Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w09 3/1 p. 25-28
  • Biktaun Korin—“I Bosim Tupela Pasis”

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Biktaun Korin—“I Bosim Tupela Pasis”
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2009
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Taun i Stap Long Gutpela Hap
  • Senkria​—Pasis Bilong Bipo i Kamap Ples Klia
  • Lekiam​—Mausrot i Go Long Hap Wes
  • Hevi Bilong Ol Kristen Long Korin
  • Korin—Taun Namel Long Tupela Solwara
    Kirap!—1991
  • “Wok Yet Long Tokaut na No Ken Pasim Maus”
    “Autim Gut Tru” Tok Bilong Kingdom Bilong God
  • Yumi Kisim Save Long Ol Kristen Bilong Pastaim
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1984
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2009
w09 3/1 p. 25-28

Biktaun Korin​​—“I Bosim Tupela Pasis”

SAPOS yu lukim mep bilong kantri Grik, bai yu lukim bikpela hap bilong kantri em wanpela poin na wanpela hap i luk olsem bikpela ailan long hap saut. Wanpela hap graun, em braitpela bilong en long wanpela hap i olsem 6-pela kilomita, i skruim dispela tupela hap graun wantaim. Ol i kolim olsem Hap Graun Bilong Korin, na em i skruim poin bilong Pelopones long hap saut wantaim bikples long hap not.

I gat narapela as na dispela hap graun i bikpela samting. Ol i kolim dispela hap graun olsem bris bilong solwara, long wanem, long hap is i gat Galf Seronik bilong solwara Ijien na isten Mediterenian, na long hap wes i gat Galf Bilong Korin, bilong solwara Aionia, solwara Edriatik, na westen Mediterenian. Namel long en, taun Korin i stap, em ples aposel Pol i kam long en taim em i mekim ol raun bilong em long wok misineri. Long bipo Korin i gat nem olsem taun i gat planti bisnis na ol gutpela samting bilong skin, na planti pasin pamuk samting.

Taun i Stap Long Gutpela Hap

Taun Korin i stap klostu long hap wes bilong dispela hap graun. Dispela taun i save kisim kago long rot bilong tupela pasis i stap long arere arere bilong en​—em Lekiam long hap wes na Senkria long hap is. Long dispela as, saveman Strabo i tok Korin “i bosim tupela pasis.” Korin i stap long gutpela hap tru, long wanem, ol rot ol bisnisman i save raun long en i save bung long Korin, olsem na taun Korin i bosim wok bisnis bilong ol lain i raun long ol rot kirap long hap not na i kam long saut, na wok bisnis bilong ol sip i raun long hap is i go long wes.

Kirap long bipo yet, ol sip bilong hap is (Esia Maina, Siria, Fonisia, na Isip) na hap wes (Itali na Spen) ol i kam wantaim kago bilong ol na tromoi kago long bris bilong wanpela pasis, na ol man i karim i go inap sampela kilomita na brukim dispela hap graun na kamap long narapela nambis. Orait nau ol i putim kago long ol sip na kirap raun gen long solwara. Ol i save pulim ol liklik sip long wanpela kain rot ol i kolim diolkos, i brukim dispela hap graun na kamap long narapela nambis.​—Lukim blok long pes 27.

Bilong wanem ol boskru i laik brukim dispela hap graun na ol i no laik raunim dispela hap long sip? Long wanem, ol i mas raun inap 320 kilomita long solwara i gat biksi na sip inap kisim bagarap long ol poin long hap saut bilong Pelopones we planti taim i gat bikpela win. Ol boskru i strong long abrusim poin Malea, ol i bin stori long en olsem: “Sapos yu raunim poin Malea bai yu no inap lukim moa ples bilong yu.”

Senkria​—Pasis Bilong Bipo i Kamap Ples Klia

Taun Senkria i stap longwe long Korin inap 11-pela kilomita long hap is na em i laspela ples ol sip bilong raun long solwara Ijien i save sua long en. Klostu 400 yia bihain long Krais, ol bikpela guria i kamap, olsem na long nau bikpela hap bilong Senkria i stap insait long solwara. Strabo i bin tok, Senkria i wanpela taun long pasis i gat planti wok mani na kago samting, na wanpela saveman bilong Rom, em Lucius Apuleius, i bin kolim Senkria olsem “wanpela bikpela strongpela pasis em ol sip bilong planti kantri i save kam sua long en.”

Long taim bilong ol Rom, dispela pasis i gat tupela samting olsem bris o banis ston i go long solwara na i raunpela olsem su bilong hos, na maus bilong en i op tru inap 150 i go inap 200 mita samting. Ol sip i longpela olsem 40 mita ol inap i kam insait long en na sua. Long sait bilong saut-wes ol i painim na kamautim ol hap bilong wanpela tempel ol i ting em i bilong god meri Aisis. Long narapela hap bilong pasis ol i painim sampela haus ol i ting em i haus lotu bilong Afrodaiti. Ol i bin bilip olsem dispela tupela god meri ol i god bilong lukautim ol boskru bilong sip.

