Ol Referens Bilong Laip na Wok Autim Tok Miting Wok Buk
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
SEPTEMBA 1-7
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | PROVEP 29
Sakim Ol Bilip na Kastam Em Baibel i No As Bilong En
wp16.06 6, blok
Ol Visen Bilong Ol Lain i Stap Long Heven
Planti milion man i kalabus long bilip bilong ol tumbuna na ol i pret long ol ensel nogut, dispela i olsem sen i pasim ol. Ol i holim ol paspas na mekim wok mejik bilong lukautim ol yet. Tasol i no gat wok long yu mekim olsem. Bilong strongim bel bilong yumi, Baibel i tok: “Oltaim Bikpela i save was gut long ol manmeri i save aninit long em wanpela tasol, maski ol i stap long wanem hap bilong graun. Em i save helpim ol na strongim ol.” (2 Stori 16:9) God tru em Jehova, em i gat olgeta strong winim bilong Satan, na Em bai lukautim yu sapos yu trastim em.
Bilong Jehova i ken lukautim yu, yu mas kisim save long samting em i amamas long en na yu mas bihainim. Olsem, long taim bilong ol aposel, ol Kristen long Efesus i bungim ol buk i stori long mejik na ol i kukim. (Aposel 19:19, 20) Olsem tasol, bilong God i ken lukautim yu, yu mas tromoi ol paspas, ol buk i gat tok bilong mejik, na ol narapela samting i insait long wok bilong Satan na ol ensel nogut.
Sambai Long Stretpela Save Long Dai
13 Sapos yu gat tupela tingting long wanpela bilip o kastam, beten askim Jehova long givim yu savetingting. (Ritim Jems 1:5.) Bihain, yusim ol pablikesen bilong yumi long mekim wok painimaut. Sapos yu nidim sampela moa helpim, orait toktok wantaim ol elda long kongrigesen. Ol i no inap tokim yu stret long samting yu mas mekim, tasol ol inap kamapim ol stiatok bilong Baibel we inap stiaim yu long mekim gutpela disisen. Taim yu mekim ol dispela samting, i olsem yu trenim “gut tingting” na bai yu inap “kliagut long wanem samting i stret na wanem samting i no stret.”—Hib. 5:14.
“Mi Bai Bihainim Tok i Tru Bilong Yu”
12 Ol kastam na ol pasin em Baibel i tambuim. Ating ol wanblut, ol wanwok, na ol wanskul i fosim yumi long insait long sampela selebresen olsem betde na pablik holide. Olsem wanem yumi inap sakim presa bilong insait long ol kastam na ol holide we i no onarim Jehova? Yumi inap mekim olsem sapos yumi kliagut long tingting bilong Jehova long ol dispela kastam na holide. Yumi ken skelim gen ol pablikesen bilong yumi we i stori long risen bilong sampela de long i stap olsem holide. Taim yumi kliagut long ol risen na Baibel i tambuim ol kain selebresen olsem, dispela bai strongim tingting bilong yumi olsem yumi wokabaut long rot “em Bikpela i orait long en.” (Efe. 5:10) Sapos yumi trastim Jehova na tok i tru bilong Baibel, dispela bai lukautim yumi na yumi no inap “pret na guria long man.”—Prov. 29:25.
Mekim Wok Painimaut
it “Tok Gris” par. 1
Tok Gris
Tok wanpela i mekim bilong amamasim narapela long pasin giaman; givim biknem; giaman, giaman olsem em i tingim narapela, o bikpela preis. Planti i mekim kain tok na bai man i harim tok gris i mekim pasin bilong laikim em yet i go bikpela o i mekim em i kisim bikpela pasin antap, tasol dispela inap bagarapim em. Risen na man i mekim tok gris em bilong kisim mani kago samting long narapela, kisim glori, o long mekim man i harim tok gris i pilim olsem em i mas givim sampela samting long em. Planti taim dispela pasin i save mekim man i kisim tok gris i go insait long trap. (Pr 29:5) Tok gris em i no savetingting i kam long heven; em pasin bilong dispela graun, em i kamapim pasin bilong man i tingim em yet, kirapim wansait pasin, na pasin bilong tupela maus. (Jem 3:17) Pasin giaman, giaman olsem yu tingim narapela, givim biknem o glori long ol man, na mekim olsem ol narapela i no inap mekim gutpela samting em ol pasin God i no orait long en.—2Ko 1:12; Ga 1:10; Ef 4:25; Kl 3:9; Re 21:8.
SEPTEMBA 8-14
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | PROVEP 30
“No Ken Larim Mi Kamap Rabisman O Maniman”
Wanem Kain Pasin Laikim i Bringim Amamas Tru?
10 Yumi olgeta i nidim mani bilong lukautim yumi yet. (Sav. 7:12) Tasol yu ting man bai stap amamas tru sapos em i gat liklik samting tasol? Yes, em bai stap amamas! (Ritim Saveman 5:12.) Agur em pikinini bilong Jake. Em i tok: “Yu no ken larim mi i kamap maniman o rabisman. Nogat. Yu ken givim mi kaikai inap long skel bilong mi.” Yumi ken kliagut long risen na King Solomon i no laik kamap rabisman tru. Em i no laik bai bel i kirapim em long stil, bikos God i no amamas long pasin bilong stil. Tasol bilong wanem em i beten na tok em i no laik kamap maniman? Em i tok: “Nogut mi gat planti samting tumas na mi givim baksait long yu, na mi tok, ‘Bikpela em husat?’” (Snd. 30:8, 9) Sampela manmeri i bilip long strong bilong mani na ol i no bilip olsem God inap long lukautim ol.
11 Ol man husat i laikim tumas mani, ol i no inap amamasim God. Jisas i tok: “I no gat wanpela man inap stap wokboi bilong tupela bosman. Em bai laikim wanpela na i no laikim narapela, o em bai pas long wanpela na les long narapela. Yupela i no inap stap wokboi bilong God na mani wantaim.” Paslain long Jisas i mekim dispela tok, em i tok: “Lusim pasin bilong bungim ol gutpela gutpela samting bilong yupela long graun, em ples we ol binatang na ros i save bagarapim ol samting, na ol stilman i save kam na stilim. Mobeta yupela i bungim ol gutpela gutpela samting bilong yupela long heven we ol binatang na ros i no inap bagarapim, na ol stilman i no inap kam na stilim.”—Mat. 6:19, 20, 24.
