel hevi. (Song 73:​2, 3) Simone de Beauvoir em wanpela meri long Frans na em i save raitim ol stori samting, em i tok: “Mi no amamas long tingim olsem i gat Krieta i stap na em i orait long olgeta pen na hevi i kamap long graun.”

Planti lotu i no gat bekim bilong ol kain toktok i pait wantaim, olsem na yu ting dispela i makim olsem i no gat rot bilong kisim bekim? Gus i tok em i painim pinis “gutpela bekim long as na strongpela Man Bilong Wokim olgeta samting i larim ol man i karim pen na hevi inap sotpela haptaim.” Na em i tok, “dispela save em i bikpela samting long mi.”b

Sampela manmeri em ol i tok ol i bilip olsem i no gat God, ating ol i gat tupela tingting long evolusen, o ating ol i pilim olsem ol i mas save long God, na ating ol i beten tu. Yumi ken skelim wanem samting i mekim na sampela man husat i bilip olsem i no gat God i stap, ol i tingim tingim dispela samting na bihain ol i kisim pasin bilong pas gut wantaim Man Bilong Wokim olgeta samting.

Wanem Samting i Helpim Ol Long Bilip Long Krieta?

Yangpela man husat i bin i kam lukim Bertil, em i soim Bertil olsem lotu Kristen tru em i narapela kain olgeta long ol lotu i holim nating nem Kristen, na ol dispela tok i stret long tingting bilong Bertil. Bertil i amamas long ol tok i kamapim klia olsem i gat God i stap, tasol i gat narapela samting em i amamas moa yet long en. Em i tok: “Mi laikim pasin bilong em long stap isi maski mi strong long holimpas tingting bilong mi. . . . Em i stap isi tru, na oltaim em i gat sampela buk na nius bilong givim long mi na em i redi gut.”c

Svetlana, i larim bilip bilong evolusen na komiunis i stiaim tingting bilong em, na em i bilip olsem ol samting i gat strong, ol tasol inap i stap laip. Tasol dispela bilip i mekim em i bel hevi tru. Samting em i bin lainim long skul bilong kamap dokta, dispela tu i paulim tingting bilong em: “Long klas bilong skul long dispela bilip olsem i no gat God, mipela i lainim olsem ol samting i gat strong, ol tasol inap i stap laip. Tasol long skul bilong kamap dokta, mipela i lain olsem mipela i mas helpim ol man i no gat strong.” Em i tingting planti, bilong wanem ol manmeri em evolusen i tok ol i kamap long rot bilong monki, ol i save bel hevi na tingting planti, tasol dispela samting i no save painim ol monki. Em i kisim ol gutpela bekim long wanpela rot em i no bin tingim: “Bubu meri bilong mi i kamapim ol tok bilong Baibel na em i stori long mi olsem sin i stap long skin i mekim na yumi save bel hevi na tingting planti.” Svetlana i amamas tu long lain long tok bilong Baibel long as na ol gutpela man i save karim pen na hevi.

Leif, em man long Skandinevia, em i bilip strong long evolusen na em i tingim Baibel i olsem wanpela buk i gat ol stori nating tasol long en. Wanpela taim, wanpela pren bilong em i askim em long ol bilip bilong em olsem: “Yu klia olsem yu kamapim tasol tok ol narapela i bin mekim, na yu no save liklik long ol tok i stap long Baibel?” Leif i stori long samting em dispela tok i mekim long em: “Mi luksave olsem mi no save kamapim ol askim long evolusen, nogat, mi bilip nating tasol long olgeta tok bilong en. . . . Long man husat i bilip olsem i no gat God, mi ting olsem sapos em i kisim save long sampela tok profet bilong Baibel na ol truim bilong en, dispela inap kirapim em long wokim tingting.”​—Aisaia 42:​5, 9.

Ciarán, em yumi stori pinis long em, em i bel hevi long em i bin insait long wok politik inap planti yia. Taim em i tingim laip bilong em, em i kisim dispela tingting: Wanpela God i gat olgeta strong na pasin laikim, em tasol inap stretim ol hevi i kamap long graun na soim em rot bilong stretim ol hevi bilong em. Em i tingting olsem: ‘Mi laik tru long painim kain God olsem.’ Em i pilim bel hevi tru na em i beten olsem: “Sapos yu stap na yu harim mi, orait soim mi rot bilong stretim hevi bilong mi na pen na hevi bilong olgeta lain man.” Sampela de bihain wanpela Witnes Bilong Jehova i kam paitim dua bilong em. Dispela Witnes i kamapim tok bilong Baibel olsem ol spirit nogut i stiaim ol gavman bilong ol man. (Efesus 6:12) Dispela tok i strongim samting Ciarán i bin lukim na i kirapim em long kisim sampela save moa. Em i stadi moa long Baibel, na dispela i strongim bilip bilong em olsem i gat Man i bin wokim olgeta samting.

Krieta na Pasin Bilong Yu Long Pas Gut Wantaim Em

Pasin bilong ol lotu long tupela maus, olkain bilip bilong evolusen olsem i no gat God, na hevi na pasin nogut i go bikpela moa, dispela i mekim na planti man i gat tupela tingting o ol i tok i no gat Krieta. Tasol sapos yu laik, Baibel inap givim ol gutpela bekim long ol askim bilong yu. Na tu, Baibel i tokaut long tingting bilong God, olsem: “Mi laik mekim gut long yupela. Mi no laik mekim nogut long yupela. Yupela i ken tingim ol dispela samting mi laik mekim, na yupela i ken wetim dispela taim i kamap.” (Jeremaia 29:11) Bernadette husat i bin kamapim pikinini i gat bagarap long skin na em i bin bilip olsem i no gat God, dispela tok i bin mekim gut bel bilong em long ol hevi i bin painim em.

Tok Baibel i mekim long as na God i larim pen na hevi i stap, dispela i kirapim tru tingting na bel bilong planti man em bipo ol i bilip olsem i no gat God. Sapos yu lusim sampela taim long painim ol bekim Baibel i givim long ol kain bikpela askim olsem, yu tu inap bilip olsem i gat wanpela God husat “i no i stap longwe long yumi olgeta wan wan.”​—Aposel 17:27.

[Ol Futnot]

[Blok long pes 13]

Ol Askim Em Evolusen i No Gat Bekim Bilong En

• Olsem wanem samting i gat laip inap kamap long rot bilong samting i no gat laip? ​​—SONG 36:9.

• Bilong wanem ol diwai na gras samting na ol animal, ol i save kamapim ol pikinini olsem ol yet?​—STAT 1:​11, 21, 24-28.

• Sapos ol man i kamap long rot bilong monki, bilong wanem i no gat wanpela monki-man​—em tingting bilong em i winim bilong monki​—i stap yet long nau?​​—SONG 8:​5, 6.

• Olsem wanem pasin bilong ol man long i no tingim ol yet tasol, dispela i narapela kain long dispela tingting olsem ol samting i gat strong tasol inap i stap laip?​​—ROM 2:​14, 15.

• Olsem wanem? I gat gutpela samting ol manmeri inap wetim i kamap bihain? ​—SONG 37: 29.

[Ol Piksa long pes 12, 13]

Olsem wanem wanpela God i gat pasin laikim inap wokim graun we ol pikinini i karim hevi?

Pasin bilong ol lotu long tupela maus, dispela i mekim na planti manmeri i givim baksait long God