Planti sip bilong karim kago i save kam sua long Korin, na ating dispela i as na aposel Pol i mekim wok bilong samapim haus sel long dispela taun. (Aposel 18:​1-3) Buk In the Steps of St. Paul i tok: “Long taim bilong kol ol man bilong wokim haus sel na sel bilong sip long Korin ol i gat planti wok tru. Ol sip i pulap long tupela pasis long taim bilong kol, na long dispela taim ol boskru i laik stretim ol samting bilong sip na pulimapim nupela kaikai samting bilong ol, olsem na ol bisnisman bilong Lekiam na Senkria i bosim wok bilong stretim na redim ol sip, ol i gat planti wok ol inap givim long olgeta man i gat liklik save long samapim sel.”

Pol i stap long Korin inap 18 mun samting, na bihain em i kisim sip long Senkria na i go long Efesus, long 52 C.E. samting. (Aposel 18:​18, 19) Insait long 4-pela yia bihain, wanpela kongrigesen Kristen i kamap long Senkria. Baibel i tok Pol i askim ol Kristen long Rom long helpim wanpela meri Kristen nem bilong em Fibi, em i bilong “sios bilong taun Senkria.”​—Rom 16:​1, 2.

Long nau, ol turis i raun long Senkria ol i save swim long klinpela wara namel long ol samting bilong bipo i slip insait long wara. Planti i no save olsem inap planti handet yia i go pinis, ol man i bin mekim planti wok long dispela ples, olsem wok Kristen bilong autim tok na wok bisnis. Na i wankain tu long taun Lekiam i stap long pasis long hap wes bilong dispela hap graun bilong Korin.

Lekiam​—Mausrot i Go Long Hap Wes

Wanpela gutpela rot ol i kolim Rot Lekiam i kirap long ples maket bilong Korin na i go long pasis bilong Lekiam long hap wes, em longwe inap olsem 2-pela kilomita. Ol ensinia i digim na kamautim wesan long wanpela hap bilong nambis bilong wokim ples bilong ol sip i sua, na ol i hipim dispela wesan samting long nambis bambai ol sip i anka long dispela hap ol i ken hait long ol strongpela win bilong solwara. Long bipo dispela hap em i wanpela bikpela ples tru bilong Mediterenian ol sip i save sua long en. Ol man bilong painim ol samting bilong bipo ol i kamautim sampela hap bilong wanpela laithaus, em imis bilong god Poseidon i holim paia.

Long Rot Lekiam i gat ol strongpela banis long arere arere, na ol ples bilong wokabaut, ol bikpela haus gavman, ol tempel, na ol stua. Ating long dispela hap Pol i bin bungim ol man bilong baim ol samting, ol man i stori wantaim, ol stuakipa, ol wokboi nating, ol bisnisman, na ol narapela​—em ol lain Pol inap autim tok long ol.

Lekiam i ples bilong wok bisnis, na tu, em ples ol sip bilong pait i save sua long en. Sampela i tok, long 700 B.C.E. samting, i gat wanpela kain strongpela sip bilong pait, em wanpela man Korin bilong wokim sip long Lekiam, em Ameinocles, i bin tingim na wokim. Ol Atens i bin mekim wok long dispela kain sip na ol i winim pait ol i bin mekim long nevi bilong ol Persia long Salamis long 480 B.C.E.

Bipo dispela pasis i gat planti sip i kam sua long en, tasol long nau em i olsem “ol liklik blakpela raunwara i gat gras bilong solwara i pulap long en.” I no gat wanpela samting i makim olsem bipo dispela hap i gat wanpela bikpela ples tru bilong Mediterenian we ol sip i save kam sua long en.

Hevi Bilong Ol Kristen Long Korin

Ol pasis bilong Korin i bilong ol sip i karim kago, na tu, ol i olsem dua i op na i larim olkain pasin bilong ol narapela kantri i kam insait na pulim tru tingting bilong ol manmeri bilong taun. Wanpela samting, ol taun bilong ol dispela pasis i gat planti wok bisnis na i kisim bikpela mani tru long rot bilong ol sip. Korin i kisim bikpela mani long rot bilong putim bikpela takis long ol sip na pe bilong pulim kago wantaim ol sip. Na Korin i putim takis long ol lain i laik katim dispela hap graun bilong ol. Long 600 B.C.E. samting, Korin i kisim bikpela mani long takis em i kisim long ol maket i stap long taun na long ol sip i kam sua, olsem na gavman i pinisim takis bilong ol lain bilong taun yet.

Na tu, Korin i kisim mani long ol bisnisman bilong ol narapela hap em ol i stap long dispela taun. Planti i tromoi mani long baim olkain samting i gat bikpela pe na wokim ol bikpela pati i gat pasin nogut long en. Korin i kisim tu bikpela mani long planti boskru i save kam long en. Strabo i tok, ol i save tromoi nating mani bilong ol. Ol lain bilong taun i redi long mekim olkain wok bilong helpim ol man i kam raun na bilong stretim ol sip tu.