12 Planti i luksave olsem taim ol i holim liklik samting tasol, ol i stap amamas. Na tu, ol i lusim bikpela haptaim moa long mekim wok bilong Jehova. Jack i stap long Amerika, na em i salim gutpela haus na bisnis bilong em bambai em i ken mekim wok painia wantaim meri bilong em. Em i tok: “I hatwok tru long mipela i salim naispela haus na graun bilong mipela. Tasol inap planti yia, taim mi pinis wok na kam long haus, mi save bel hevi tru bikos mi bungim planti hevi long ples wok. Meri bilong mi i mekim wok painia, na oltaim em i save amamas. Em i save tok, ‘Mi gat nambawan gutpela bos tru!’ Nau mitupela i mekim wok painia, olsem na mitupela wantaim i mekim wok bilong Jehova.”
w87 5/15 30 par. 8
Pret Long Jehova na Yu Bai Amamas
◆ 30:15, 16—Wanem poin bilong ol dispela eksampel?
Ol i kamapim klia olsem man i gat pasin gridi i no save tok samting em i gat em inap. Ol liklik snek bilong dring blut i save dring planti blut, na oltaim gridi man i laik kisim bikpela mani o pawa. Olsem tasol, Sheol i no save pulap, em i opim maus yet bilong kisim ol man. Meri i no gat pikinini i save askim long i gat pikinini. (Stat 30:1) Ol graun we i gat bikpela san i save pinisim ren wara na i no longtaim ol i drai gen. Na paia i save kukim olgeta samting ol i tromoi i go long en, na tu em i kukim ol narapela samting i stap klostu. Na dispela i wankain long man i gat pasin gridi. Tasol ol man i gat savetingting bilong God i no save larim dispela kain pasin gridi i pulim ol.
Basetim Gut Mani Bilong Yu—Rot Bilong Mekim
Seivim mani paslain long baim samting. Maski i luk olsem dispela em i tingting bilong bipo, pasin bilong seivim mani paslain long baim ol samting em i gutpela rot bilong abrusim hevi bilong mani. Taim man i mekim olsem, em bai i no gat dinau na ol hevi em pasin bilong dinau i save kamapim, olsem baim bikpela interes, na dispela i mekim na pe bilong olgeta samting man i baim i go antap. Baibel i stori long anis olsem ol i gat “gutpela tingting,” long wanem, “taim i gat planti kaikai i stap, ol anis i save bungim kaikai na putim i stap bilong taim kaikai i sot.”—Sindaun 6:6-8; 30:24, 25.
Stap Olsem Gest Bilong Jehova Inap Oltaim!
18 Em i gutpela long skelim tingting yumi wan wan i gat long mani. Askim yu yet olsem: ‘Oltaim mi save tingting long mani na ol samting mani inap baim? Taim mi kisim dinau mani, mi save isi isi long bekim na ting olsem man i givim dinau long mi em i no nidim dispela mani? Taim mi gat mani, dispela i save mekim mi pilim olsem mi winim ol narapela na i hatwok long mi serim samting wantaim ol? Mi save skelim ol bratasista bilong mi na ting olsem ol i gat pasin bilong laikim tumas mani bikos ol i gat planti mani? Mi save stap pren bilong ol maniman na mi no gat laik long stap pren bilong ol man i stap rabis?’ I gutpela long yumi skelim ol dispela askim, long wanem, Jehova i invaitim yumi long stap olsem ol gest bilong em. Yumi ken lukautim gut dispela pasin pren bilong yumi wantaim Jehova long rot bilong sakim pasin bilong laikim tumas mani. Taim yumi mekim olsem, Jehova i no inap tru long lusim yumi!—Ritim Hibru 13:5.
Mekim Wok Painimaut
Ol Samting Jehova i Wokim i Kamapim Savetingting Bilong Em
11 Wanpela kain mumut i narapela liklik animal em yumi inap kisim skul long em long sampela bikpela samting. (Ritim Sindaun 30:26.) Em i gat ol sotpela raunpela yau na ol sotpela lek. Dispela liklik animal i save stap namel long ol bikpela ston. Ai bilong em i sap tru na dispela i helpim em long lukautim em yet, na ol hul na ol ples hait insait long ol bikpela ston long maunten i gutpela ples bilong hait long ol birua. Ol mumut i save stap gut taim planti i pas wantaim, na dispela i lukautim ol na i helpim ol long narapela i ken hatim skin bilong narapela long taim bilong kol.
12 Yumi inap kisim wanem skul long mumut? Namba wan samting, dispela animal i no save stap we ol birua i ken bagarapim em. Em i save mekim wok long gutpela ai bilong em long lukim ol birua taim ol i stap longwe yet, na em i stap klostu long ol hul na ples hait namel long ol bikpela ston na dispela inap helpim em long abrusim bagarap. Na olsem tasol, ai bilong yumi i mas sap long ol samting bilong spirit bambai yumi ken luksave long ol samting nogut bilong dispela graun bilong Satan. Aposel Pita i kirapim ol Kristen olsem: “Yupela i mas stap redi na was gut. Satan, dispela birua bilong yupela, em i olsem wanpela laion i singaut strong. Oltaim em i save raun bilong painim ol manmeri bilong kaikai.” (1 Pi. 5:8) Taim Jisas i stap long graun, em i was i stap, em i lukaut long olgeta pasin bilong Satan long traim bagarapim pasin bilong em long i stap gut long God. (Mt. 4:1-11) Jisas i stap olsem gutpela piksa ol disaipel bilong em i ken bihainim!
13 Wanpela rot bilong was i stap, em yumi ken mekim wok long olgeta samting Jehova i givim long yumi bilong lukautim yumi long ol samting bilong spirit. Yumi no ken lusim pasin bilong stadi long Baibel na go oltaim long ol miting Kristen. (Lu. 4:4; Hi. 10:24, 25) Na wankain olsem mumut i stap gut taim em i pas gut wantaim ol narapela mumut, yumi mas pas gut wantaim ol wanbilip Kristen, na dispela “i ken strongim bel bilong yumi olgeta wantaim.” (Ro. 1:12) Taim yumi kisim ol samting Jehova i givim long yumi, yumi kamapim olsem yumi wanbel wantaim tok bilong Devit, em man bilong raitim song, em i tok: “Bikpela em i strongpela banis bilong mi. Em i olsem ston i haitim mi, na em i save kisim bek mi long han bilong ol birua. God bilong mi em i olsem bikpela ston mi save go long en na hait long ol birua.”—Sng. 18:2.
