Filipai—Ples Bilong Wara
MITUPELA meri bilong mi i sindaun long balus i ran antap liklik long Solwara Ajian, na i no longtaim na balus i pundaun long ples balus long taun Tesalonaika.
Masedonia—em wanpela provins bilong kantri Grik. Mi tingting bek long taim bilong Bikpela Aleksander na long wanpela pait i bin kamap long Stretpela Hap Graun bilong Filipai, em dispela pait i as bilong ol senis i kamap bihain long Rom. Na mi tingting long ol samting dispela i bin mekim long i stap na wok bilong wanpela Kristen, em aposel Pol. “God i salim [Pol] i go bilong mekim wok namel long [ol manmeri bilong ol arapela lain],” olsem na taim em i go long taun Filipai, em nau, lotu Kristen i kamap long Yurop. (Rom 11:13) Tasol olsem wanem? Bai mipela i lukim sampela samting bilong givim save long mipela o dispela olgeta samting bilong bipo i pinis olgeta?
Mipela i lusim Tesalonaika inap tupela aua pinis, na bas mipela i sindaun long en i ran long rot bilong maunten i stap antap na taun Kavala i stap daunbilo long nambis. Kavala i gat nem long baim tabak i go long ol narapela hap. Tasol taim mipela i lukim ol man bilong kisim pis ol i stap long bris na ol i wok long stretim umben bilong ol i bruk, mipela i tingim aposel Pol—ating em tu i bin lukim wankain samting olsem long dispela taun Kavala em bipo ol i kolim Neapolis.—Aposel 16:11.
Daunbilo liklik long maunten mipela i lukim rot em Pol i bin wokabaut long en. Orait, bas i lusim dispela liklik rot i go namel long bus na nau mipela i lukim hap graun em taun Filipai i stap long en bipo. Mipela i lukim wanpela traipela ston i stap bilong makim dispela ples.
Mipela i lukluk i go daun long ol bikpela gaden tabak em klostu i redi na lip bilong ol i mau. Tasol Pol i bin lukim ol ples tais, na ol man bilong ol narapela hap i bin kam sindaun long dispela hap graun ol i bin lukim bikbus. Olsem mipela i mekim, ating Pol tu i amamas long lukim ol samting long dispela hap.
Ples Bilong Wara
Taun Filipai i stap pinis paslain long taim Filip Namba 2 i kam katim ol bus long yia 356 paslain long Krais. Em i wokim taun i go bikpela na putim nem bilong em long taun na kolim Filipai. Inap 5-pela yia paslain long dispela, ol man bilong Thásos i bin i kam long dispela ples bilong wokim ol main bilong kisim gutpela gol. Ol i kolim dispela ples, Krenides—olsem ‘ples bilong ol liklik wara.’ Dispela nem i stret long en, long wanem, i gat planti wara i kamap long graun na dispela i mekim na ol ples tais i kamap.
Long nau ol i bin mekim drai ol dispela ples tais, tasol i gat ol wara i kamap yet long graun na i gat ol wara i ron tu. Long wanpela hap i gat wanpela rot, em ol Rom i bin wokim, i brukim Wara Gangites. Mipela i laik lukim dispela wara, long wanem, Pol i bin i go long dispela hap.
Ples Bilong Gutpela Gol
Filip i wokim taun Krenides i kamap strongpela taun bilong sakim ol birua i laik kisim gol bilong ol dispela main. Em i laik bai Krenides i stap olsem ples bilong putim sampela ami bilong was i stap. Tasol bikpela samting moa, em i mas i gat gol bilong baim ol samting bilong pait em i laik mekim. Filip na Bikpela Aleksander i kamap maniman long rot bilong wok bisnis bilong gol. Tasol taim gol i pinis, biknem bilong Filipai tu i pinis.
Blut i Kamap Olsem Wara
Winim 100 yia bihain, ol Rom i daunim ol Grik na Rom i kamap strongpela gavman. Bikpela gavman Rom i gat nem long wokim planti gutpela rot. Ol i wokim wanpela bikpela rot, ol i kolim Via Egnatia, i brukim provins Masedonia olgeta. Dispela rot i ran namel long Filipai, olsem na planti ol ami na ol man bilong wokim bisnis i kam long dispela taun.
Long yia 42 paslain long Krais, blut bilong planti man i kapsait long tupela pait i bin kamap long Filipai. Ol bikman bilong Rom i pait wantaim ol man i laik kisim ples bilong ol na kamap bos bilong Rom. Tasol bikman Oktevian i winim ol dispela pait, na bilong makim em i amamas long winim ol pait em i mekim Filipai i kamap wanpela ples bilong ol Rom i kam sindaun long en.—Aposel 16:12.
Wara Bilong Laip
Long nau Filipai i stap ples nating na i no gat man i sindaun long en. Ol man bilong painim ol samting bilong bipo, ol tasol i mekim wok long dispela hap. Mipela i raun long ples bung na mipela lukim haus toilet em inap long 50 manmeri. Sori tru, long haus buk i no gat wanpela buk i stap, na i olsem tasol long skul bilong trening long spot samting, i no gat wanpela man i trening i stap. Mipela i lukim planti samting bilong bipo ol i bruk bruk, olsem sampela haus lotu bilong ol Rom, na sampela samting ol Grik na ol Isip i bin wokim. Taim mipela i sanap long ples bung, long tingting i olsem mipela i lukim ol jas i wokabaut i kam na ol plisman i go pas long ol, em ol i karim sampela kanda i raunim na pasim sampela akis—em makim namba bilong ol. Mipela tingim taun Filipai bilong yia 50 bihain long Krais em i bin kamap olsem wanpela taun bilong Rom.
Baibel i tok, Pol na sampela poroman bilong em “i stap sampela de long dispela taun.” (Aposel 16:12) Wanpela de Pol i harim tok olsem i gat wanpela liklik lain i stap, em ol i no save lotu long ol god bilong bipo o long ol nupela god, tasol ol i man bilong bilip. Ol i save bung ausait long taun klostu long dispela rot i brukim wara.
Luk i rait olsem, “long de Sabat mipela i go ausait long dua bilong banis bilong taun, na mipela i go long wanpela wara. Mipela i ting klostu long dispela wara i gat ples bilong mekim [beten]. Na long dispela wara mipela i lukim sampela meri ol i bung i stap, na mipela i sindaun toktok wantaim ol.” Ol i toktok long pasin bilong wetim God i kisim bek ol na givim laip oltaim long ol long rot bilong Krais Jisas. Na “wanpela meri, nem bilong en Lidia, em i harim dispela tok. . . . em i save wok bisnis long retpela laplap. Bikpela i tanim bel bilong em, na em i putim yau long dispela tok Pol i mekim.”—Aposel 16:13, 14; lukim Filipai 2:12, 16; 3:14.
Sampela de bihain, Pol i lusim Filipai. Taim em i wokabaut i go bilong kamap long ples bilong mekim beten, em inap wanpela kilomita samting, em i bungim wanpela yangpela meri i gat wanpela spirit nogut i stap long em. Taim Pol i rausim dispela spirit ol bosman bilong dispela meri ol i kros nogut tru, long wanem, nau ol i no inap kisim mani moa long rot bilong dispela meri i save tokaut long ol samting bai kamap bihain. Orait, wanem samting i kamap?
“Ol i holimpas Pol tupela Sailas, na ol i pulim tupela i go long ol hetman long ples bung.” Ol i tokim ol jas olsem: ‘Tupela i bilong lain Juda.’ (Olgeta man ol i save, Bikman Klodius i bin tokim olgeta Juda ol i mas lusim biktaun Rom.) Na ol i tok: ‘Tupela i laik pulim ol manmeri long bihainim sampela pasin em i tambu long mipela ol man bilong kantri Rom i mekim.’ Ol manmeri i kam bung na sutim tok long tupela. Ol jas i tokim ol plisman long paitim tupela long kanda. Orait, “ol i paitim [Pol tupela Silas] nogut tru.” Bihain ol i tromoi tupela long kalabus, na blut bilong tupela i wok long kapsait na i olsem ol i hap i dai, na woda bilong bosim haus kalabus i pasim strong lek bilong tupela long plang. Long biknait wanpela bikpela guria i kamap na i lusim sen i kalabusim lek bilong tupela long plang, na tu, dispela guria i opim rot bilong dispela woda wantaim ol lain bilong em i kamap Kristen.—Aposel 16:16-34.
Long moningtaim, ol jas ol i tok sori long tupela na askim tupela long lusim dispela taun na i go. Tasol pastaim, tupela i go long haus bilong Lidia bilong lukim ol brata na strongim bel bilong ol, na bihain tupela i lusim taun na i go long Tesalonaika. Luk i no go wantaim ol; em i stap bilong lukautim nupela kongrigesen.—Aposel 16:35-40.
Pasin Bilong Givim Planti Samting
Luk i rait olsem: “[Lidia] i strong tumas long mipela” i kam long haus bilong em. Taim dispela woda i kamap bilipman pinis, em tu i bin singautim Pol tupela Silas i kam long haus bilong em na em i givim kaikai long ol. (Aposel 16:15, 33, 34) Na taim Pol i stap long Tesalonaika, inap tupela taim ol brata long Filipai i salim mani samting long Pol bilong helpim em.
Bihain, taim Pol i mekim wok bilong God long Korin, ol Filipai i helpim em gen. Sampela yia bihain moa, taim Pol i stap kalabus long Rom, ol Filipai i salim wanpela wanwok bilong ol i kam bilong givim sampela presen long em na bilong helpim em. Pol i pilim tru gutpela pasin sori bilong ol. Em i save, ol Filipai i no gat planti samting bilong skin. Olsem na em i raitim pas olsem: “Ol i stap rabis tru. Tasol . . . ol i tingting long ol arapela Kristen na ol i bungim planti mani samting bilong helpim ol.”—2 Korin 8:1, 2; 11:8, 9; Filipai 2:25; 4:16-18.
Mipela i Lusim Ples Bilong Wara
Mipela i stap liklik long Wara Gangites na mi putim han bilong mi insait long wara. Wara i kol nogut tru. Mipela i lukluk nabaut. Mipela ting klostu long dispela wara i gat dispela “ples bilong [beten],” em Pol na sampela ol narapela i bin bung long en bilong mekim lotu.
Tasol mi askim mi yet olsem: Wanem samting i mekim na mi gat bikpela tingting long Filipai? Em dispela hap klostu long wara? O ol samting i stap long ples bung olsem haus buk, na skul bilong trening long spot samting, na ol haus lotu, na ol stua, em ol i stap nating?
O mi tingim ol wara bilong dispela ples? Tru tumas, Filipai em i “ples bilong wara.” Ol wara i ron yet. Bipo, gol i ron olsem wara, na long taim nogut bilong pait em blut i ron olsem wara. Tasol gutpela taim tu i bin i stap, em taim pasin bilong sori na pasin bilong givim planti samting i bin ron olsem wara—em pasin sampela man olsem Pol, na Lidia, na woda bilong bosim kalabus, na sampela ol narapela i bin mekim. Em nau, yu save pinis, bilong wanem mi gat bikpela tingting long dispela hap. Mi tingim ol dispela man bilong bipo na ol gutpela pasin bilong ol. Tingting bilong mi i wok i go, na meri bilong mi i tok isi long mi olsem, “Sori, taim i pinis, yumi mas i go.”—Wanpela man i salim dispela stori i kam.
[Mep/Ol Piksa long pes 25]
Antap long han kais: “bema” (ples kot) bilong Filipai bilong bipo; antap long han sut: rot “Via Egnatia” i brukim Wara Gangites; daunbilo: ples bung
[Mep bilong Greece/Philippi]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)