Wanpela Wok Ol Madagaska i Save Gut Long Mekim
MIPELA raun long maket long Antsirabe long ailan mipela i stap long en, em Madagaska, na wanpela samting i pulim ai bilong mipela: Mipela i lukim ol gutpela sospen graun na ol samting bilong putim ol plaua long en ol i wokim long strongpela graun. Maski olgeta sospen graun i braunpela, olgeta i gat bikpela blakpela mak long en i olsem mak bilong paia. Mipela laik save, tru em mak bilong paia o nogat, olsem na mipela askim yangpela man i salim ol sospen graun.
Em i tok: “Yes, mipela mas kukim long paia bilong mekim i drai na ol mak i kamap olsem. Tasol mipela i no gat ol bikpela aven bilong nau long kukim ol sospen graun olsem ol i mekim long ol biktaun. Mipela wokim long pasin bilong ol tumbuna, em ol papa bilong mipela i lainim mipela long wokim.”
Dispela yangpela man i bekim ol askim bilong mipela, na mipela i laik tru long lukim pasin bilong wokim kain sospen graun olsem. Olsem na mipela draiv i go long dispela ples i stap longwe long bus, em ol man bilong dispela ples i save gut long wokim ol samting long strongpela graun. Olgeta i mekim gutpela pasin long mipela na lukautim gut mipela. Ol i laik tru long soim save bilong ol long wokim sospen graun long mipela ol man bilong taun, long wanem, ol i amamas long mipela i laik save long wok bilong ol.
Namba wan samting mipela lain long en, em olsem: Graun ol i wokim ol sospen long en i no graun nating. Sapos yu wokim sospen long graun nating na kukim long paia, wantu tasol bai em i bruk. Olsem na ol i mekim wok long wanpela kain strongpela graun ol i kolim tanimanga, em i stap long bus long arere bilong ol wara. Wanpela yangpela man i kisim mipela i go long arere bilong wanpela wara na digim hul. Insait long graun, inap olsem 30 sentamita samting, sampela graun malumalum i stap—em graun tanimanga! Kala bilong dispela graun em i waitpela liklik, tasol long sampela ples graun tanimanga em i blakpela o yelopela. Kala bilong dispela kain graun i narapela kain long retpela graun i stap long dispela ailan.
Wanpela man i tokim mipela, bilong wokim ol sospen samting, em i tanim wanpela bek graun tanimanga wantaim liklik hap bek wesan em ol i kisim long arere bilong ol wara. Bihain em i kapsaitim sampela wara bilong mekim graun na wesan i malumalum. Em i mas kapsaitim hamas wara? Em i no bihainim stret wanpela skel bilong wara. Em i kapsaitim wara inap long em i pilim olsem graun em i no malumalum tumas o strong tumas.
Bihain ol i putim dispela graun na wesan ol i tanim wantaim wara long wanpela hap graun ol i bin wokim olsem bet, i no gat ston o gras long en, na man i krungutim graun wantaim wesan long lek inap longpela taim. Long dispela rot strongpela graun i pas gut wantaim wesan, olsem na ol sospen i no ken bagarap kwik. Long tok Malagasi, sampela tok i makim dispela hap wok bilong wokim sospen graun, olsem ol dispela tok: hitsahina, na disahina, na tehafina, na volavolaina, na totoina. Ol man bilong wokim sospen graun, taim ol i lukim strongpela graun i pas gut wantaim wesan, nau ol i redi long wokim ol sospen samting.
Pastaim ol i kisim dispela graun na brukim na wokim i kamap olsem ol liklik bal na mak bilong en em inap olsem han bilong man. Ol i kisim wanpela bal bilong wokim as bilong sospen, na ol i pasim long as bilong wanpela olpela sospen graun bilong wokim stail bilong sospen. Bihain ol i rausim dispela olpela sospen na kisim narapela bal bilong wokim maus bilong sospen. Taim ol i wokim olsem ol i mas was gut, nogut graun i drai tumas na i bruk.
Ol i larim ol sospen i drai long san inap wanpela de olgeta. Nau bai ol i mekim laspela hap wok bilong en, olsem: Ol i kukim long paia. Tasol ol i mas bihainim sampela pasin na mekim olsem. Ol i kisim ol gras na ol lip bilong diwai i drai pinis na putim insait long olgeta sospen na slipim long sait bilong en long graun. Ol i kukim ol gras na lip samting na larim paia i lait inap 10-pela o 15-pela minit samting. Dispela i mekim na ol sospen i kamap strong na i no ken bruk kwik.
Ol i kukim ol sospen long namba wan taim, na bihain ol i kisim i go long narapela hap i gat ol gras na lip i drai na ol i kukim gen ol sospen. Tasol nau ol i putim ol sospen tupela tupela, maus i go long maus. Ol i putim gras na lip i drai antap long ol sospen na karamapim olgeta sospen. Bihain ol i hipim graun na banisim ples ol sospen i stap long en bambai paia i ken i stap long dispela hap tasol na ol sospen i no ken tantanim i go. Ol i kukim ol dispela gras na lip na larim paia i lait inap 30 minit samting o i go inap long paia yet i dai. Taim ol sospen i kol, orait ol i rausim long sit bilong paia, na nau ol inap mekim wok long en.
Taim mipela lukluk gut long ol sospen, nau mipela save, ol blakpela mak em mak bilong paia. Sospen i braunpela o retpela, tasol long hap bilong en em paia i bin holim i gat blakpela mak i stap.
Mipela bungim wanpela man em i wok long wanpela faktori bilong wokim ol laplap samting i stap long taun, tasol em i save wokim ol sospen graun na maketim bilong kisim liklik wansiling moa. Papa bilong em i lainim em long dispela wok, na tumbuna papa bilong em i bin lainim papa bilong em. Na mipela i save, dispela yangpela man bai lainim ol pikinini bilong em long dispela wok.