SEPTEMBA 15-21
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | PROVEP 31
Skul Yumi Kisim Long Tok Bilong Mama i Gat Pasin Laikim
Skulim Ol Pikinini Bilong Yu Long Bihainim Stretpela Pasin
Skulim ol long stretpela save long maritpasin. Em i bikpela samting long givim tok lukaut long ol pikinini. (1 Korin 6:18; Jems 1:14, 15) Tasol Baibel i stori long maritpasin olsem wanpela presen i kam long God, na i no wanpela umben bilong Satan. (Sindaun 5:18, 19; Solomon 1:2) Sapos yu stori tasol long ol samting nogut bilong maritpasin, ol inap kisim tingting kranki we i no stret wantaim ol tok bilong Baibel. Wanpela yangpela meri long Frans, Corrina, em i tok: “Papamama bilong mi i save toktok tumas olsem maritpasin em i samting nogut, na dispela i mekim na mi kisim tingting kranki long pasin bilong man na meri i slip wantaim.”
Skulim gut ol pikinini bilong yu long kliagut long olgeta samting bilong maritpasin. Wanpela mama long Meksiko, Nadia, i tok: “Long olgeta taim mi tokim ol pikinini olsem maritpasin em i wanpela gutpela samting God Jehova i givim long ol man na meri bilong amamas wantaim. Tasol em i samting i stret long ol marit tasol i ken mekim. Pasin yumi bihainim long dispela samting inap makim olsem em bai givim amamas long yumi o nogutim yumi.”
ijwhf atikol 4 par. 11-13
Stori Wantaim Ol Pikinini Long Alkohol
Painim rot long stori long dispela topik. Wanpela papa long Inglan em Mark, i tok: “Ol yangpela i no gat stretpela save long pasin bilong yusim alkohol. Mi askim pikinini man bilong mi i gat 8-pela krismas long tingting bilong em sapos em orait long dring alkohol o nogat. Mi mekim long pasin we em i no ken sem, na dispela i helpim em long kamapim tingting.”
Yu soim olsem yu tingim tru ol sapos planti taim yu stori long ol samting long sait bilong alkohol. Skelim krismas bilong pikinini bilong yu na stori long ol samting long sait bilong alkohol na ol narapela skul bilong laip, olsem ol lo bilong ron long rot na maritpasin.
Stap olsem eksampel. Ol pikinini i olsem spans—ol i save bihainim olgeta samting ol i lukim na harim—na ol wok painimaut i soim olsem ol pikinini i save bihainim toktok na pasin papamama i mekim. Dispela i makim olsem sapos yu dring alkohol olsem namba wan rot bilong kisim bel isi o daunim presa, pikinini bilong yu bai ting olsem alkohol em rot bilong karim hevi bilong tingting planti. So stap gutpela eksampel. Yu mas bihainim savetingting long yusim alkohol.
Skulim Pikinini Long Pasin Daun
Kirapim em long givim samting. Helpim pikinini long luksave olsem “amamas bilong givim samting i winim amamas bilong kisim samting.” (Aposel 20:35) Yu na pikinini i ken wokim lista bilong ol lain i nidim helpim long go long stua, kisim ol long kar, o stretim sampela samting i bagarap. Kisim pikinini i go wantaim yu taim yu go helpim sampela bilong ol. Larim pikinini i lukim amamas bilong yu long helpim ol narapela. Long dispela rot, pikinini bai lukim pasin tru bilong yu, na dispela em nambawan gutpela rot bilong skulim pikinini long bihainim pasin daun.—Stiatok bilong Baibel: Luk 6:38.
Mekim Wok Painimaut
Skul Bilong Bipo
7 Long Israel papamama i bin skulim pikinini bilong ol taim ol i liklik yet. (Lo 11:18, 19; Sindaun 1:8; 31:26) Long wanpela buk long tok Frans (Dictionnaire de la Bible) wanpela saveman bilong Baibel, em E. Manseno, em i tok: ‘Taim pikinini inap toktok ol i lainim em long kolim sampela tok bilong Baibel. Mama i save kolim kolim wanpela ves, na taim pikinini i lain pinis long kolim, mama bai lainim em long narapela ves. Bihain ol i givim rait long em na bai em i ken lukim ol dispela ves em i save pinis long en. Nau em i ken kirap long lain moa long pasin bilong kaunim tok, na taim em i bikpela em i ken kaunim na tingim Lo bilong God na lainim ol samting bilong lotu.’
8 Bilong kisim save, ol i mas lain lain i go inap long taim dispela save i pas pinis long tingting bilong ol. Ol i mas lain long ol lo bilong Jehova na ol samting em i bin mekim long lain bilong em na putim ol dispela tok long bel bilong ol. (Lo 6:6, 7) Ol i mas tingting long ol dispela samting. (Song 77:11, 12) I gat sampela samting bilong helpim ol yangpela na lapun long mekim olsem. Ol i tingim namba wan leta bilong ol wan wan hap rait, na dispela i helpim ol long kisim gut save. (Long Baibel Hibru i gat dispela kain samting long Sindaun 31:10-31.) Na long sampela rait, namba wan leta bilong ol wan wan hap tok bilong en i wankain leta tasol. Na sampela rait i kolim ol namba olsem long Sindaun 30:15-29. Ol dispela samting i helpim ol long tingim gut tok na kisim save. Ol saveman i bin skelim wanpela olpela rait Hibru ol i bin painim, na ol i tok, skulmanki i bin raitim bilong helpim em long tingim gut ol samting.
SEPTEMBA 22-28
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | EKLISIASTIS 1-2
Wok Yet Long Trenim Nupela Jeneresen
“Dispela Tok Yu Mas Givim Long Ol Man i Save Holimpas Bilip”
3 Planti bilong yumi i laikim wok yumi mekim na yumi laik mekim dispela wok inap oltaim oltaim. Tasol sori tru olsem kirap long taim bilong Adam, wanpela jeneresen bilong ol manmeri i save kamap lapun na dai na nupela jeneresen i save kisim ples bilong ol. (Sav. 1:4) Long taim bilong yumi, dispela senis i putim hevi long ol Kristen. Wok bilong ol manmeri bilong Jehova i kamap bikpela moa na i gat planti samting moa ol i mas mekim. Yumi mekim ol nupela wok na bihainim ol nupela pasin bilong mekim wok—yumi yusim save bilong teknoloji we i wok long senis hariap hariap. Ating sampela lapun i pilim hatwok long bihainim ol nupela senis. (Luk 5:39) Tasol sampela lapun i redi long bihainim ol dispela senis. Maski i olsem, ol yangpela i gat bikpela strong moa winim ol lapun. (Snd. 20:29) Olsem na em gutpela moa long ol lapun i skulim ol yangpela na redim ol long mekim planti wok moa.—Ritim Song 71:18.
4 Ol man husat i holim bikpela wok, ating ol bai pilim hatwok long trenim ol yangpela. Sampela i pret long lusim wok ol i laikim tumas. Sampela i tingting planti olsem nogut ol yangpela i no inap mekim gut wok. Ating sampela narapela i pilim olsem ol i no gat taim long trenim ol narapela. Ol yangpela i no ken les kwik sapos ol i no kisim yet sampela wok.
Mekim Wok Painimaut
it “Eklisiastis” par. 1
Eklisiastis
Long tok Hibru dispela nem Qo·heʹleth (i makim “Man bilong bungim ol manmeri; Man bilong toktok long taim ol manmeri i bung, Man bilong singautim ol manmeri long kam bung”) i makim wok bilong king insait long gavman tiokratik we i save bosim lain Israel. (Ekl 1:1, 12) Man i mekim wok bos i gat wok long lukautim ol manmeri i dediket pinis long God na bai ol i stap gut long King na God bilong ol. (1Ki 8:1-5, 41-43, 66) Em risen na samting king i mekim long helpim ol manmeri long lotu long Jehova o nogat bai tokaut olsem dispela king em gutpela king o king nogut. (2Ki 16:1-4; 18:1-6) Man bilong bungim ol manmeri em Solomon, em i bin mekim planti wok bilong bungim lain Israel na ol lain i stap wantaim ol, em ol manmeri i stap olsem tripman, long tempel. Long dispela buk em i bungim ol manmeri bilong God na tokim ol long abrusim ol wok i no gat as bilong en na ol wok nogut bilong dispela graun na mekim wok i stret long God, em samting ol i promis long mekim olsem wanpela lain. Nem i stap long ol Inglis Baibel bilong yumi i kam long dispela tok Qo·heʹleth long Grik Septuagint, ol i kolim, Ek·kle·si·a·stesʹ (Ecclesiastes), mining bilong en “wanpela man insait long eklesia (man bilong bungim ol manmeri).”
SEPTEMBA 29–OKTOBA 5
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | EKLISIASTIS 3-4
Strongim 3-pela Rop Em Ol i Tanim Wantaim
ijwhf atikol 10 par. 2-8
Hau Yu Inap Yusim Gut Teknoloji
● Pasin bilong yusim gut teknoloji inap helpim marit. Olsem, sampela maritman na maritmeri i yusim long toktok wantaim narapela narapela long taim ol i no stap wantaim.
“Sotpela teks mesis i tok olsem ‘Mi laikim yu’ o ‘Mi wok long tingim yu’ i bikpela samting.”—Jonathan.
● Pasin bilong i no yusim gut teknoloji inap kamapim hevi long marit. Olsem, sampela manmeri i save yusim fon na teblet samting long olgeta taim, na dispela inap pinisim taim we ol inap toktok wantaim poroman marit bilong ol.
“Mi save olsem planti taim man bilong mi bai laik toktok long mi sapos mi no yusim fon.”—Julissa.
● Sampela i tok ol inap yusim fon o teblet samting na long wankain taim ol i ken toktok gut wantaim poroman marit bilong ol. Savemeri Sherry Turkle, i stori olsem dispela em “pasin bilong mekim planti samting long wankain taim.” Tru tumas, pasin bilong mekim planti samting long wankain taim em i no savetingting. Em i tok olsem, tru tru “ol samting i no kamap gut taim yumi mekim wok i stap na kirap mekim narapela wok tu long wankain taim.”
“Gutpela samting i kamap long taim mi toktok wantaim man bilong mi, tasol i no long taim em i mekim planti samting. Taim em i mekim planti samting long wankain taim, i olsem em i tok em i amamas long fon tasol.”—Sarah.
Poin em olsem: Pasin yu bihainim long yusim teknoloji inap helpim o kamapim hevi long marit bilong yu.
Wok Yet Long Larim “Paia Bilong Ja” i Lait Yet i Stap
12 Olsem wanem ol marit i ken bihainim pasin bilong Akwila na Prisila? Tingim planti samting em yu na poroman marit bilong yu i ken mekim wantaim. Yu ting yutupela wantaim i ken mekim sampela bilong ol dispela wok na i no yutupela wan wan yet i mekim? Olsem, Akwila na Prisila i autim tok wantaim. Planti taim yutupela i save mekim plen bilong autim tok wantaim? Akwila na Prisila i mekim ol wok wantaim. Ating yu na poroman marit bilong yu i no save mekim wankain wok mani, tasol yu ting yutupela i ken mekim ol wok bilong haus wantaim? (Ekl. 4:9) Taim yutupela i helpim narapela narapela long mekim wanpela wok, yutupela i wok wantaim olsem tim na nau rot i op long yutupela i ken toktok wantaim. Robert na Linda i bin marit winim 50 yia. Robert i tok: “Mi pilim olsem mipela i no gat bikpela haptaim bilong spendim wantaim long kisim amamas. Tasol taim mi wasim plet na meri bilong mi i draim o taim mi klinim gras ausait long haus na meri bilong mi i kam wok wantaim mi, mi save amamas tru. Taim mipela i mekim ol samting wantaim, dispela i helpim mipela long pas gut wantaim. Pasin laikim bilong mipela i wok long kamap strong moa.”
13 Tingim dispela, maski man na meri marit i stap wantaim, dispela i no makim olsem tupela i stap wanbel. Wanpela meri marit long Brasil i tok: “Long nau, i gat planti samting i save pulim nabaut tingting, na mi luksave olsem em isi long ting olsem mipela i stap long seim haus so mipela i spendim taim wantaim, tasol dispela em i no tru. Mi luksave olsem tru mipela i stap wantaim, tasol i gat sampela samting moa mipela i mas mekim. Mi mas soim poroman marit bilong mi olsem mi laikim em na tingim em tru.” Skelim hau Bruno na meri bilong em Tays i mekim samting bilong soim olsem tupela i tingim tru narapela narapela. Bruno i tok: “Long ol fri taim bilong mipela, mipela i save putim ol mobail fon i go longwe long mipela, na mipela i enjoim taim wantaim narapela narapela.”
14 Olsem wanem sapos yu na poroman marit bilong yu i no save amamas long spendim taim wantaim? Ating yupela i no gat wankain laik long ol samting, o yupela i save sikirapim bel bilong narapela narapela. Yupela i ken mekim wanem? Tingim gen dispela stori bilong paia. Paia yet i no save lait bikpela. Isi isi yumi mas putim ol bikpela paiawut long en bambai em i ken lait bikpela. Olsem tasol, i gutpela long yutupela i kirap long spendim liklik haptaim wantaim long olgeta de. Traim long mekim ol samting we yutupela wantaim i enjoim, na i no ol samting we inap kirapim kros namel long yutupela. (Jems 3:18) Taim yutupela i mekim ol liklik samting wantaim, isi isi bai yutupela i kirapim gen dispela paia bilong pasin laikim bilong yutupela.
Wok Yet Long Larim “Paia Bilong Ja” i Lait Yet i Stap
3 Bilong wok yet long larim “paia bilong Ja” i lait yet i stap, tupela marit i mas wok strong long strongim pasin pren bilong ol wantaim Jehova. Olsem wanem pasin pren bilong ol wantaim Jehova i strongim marit bilong ol? Taim tupela marit i tingim pasin pren bilong ol wantaim Papa bilong ol long heven olsem bikpela samting, ol bai redi long bihainim edvais bilong em. Dispela bai helpim ol long abrusim na winim ol hevi we i laik kilim i dai pasin bilong ol long laikim narapela narapela. (Ritim Eklisiastis 4:12.) Ol man i gat strongpela bilip, ol i wok strong long bihainim ol pasin bilong Jehova olsem mekim pasin helpim long narapela, i no les kwik, na fogivim narapela. (Efe. 4:32–5:1) Tupela marit husat i bihainim ol dispela pasin, em isi long pasin laikim bilong ol i kamap strong moa. Wanpela sista nem bilong em Lena, em i marit inap 25 yia, em i tok: “Em isi long laikim na rispektim poroman marit husat i laikim Jehova.”
Mekim Wok Painimaut
it “Laikim” par. 39
Laikim
“Taim Bilong Laikim.” Jehova i no save laikim ol man we em i save olsem i no stret long em i laikim, o ol man husat i bihainim pasin nogut. God i save laikim olgeta man i go inap long taim ol yet i soim olsem ol i heitim em. Na nau God i no laikim ol moa. Jehova God na Jisas Krais i laikim stretpela pasin na ol i heitim pasin bilong sakim lo. (Sg 45:7; Hi 1:9) Ol manmeri husat i heitim God tru, em ol man God i no save laikim. Olsem na i no gat gutpela samting bai kamap long soim pasin laikim long ol dispela lain, bikos ol manmeri i heitim God bai i no pilim laikim bilong God. (Sg 139:21, 22; Ai 26:10) Olsem na i stret God i heitim ol na taim bai kamap long em i bagarapim ol.—Sg 21:8, 9; Ekl 3:1, 8.
OKTOBA 6-12
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | EKLISIASTIS 5-6
Hau Yumi Soim Rispek Long God i Gat Bikpela Namba
Givim Biknem Long Jehova Long Rot Bilong Soim Rispek
17 Yumi mas was gut moa na mekim pasin i soim rispek taim yumi lotuim Jehova. Saveman 5:1 i tok: “Yu mas tingting gut long pasin bilong yu long taim yu go long haus bilong God.” Taim Moses na Josua i stap long ples holi, ol i mas rausim sandel bilong ol. (Kis. 3:5; Jos. 5:15) Ol i mas mekim olsem bilong soim rispek. Ol pris bilong lain Israel i mas werim trausis na bai i pasim “sem” bilong em. (Kis. 28:42, 43) Dispela i mekim na taim ol i go long alta bilong mekim wok, sem bilong ol i no stap ples klia. Olgeta insait long famili bilong pris i mas kamapim pasin bilong soim rispek.
18 Olsem na taim yumi mekim lotu, yumi mas i gat pasin bilong soim rispek na givim ona. Bilong ol narapela i ken givim ona na rispek long yumi, yumi mas bihainim pasin i soim rispek. Yumi no ken giaman long soim rispek o mekim olsem long skin tasol. Em pasin i mas kirap long hap ol man i no inap lukim, God tasol inap lukim—em bel bilong yumi. (1 Sml. 16:7; Snd. 21:2) Pasin rispek i mas stiaim pasin bilong yumi, tingting bilong yumi, pasin yumi mekim long ol narapela, na tingting yumi gat long yumi yet. Tru tumas, pasin bilong soim rispek i mas stap ples klia long olgeta taim na long olgeta samting yumi mekim na toktok long en. Long ol samting bilong pasin bilong yumi, na klos na bilas bilong yumi, yumi mas bihainim tok bilong aposel Pol: “Mipela i no laik bai ol man i tok nogut long dispela wok bilong mipela, olsem na mipela i no save mekim wanpela samting i save sutim lek bilong ol dispela man na ol i pundaun. Nogat. Mipela i stap wokman bilong God, olsem na oltaim mipela i save soim gutpela pasin bilong mipela long olgeta manmeri.” (2 Ko. 6:3, 4) Olsem na ‘long olgeta samting yumi i mekim, yumi kirapim ol man long givim biknem long tok tru bilong God, em Man bilong kisim bek yumi.’—Ta. 2:10.
Mekim Ol Beten Bilong Yu i Kamap Gutpela Moa Long Rot Bilong Stadi Long Baibel
21 Jisas i bilip tru na beten long pasin i soim rispek. Paslain long em i kirapim bek Lasarus, “Jisas i lukluk i go antap na em i tok olsem, ‘Papa, mi tenkyu long yu, long wanem, yu harim pinis beten bilong mi. Mi save pinis oltaim yu save harim beten bilong mi.’” (Jo. 11:41, 42) Olsem wanem? Ol beten bilong yu i kamapim olsem yu bilip tru na yu gat bikpela rispek long God? Skelim dispela beten Papa Bilong Mipela em Jisas i mekim, na yu bai save olsem Jisas i beten long nem bilong Jehova i ken i stap holi, Kingdom bilong em i mas i kam, na laik bilong em i mas kamap. (Mt. 6:9, 10) Tingim ol beten bilong yu yet. Ol i kamapim olsem yu tingim Kingdom Bilong Jehova, pasin bilong bihainim laik bilong em, na nem bilong em i mas i stap holi? Ol i mas kamapim ol dispela samting.