Ol i tok, long taim bilong Pol i gat olsem 400,000 manmeri i sindaun long Korin, ol biktaun i gat planti manmeri moa em Rom, Aleksandria, Antiok, na Siria tasol. I gat ol Grik, Rom, Siria, Isip na Juda ol i sindaun long Korin. Ol sip i save bringim planti man bilong raun, ol lain i kam lukim ol spot, ol man bilong wokim piksa, ol bisnisman, na ol narapela. Ol i save givim presen long ol tempel na givim ofa long ol god. Ol dispela samting i mekim na Korin i gat planti manmeri na planti samting bilong skin​—tasol sampela samting nogut i kamap long dispela rot.

Buk In the Steps of St. Paul i tok: “Korin i stap namel long tupela pasis hia, olsem na em i gat kain kain pasin bilong ol narapela lain em sip bilong ol i sua long ol pasis bilong en.” Ol lain bilong hap Is na Wes i kam bung long Korin na ol i kisim ol pasin nogut bilong ol i kam. Olsem na Korin i kamap ples bilong pamuk na tromoi bikpela mani long ol samting bilong amamasim skin​—winim ol narapela taun bilong kantri Grik long mekim ol dispela kain pasin nogut. Ol i gat wanpela tok olsem: Man i bihainim pasin bilong Korin, em man bilong mekim olkain pasin sem na pasin pamuk.

Ol Kristen i stap namel long ol man i laikim tumas mani kago na mekim pasin pamuk, na dispela inap pulim ol na ol i no pas gut moa wantaim God. Lain bilong Jisas long Korin i mas kisim ol tok bilong helpim ol long i stap stret long ai bilong God. Olsem na long ol pas Pol i raitim long ol Korin, em i tok strong long ol i no ken mangal, pulim nating mani bilong ol man, na mekim pasin pamuk. Taim yu ritim ol dispela pas, bai yu pilim tru hatwok bilong ol Kristen bilong Korin long sakim ol dispela pasin nogut i laik paulim ol.​—1 Korin 5:​9, 10; 6:​9-11, 18; 2 Korin 7:1.

Tasol ol dispela kain kain lain i stap long Korin i mekim na sampela gutpela samting i kamap. Oltaim i gat ol nupela tingting i kamap. Ol Korin i orait long harim tingting bilong ol narapela man, winim ol narapela taun em Pol i go long en. Wanpela saveman bilong Baibel i tok: “Ol lain bilong Is na Wes i bung long dispela taun bilong bipo ol sip i save sua long en, olsem na kain kain nupela tingting na kain kain lotu i kam insait long dispela taun.” Dispela i mekim na ol Korin i orait long ol kain kain lotu i stap, na ating long dispela as na Pol i no gat hatwok long autim tok long dispela hap.

Tupela ples pasis bilong Korin​—Senkria na Lekiam​—i helpim Korin long kisim biknem na kamap ples i gat planti bisnis na mani samting. Tasol dispela tupela ples i stap long pasis i givim sampela hatwok long ol Kristen i sindaun long Korin. Taim bilong yumi i wankain. Ol pasin nogut olsem laikim tumas ol samting bilong skin, na pasin pamuk, ol inap paulim ol manmeri bilong God. Olsem na yumi tu i tingim tru ol tok Pol i bin givim long ol Kristen long Korin.

[Box/​Picture on page 27]

DIOLKOS​​—OL SIP I RAN LONG GRAUN

Long 600 B.C.E. samting, Perianda, bikman bilong Korin, em i laik wokim bikpela baret wara bilong bungim tupela solwara wantaim, tasol em i no inap mekim dispela wok. Olsem na em i wokim wanpela rot bambai ol i ken kisim kago bilong ol sip, o ol sip yet, i go brukim dispela hap graun na kamap long narapela nambis.a Ol i kolim dispela rot olsem diolkos, mining bilong en olsem “pulim samting i go.” Em wanpela rot ol i wokim long ol ston na i gat baret long arere arere na ol i slipim ol longpela plang long ol baret na rapim gris long ol plang. Taim sip i sua, ol i rausim kago bilong en na pulimapim long ol bikpela wilka, na ol wokboi nating i pulim ol wilka long dispela rot na i go kamap long narapela nambis. Sampela taim ol i pulim ol liklik sip wantaim kago bilong ol long dispela rot i go kamap long narapela nambis.

[Futnot]

a Bilong kisim save long bikpela baret wara ol i bin wokim long taim bilong yumi, lukim stori “The Corinth Canal and Its Story,” long Awake! bilong Disemba 22, 1984, pes 25-27.

[Mep long pes 25]

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

KANTRI GRIK

Galf Bilong Korin

Pasis Bilong Lekiam

Korin Bilong Bipo

Senkria

Hap Graun Bilong Korin

Galf Seronik

Pelopones

SOLWARA AIONIA

Poin Malea

SOLWARA IJIEN

[Piksa long pes 25]

Long nau ol sip bilong karim kago i save ron long baret wara bilong Korin

[Piksa long pes 26]

Pasis Bilong Lekiam

[Piksa long pes 26]

Pasis Bilong Senkria

[Piksa Kredit Lain long pes 25]

Todd Bolen/Bible Places.com

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim