Korin—Taun Namel Long Tupela Solwara
WANPELA meri i bringim mipela i raun lukim ol samting na em i tok: “Ol lain bilong bipo i bilip long ol god i stap, na sampela taim mi tu mi gat dispela tingting.” Mipela wokabaut namel long ol brukpela haus lotu bilong ol god, em Apolo, na Afrodait, na Hermes, na Hekulis, na Poseidon. Ren i laik kam, na klaut i pairap, na meri i tok: “Em god Sus ya!”
Smok bilong ren i bin kam antap long maunten Panasos long moningtaim, na nau em i kam long Pasis Bilong Korin, na i laik kam antap long mipela, tasol meri i wok long stori long ol samting bilong bipo na long ol bikpela samting bilong kantri Grik na long taim lotu Kristen i bin kamap. Em i bungim samting i tru, na tingting bilong em yet, na stori bilong bipo na bilong ol tumbuna, na em i laik amamasim mipela long ol dispela stori bilong em.
Mipela i no tingting tumas long ren bai wasim mipela, long wanem, ren i no save kam daun tumas long dispela hap bilong saut, ol i kolim Peloponisos, na solwara i raunim. Tasol wan wan taim i gat ren, na long dispela taim em i no kam daun isi, nogat; em bikpela ren i kam daun inap sotpela taim na i karim ol graun bilong maunten i go long ples daun, na long ol dispela ples daun em graun i gat bikpela gris.
Long hap bilong Korin ol i save planim wanpela liklik grep ol i kolim “karan”; ol i save mekim drai na ol i kaikai. Dispela nem “karan” ol i kisim long nem Korin.
Ol Samting Bilong Korin
Ating Homer i tingim gutpela graun bilong Korin na em i tok ‘Korin em i ples bilong mani kago na ol gutpela samting.’ Tasol taun Korin i gat narapela samting i save givim biknem long en: Ol sip bilong solwara Aionian na solwara Ejian i save karim kago na pasindia i go i kam long Korin, na em i as ples bilong bisnis. Horace i kolim Korin olsem ‘Korin bilong tupela solwara.’ Tasol olsem wanem Korin i gat tupela solwara? I gat wanpela longpela hap graun i skruim bikples Grik wantaim graun Peloponisos, na taun Korin i stap long arere bilong dispela longpela hap graun (long hap bilong saut).
Ol wok bisnis i mekim na taun Korin i kamap bikpela. Na gavman i bin singaut long takis long ol kago ol man i save karim i go i kam na ol i laik brukim dispela hap graun i stap namel long tupela solwara; na ol bot bilong karim kago, ol i save pulim ol dispela bot i go brukim dispela hap graun na bai ol i ken kamap long narapela solwara, na papa bilong ol dispela bot i mas tromoi takis bilong brukim dispela hap graun. Rot bilong bringim ol dispela bot, ol Grik i kolim di’ol.kos. Na gavman i bin pulim takis tu long ol man i karim kago i go i kam long hap bilong bikples na Peloponisos. Filip Namba 2 em papa bilong Bikman Aleksander na Filip i bin ting taun Korin inap helpim em long kamap wanpela strongpela king, long wanem, em i save kisim bikpela mani long dispela ples.
Em i Bagarap, Tasol Em i Kamap Gen
Ol dispela samting em bilong bipo, tasol long nau baret i bungim tupela pasis wantaim, na i gat ol bikpela rot haiwei i stap klostu long liklik ples Korin, na ol trak i spit i go i kam. Ol boskru na draiva bilong ol trak na ol man bilong ples ol i raun i stap, tasol ol i no tingting moa olsem bipo Korin i biktaun bilong biksolwara Mediterenian. Ol man bilong painim ol samting bilong bipo, na ol turis, ol tasol i tingim dispela samting, na ol i kam long Korin na karim savel na kamera i kam.
Long yia 146 paslain long taim bilong Krais, bikman Mamias bilong Rom em i bagarapim taun Korin na wan wan man tasol i stap long en, tasol 100 yia bihain Julias Sisar i kirapim bek na ol Rom na Grik i stap long en na pasin bilong ol i stret wantaim pasin na tingting bilong ol Grik.
Bihain moa olsem 100 yia samting aposel Pol bilong lain Kristen i go long Korin, na long dispela taim Korin i gat planti man i stap long en, na long san ol i wokim ol haus, na mekim ol narapela wok, na baim ol samting i go i kam. Na olsem wanem long nait? Em ol i kaikai na pati na bung long ol haus lotu i gat ol piksa bilong god giaman i stap long en, na ol i bung long ol haus kaikai, o ol i raun long rot long tudak na painim sampela pasin nogut bilong amamasim skin bilong ol. Planti pasin pamuk i stap, na sapos ol man i save tok, “yangpela meri bilong Korin,” em dispela tok i makim meri pamuk.