“Yu Mas Bihainim Promis Bilong Yu”
12 Baptais i makim olsem yumi kirap long mekim wok bilong God. Bihain long baptais, yumi mas mekim yet wok bilong God na truim dediket bilong yumi. Yumi ken givim ol dispela askim long yumi yet: ‘Kirap long taim mi kisim baptais, mi stap olsem wanem long sait bilong bilip? Mi givim bel yet long mekim wok bilong Jehova? (Kol. 3:23) Mi save beten, ritim Baibel, go oltaim long ol miting, na mekim yet wok autim tok? Mi no givim bel moa long mekim sampela bilong ol dispela wok?’ Aposel Pita i tok, yumi inap mekim yet wok bilong God sapos yumi mekim ol samting bilong strongim bilip bilong yumi; yumi mas wok yet long kisim save, kisim pasin bilong sanap strong, na givim bel tru long mekim wok bilong God.—Ritim 2 Pita 1:5-8.
Mekim Wok Painimaut
Askim Bilong Ol Rida
Eklisiastis 5:8 i stori long wanpela bosman i daunim ol rabisman na i no mekim stretpela kot long ol. Dispela bosman i mas save olsem narapela man i gat bikpela namba moa o bikpela namba insait long gavman i putim was long em. Na, ating i gat sampela em ol i gat bikpela namba moa long em. Sori tru, long ol gavman bilong graun, olgeta dispela bosman inap mekim pasin korapsen, na ol man nating i mas karim hevi long dispela.
Maski yumi lukim olsem i no gat gutpela samting inap kamap, yumi ken kisim bel isi long save olsem Jehova i ‘putim was long ol dispela ofisa’ bilong ol gavman bilong graun. Yumi ken kamapim hevi bilong yumi long God na askim em long helpim yumi. (Sng. 55:22; Fili. 4:6, 7) Yumi save olsem “ai bilong Jehova i save lukluk raun long olgeta hap bilong graun bilong em i ken soim strong bilong em long helpim ol man husat i givim bel olgeta long em.”—2 Sto. 16:9.
Eklisiastis 5:8 i kamapim klia wanpela samting long wok bos bilong ol man insait long gavman; oltaim i gat wanpela man i gat bikpela namba moa long ol. Bikpela samting moa, dispela ves i ken helpim yumi long tingim olsem Jehova i gat bikpela namba moa long ol, yes, em i Nambawan Bos. Nau em i mekim wok bos long rot bilong Pikinini bilong em, Jisas Krais, King bilong Kingdom. God i Gat Olgeta Strong, i wok long putim was long olgeta—em i gat stretpela pasin na pasin fea, na wankain long Pikinini bilong em.
OKTOBA 13-19
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | EKLISIASTIS 7-8
“Go Long Haus Bilong Ol Man i Krai Sori”
it “Krai Sori” par. 9
Krai Sori
Taim Bilong Krai Sori. Eklisiastis 3:1, 4 i tok olsem i gat “taim bilong krai na taim bilong lap; taim bilong krai sori na taim bilong danis.” Taim yumi tingim hevi bilong dai we i save painim olgeta man, bel bilong ol man i gat savetingting i stap ples klia long taim em “i go long haus bilong ol man i krai sori,” na em i no go long haus i gat bikpela kaikai. (Ekl 7:2, 4; skelim Pr 14:13.) Man i gat savetingting i save kamapim sori bilong em long dispela kain taim na givim bel isi, na em i no lusim tingting na painim amamas. Dispela i helpim em long tingim olsem em i man nating na long bel em i holim stretpela tingting long Krieta bilong em.
Helpim Ol Narapela Long Karim Hevi
15 William em wanpela brata, na meri bilong em i dai inap sampela yia i go pinis. Em i tok: “Mi save amamas taim ol narapela i stori long ol gutpela memori ol i gat long meri bilong mi; mi luksave olsem ol i bin laikim na rispektim em. Dispela i helpim mi tru. Tok bilong ol i mekim gut bel bilong mi bikos meri bilong mi em dia tumas long mi, na em i bin stap gutpela helpim tru bilong mi.” Bianca em wanpela wido na em i tok: “Mi save belgut taim ol narapela i beten wantaim mi na serim 1-pela o 2-pela skripsa. Taim ol i stori long sampela samting man bilong mi i bin mekim na putim yau taim mi stori, dispela i save mekim gut bel bilong mi.”
“Krai Wantaim Ol Man i Krai”
16 Em i bikpela samting long beten wantaim wanbilip husat i bel hevi. Maski em hatwok long beten long kain taim olsem, sapos yu beten long pasin i soim olsem yu sori tru na pilim hevi bilong em, dispela bai strongim bel bilong em. Dalene i tok: “Taim ol sista i kam bilong mekim isi bel bilong mi, mi save askim ol long beten wantaim mi. Taim ol i kirap long beten, ol i hatwok long kolim gut ol tok, tasol isi isi ol i strongim nek na kamapim tru tingting i stap long bel bilong ol. Ol i gat strongpela bilip, pasin laikim, na pasin bilong tingim ol narapela, na dispela i strongim tru bilip bilong mi.”
“Krai Wantaim Ol Man i Krai”
17 Ol man i gat narapela narapela pasin long kamapim bel sori bilong ol. Olsem na oltaim yu mas mekim gut bel bilong man i krai sori. Mekim olsem long taim ol narapela i stap wantaim em na long taim em wanpela i stap. Baibel i tok: “Pren tru i save laikim yumi long olgeta taim, na em i olsem brata i save sambai long helpim yumi long taim bilong hevi.” (Snd. 17:17, NW ) Ol wanbilip Kristen inap mekim gut bel bilong narapela husat i krai sori i go inap long bel hevi bilong em i pinis.—Ritim 1 Tesalonaika 3:7.
18 Ol lain i bel hevi inap wari tru taim ol i tingim de ol i marit, ol samting ol i save mekim wantaim, wanpela kain smel, wanpela taim bilong yia, harim feiveret musik o nois bilong wanpela samting, na lukim ol poto. Taim man o meri bilong wanpela i dai na poroman marit i laik mekim wanpela samting em tupela wantaim i save mekim—kain olsem go long kibung o Memorial—dispela bai mekim em i wari tru. Meri bilong wanpela brata i dai, na brata i tok: “Mi ting olsem mi bai bel hevi tru taim de bilong weding aniveseri bilong mitupela i kamap. Tasol sampela bratasista i pasim tok long mekim liklik bung wantaim ol gutpela pren bilong mi bambai mi inap pilim olsem mi no stap wanpis.”
19 Ol lain i bel hevi i nidim tok bilong strongim ol long olgeta taim. Junia i tok: “Taim ol narapela i visitim mi na helpim mi long ol narapela taim, dispela i save mekim gut bel bilong mi. Mi no save lusim tingting long gutpela pasin ol i mekim.” Yumi no inap pinisim olgeta wari na bel hevi em dai i save kamapim, tasol yumi inap mekim sampela samting bilong mekim gut bel bilong ol man i krai sori. (1 Jon 3:18) Gaby i tok: “Mi tenkyu tru long Jehova olsem ol elda i bin helpim mi long olgeta taim mi stap bel hevi. Pasin ol i kamapim i mekim na mi pilim olsem Jehova i holimpasim mi na soim olsem em i laikim mi.”
Mekim Wok Painimaut
“Orait Olgeta Bai Save Olsem Yupela i Disaipel Bilong Mi”
18 Sampela taim, ating bai yumi laik i go stret na toktok wantaim wanpela wanbilip husat i mekim yumi bel hevi. Tasol pastaim, i gutpela yumi askim yumi yet ol kain askim olsem: ‘Mi save long olgeta samting i bin kamap?’ (Prov. 18:13) ‘Nogut em no min long bagarapim bel bilong mi?’ (Ekl. 7:20) ‘Mi tu bin mekim wankain popaia bipo?’ (Ekl. 7:21, 22) ‘Taim mi go toktok long em, bai mi mekim hevi i go bikpela moa winim hevi i kamap pinis?’ (Ritim Provep 26:20.) Taim yumi lusim haptaim long skelim ol kain askim olsem, dispela bai helpim yumi long tingim olsem pasin laikim i ken kirapim yumi long no ken tingim popaia bilong em.
OKTOBA 20-26
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | EKLISIASTIS 9-10
Holim Stretpela Tingting Long Ol Hevi i Painim Yu
No Ken Tru “Kros” Long Jehova
20 Tingim as tru bilong ol hevi i painim yumi. Yumi mas tingim olsem sampela taim yumi yet i save kamapim ol hevi i painim yumi. (Gal. 6:7) Yumi no ken sutim tok long Jehova long ol hevi i painim yumi. Bilong wanem? Olsem: Wanem samting bai kamap sapos wanpela man i draivim kar na em i spit tru taim em i tanim kona long rot? Em inap bamim kar. Yu ting em bai sutim tok long kampani i wokim dispela kar? Nogat tru! Long wankain pasin, Jehova i givim fridom long yumi long mekim ol disisen. Tasol em i skulim yumi tu long olsem wanem yumi inap mekim ol gutpela disisen. Olsem na yumi no ken sutim tok long Jehova sapos yumi mekim rong.
21 Tasol i gat narapela samting tu i stap olsem as bilong ol hevi i painim yumi. Sampela hevi i painim yumi, long wanem, “taim nogut i save painim yumi olgeta.” (Sav. 9:11) Na tu, oltaim yumi mas tingim olsem Satan em as tru bilong ol pasin nogut yumi lukim long nau. (1 Jon 5:19; Rev. 12:9) Satan em i birua bilong yumi, na i no Jehova!—1 Pita 5:8.
Jehova i Laikim Tru Ol Manmeri i Gat Pasin Daun
10 Pasin daun i helpim yumi long abrusim ol hevi. Sampela taim yumi pilim olsem ol man i no bihainim stretpela pasin. King Solomon i tok: “Mi bin lukim ol wokman i sindaun long ol hos, tasol ol prins i wokabaut long lek wankain olsem ol wokman.” (Ekl. 10:7) Sampela taim ol manmeri i no givim biknem long ol lain i gat bikpela save. Ol i givim biknem long ol man i gat liklik save tasol. Solomon i tok yumi mas amamas long ol samting yumi gat pinis, na yumi no ken bel hevi sapos yumi no kisim yet ol samting yumi laikim. (Ekl. 6:9) Sapos yumi gat pasin daun, yumi bai stap belgut na yumi no inap tingting planti.
Amamas Yu Insait Long En i Helpim yu?
BAIBEL i kamapim klia olsem Jehova i laik bai yumi stap amamas. Song 104:14, 15 i tok, Jehova i save mekim olkain kaikai i kamap na “mipela i ken planim diwai wain na wokim wain bilong dring, bai bel bilong mipela i amamas. Na mipela i ken kisim wel bilong diwai oliv na welim pes bai pes i lait. Na mipela i ken planim wit na wokim bret bilong kaikai na strongim bodi.” Jehova i save givim yumi kaikai em yumi mas i gat bilong i stap laip. Em i mekim ol kaikai i gro long gaden na bai yumi gat wit, oil, na wain. Tru i no olsem yumi mas i gat wain bilong stap laip, tasol em inap mekim ‘bel i amamas.’ (Sav. 9:7; 10:19) Jehova i laik bai yumi mas i stap amamas.—Apo. 14:16, 17.
2 Olsem na yumi no ken ting yumi mekim rong sapos yumi lusim sampela haptaim long “lukim gut ol pisin long skai” na “ol plaua long bus.” Pasin bilong mekim olsem inap givim strong long yumi na givim amamas long yumi. (Mat. 6:26, 28; Sng. 8:3, 4) Laip i gat amamas long en na gutpela helt em “presen God i givim.” (Sav. 3:12, 13) Haptaim yumi lusim bilong kisim amamas em i insait long dispela presen God i givim long yumi. Olsem na yumi mas yusim laip bilong yumi long rot we i amamasim God.