Mipela Raun Lukim Ol Samting
Mipela wokabaut long Rot Likiam, em olpela rot bilong bipo, em i kirap long nambis na i go insait long taun. Dispela meri i soim ol samting long mipela, olsem ol brukpela haus bilong bipo, em ol haus lotu, na stua, na maket bilong mit, na toilet—ol i stap nabaut nabaut.a Taim mipela lukim ol dispela samting bilong bipo mipela tingim Pol i bin raun long dispela hap na em i bungim kain kain man, em ol man i stap nating na i stori nabaut long ol samting, na ol man bilong lukautim stua, na ol man i wok kalabus, na ol man i baim ol samting i go long ol narapela man.
Mipela harim olsem wara i pairap, em wanpela wara i kamap aninit long graun na i givim wara long ol stua i salim kaikai bilong gaden samting, na long ol man i wokim ol samting na ol i ken wasim ol dispela samting, na wara i go tu long toilet. Akwila tupela meri bilong em, em Prisila, ating bipo stua bilong dispela tupela Kristen i bin stap long dispela hap na tupela i bin wokim ol haus sel, tasol long nau yumi no inap save gut. (Aposel 18:1-3) Klostu long dispela hap ol man i bin painim wanpela samting bilong haus lotu bilong ol Juda, olsem na ating ol Juda i bin stap long dispela hap long bipo, na mipela ting haus bilong Titius Jastus tu i bin stap long dispela hap!—Aposel 18:7.
Mipela kamap long ples bung bilong bipo, em tupela hap graun na wanpela i antap liklik long narapela. I gat lain stua i stap, na i gat wanpela bet ol i kolim bema, na ol man i bin sanap antap long en na givim tok long ol man. Meri i bringim mipela em i tok, taim Luk i stori long Pol i kot na Galio i stap namba wan gavman na i harim kot, Luk i tok ol i bringim Pol “i go long kot,” (olsem go long bema.) (Aposel 18:12) Olsem na ating ol samting Aposel 18:12-17 i stori long en em i bin kamap long dispela hap mipela i sanap i stap long en! Mipela sanap long hap em Pol i bin sanap long en taim ol Juda i sutim tok long em. Tasol Galio i no bilipim tok bilong ol dispela Juda, na em i larim Pol i go na em i larim ol dispela man i paitim Sostenes.
Long baksait long dispela ples kot i gat wanpela hul wara na haus lotu bilong en, na ol man i tok, long bipo, sapos man i laik kisim save long wanpela samting, em i mas givim mani long ol pris na bai ol i ken wokim “mirakel” na tanim dispela wara i kamap wain, na sapos mani em inap, wara bai kamap wain, na dispela i makim olsem God bai givim save long dispela man. Ol man bilong painim ol samting bilong bipo ol i ting, dispela liklik ples lotu i bin i stap long bipo yet, paslain long taim bilong Jisas, na ol i mekim wok yet long en long taim bilong Pol. Mipela lukluk insait long wanpela rum na mipela lukim ol samting bilong wokim dispela trik, na nau mipela i save, i no long nau tasol i gat lotu giaman, nogat; bipo tu i gat.
Ol i tok, Poseidon em i wanpela god bilong ol Korin, tasol mipela lukim haus lotu bilong lotuim god Apolo i bikpela tru—bipo i gat 38 pos bilong en, tasol nau 7-pela tasol i sanap i stap, longpela bilong ol em 7.3 mita na braitpela bilong ol long daunbilo em 1.8 mita. Em ol pos ston ol i bin wokim ol baret baret long en.
Ren i Kam Daun!
Meri i tok: “Yumi go. I gat planti samting i stap yet bilong lukim.” Tasol mipela pilim liklik hap ren i kam daun. Em i tok, “Yumi no lukim yet rot ston em Erastus i bin wokim.” Liklik ren i wok long kam daun. “Na yupela mas lukim haus bilong god Afrodait o bilong god Eskulepes.” Tasol nau ren i kam daun bikpela tru.
Olsem na mipela no tingim moa ol dispela man bilong bipo na ol haus samting ol i bin wokim. Mipela wokabaut hariap i go bek long rot mipela bin kam long en. Tasol meri i wok long toktok yet na stori long ol samting mipela no bin lukim yet. Ren i wasim rot na ol dispela olpela haus ston bilong bipo na i rausim ol das long en na ston i lait. Nau bikpela ren i kam daun, na mipela ran. Meri i singaut na i tok: “Yupela kam hariap!” Ren i pasim ai bilong mipela na mipela no inap lukim moa ol brukpela haus i stap long arere bilong Rot Likiam em mipela i stap long en. Nau mipela lusim tingting long ol dispela samting na mipela waswas long ren na sut i go long bas bilong mipela, na mipela i ting, nogut draiva i go long wanpela hap bilong dring kopi.
[Ol Futnot]
a Dispela maket bilong mit (tok Grik, maʹkel·lon) em i olsem stua i gat mit na pis na planti ol narapela samting tu.—1 Korin 10:25.
[Mep long pes 24]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
Korin
GRIK
SOLWARA AIONIAN
SOLWARA EJIAN
[Ol Piksa long pes 25]
Antap: Em wanpela stua bilong bipo
Namel: Ples kot, olsem “bema”
Daunbilo: Haus lotu bilong Apolo, bilong bipo yet