Mekim Wok Painimaut
it “Tok Baksait, Tok Bilong Krungutim Gutnem” par. 4, 8
Tok Baksait, Tok Bilong Krungutim Gutnem
Tok baksait inap kamapim tok bilong krungutim gutnem. Savetingting bilong Eklisiastis 10:12-14 i kamapim klia dispela: “Lips bilong longlong man i save bagarapim em yet. Fes toktok i kam aut long maus bilong em i kamapim longlong toktok tasol, na laspela toktok bilong em i kamapim olkain longlong toktok i save bringim bagarap. Maski i olsem, longlong man i toktok yet i go.”
Sampela taim pasin bilong tok baksait inap kamapim bikpela bel hevi o liklik bel hevi (maski em inap kamap olsem tok bilong krungutim gutnem o i go kamap olsem), olgeta taim tok bilong krungutim gutnem i save kamapim bel hevi na kirapim kros. Ating dispela kain tok i kamap long pasin bilong bel nogut. Maski em tok baksait o tok bilong krungutim gutnem, pasin bilong “kirapim kros namel long ol brata” em wanpela bilong ol samting God i heitim. (Pr 6:16-19) Long tok Grik, dispela tok di·aʹbo·los i makim “man bilong krungutim gutnem” o “man bilong sutim tok.” Ol i yusim dispela tok tu long Baibel olsem wanpela biknem bilong Satan “em Devil,” namba wan man bilong krungutim gutnem bilong God. (Jon 8:44; Re 12:9, 10; St 3:2-5) Dispela i kamapim man i as bilong sutim ol dispela kain tok bilong bagarapim narapela.
OKTOBA 27–NOVEMBA 2
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | EKLISIASTIS 11-12
Lukautim Helt na Stap Amamas
Yu Ting Win na San Lait—i Gutpela “Marasin”?
Na tu, san lait i stap olsem marasin bilong kilim i dai ol binatang. Nius Journal of Hospital Infection i tok “planti bilong ol binatang we i save kamapim sik i no inap long stap laip taim san lait i kisim ol.”
Olsem wanem san lait na klinpela win inap helpim yu? Ating yu inap i go ausait long haus na lusim sampela haptaim long pilim hat bilong san na pulim gutpela win. Sapos yu mekim olsem, dispela inap helpim helt bilong yu.
Amamas Long Laip Em Presen God i Givim
6 Baibel em i no wanpela buk bilong helt, tasol em i kamapim tingting bilong Jehova long ol dispela samting. Olsem, em i kirapim yumi long “sakim ol samting we inap nogutim” bodi bilong yumi. (Ekl. 11:10) Baibel i tambuim pasin bilong kaikai planti na dring planti, em ol samting we inap bagarapim bodi bilong yumi. (Prov. 23:20) Jehova i laik bai yumi bosim gut bel taim yumi makim wanem kaikai na dring yumi laik kisim.—1 Kor. 6:12; 9:25.
7 Yumi ken mekim ol disisen we i soim olsem yumi tenkyu long laip em presen God i givim long rot bilong bihainim gutpela tingting. (Sng. 119:99, 100; ritim Provep 2:11.) Olsem, yumi bihainim gutpela tingting long makim gut kaikai yumi kisim. Sapos yumi laikim wanpela kaikai, tasol yumi save olsem em inap mekim yumi sik, orait gutpela tingting bai kirapim yumi long abrusim dispela kaikai. Na tu, yumi soim olsem yumi bihainim gutpela tingting taim yumi makim stret taim bilong slip, mekim ol eksasais, stap klin long bodi, na klinim gut haus bilong yumi.
“Yupela i Mas Kamap Ol Man Bilong Bihainim Tok”
2 Yumi ol manmeri i lotuim Jehova, yumi lain bilong stap amamas. Bilong wanem? Yumi gat planti risen long stap amamas, tasol wanpela risen na yumi stap amamas em bikos yumi save ritim Tok Bilong God long olgeta taim na wok strong long bihainim ol skul yumi kisim.—Ritim Jems 1:22-25.
3 Yumi kisim helpim long planti rot taim yumi “kamap ol man bilong bihainim tok.” Olsem, yumi amamasim Jehova taim yumi bihainim ol skul yumi kisim long Baibel, na dispela i save mekim yumi amamas. (Ekl. 12:13) Taim yumi bihainim ol skul yumi kisim long Tok Bilong God, dispela i helpim i stap bilong famili bilong yumi na yumi strongim pasin pren namel long yumi na ol wanbilip. Ating dispela i kamap tru long laip bilong yu. Na moa yet, yumi abrusim ol hevi i save painim ol man em ol i no bihainim ol lo bilong Jehova. Tru tumas, yumi wanbel long tok bilong King Devit. Em i mekim singsing i kolim ol lo, ol tok, na ol disisen bilong Jehova, na bihain em i pinisim tok olsem: “Man i bihainim ol, em bai kisim gutpela pe tru.”—Sng. 19:7-11.
Mekim Wok Painimaut
it “Rot Bilong Holi Spirit” par. 10
Rot Bilong Holi Spirit
Ol evidens i soim olsem God i yusim ol man long raitim ol tok bilong Baibel, tasol em i no yusim ol olsem wanpela masin samting bilong raitim ol tok o em i no kolim ol wan wan tok na ol i raitim, nogat. Yumi ritim samting i kamap long aposel Jon olsem “God i givim win” long kamapim wanpela tok hait (Revelesen) long rot bilong wanpela ensel i soim “ol piksa” na bihain Jon i “tokaut long tok God i bin givim na long dispela tokaut bilong Jisas Krais. Yes, Jon i tokaut long olgeta samting em i bin lukim.” (Re 1:1, 2) “Long rot bilong holi spirit [makim, “long spirit”]” Jon i “stap long de bilong Bikpela” na Jisas i tokim em: “Samting yu lukim, yu mas raitim long skrol.” (Re 1:10, 11) So, ating God i lukim olsem i gutpela long larim ol man bilong raitim Baibel long yusim tingting bilong ol long makim ol tok na stori long ol visen ol i lukim (Hab 2:2), na em i stiaim gut ol na bai ol tok ol i kamapim i tru na i stret wantaim ol samting Jehova i tingting pinis long mekim. (Pr 30:5, 6) Eklisiastis 12:9, 10, i stori long gutpela wok ol man bilong raitim Baibel i save mekim, ol i gat pasin bilong tingim tingim, painimaut gut, na raitim gut “ol gutpela tok na raitim stret ol tok i tru.”—Skelim Lu 1:1-4.