Pasin Nogut i Kamap Long Olgeta Hap
Em i Kisim Olgeta Lain
LONG nau ol manmeri long olgeta hap ol i wok long kisim narapela kain tingting long wanem samting i stret na wanem samting i no stret, na i stap bilong ol i kamap narapela kain. Dispela samting i wok long bagarapim olgeta lain bilong graun. Planti ol i save bihainim tingting olsem: ‘Olgeta kain sindaun i orait tasol. Yu no ken skelim sindaun bilong mi, na mi no ken skelim sindaun bilong yu. Yu bihainim laik bilong yu, na mi bai bihainim laik bilong mi. I gat planti rot yumi ken bihainim, na olgeta i orait tasol; i no gat wanpela rot i nogut. Sin i no stap moa—em i pinis. Yu no ken larim sampela man i pasim yu long mekim ol samting yu laik mekim. Sapos yu mas pait bilong i stap fri long mekim laik bilong yu, em i gutpela. Na yu ken slip wantaim wanem wanem man o meri yu laikim—i no gat tambu. Na tok doti tu i gutpela. I stap bilong yu em samting bilong yu, na i stap bilong ol narapela em i samting bilong ol.’ Em tingting bilong planti man long nau.
Tasol yumi ken tanim dispela tok bilong ol na tok, ‘Sapos yu laik i dai, em samting bilong yu, na sapos ol i laik i dai, em samting bilong ol.’ Bipo ol man i gat strongpela tingting long wanem pasin i stret na wanem pasin i no stret, na planti ol i holim yet dispela tingting. Tasol kirap long 1950 samting planti ol i wok long kisim narapela kain tingting, na dispela kain tingting i wok long kisim planti manmeri long olgeta hap. Olgeta lo bilong stretpela pasin, ol i mekim olsem ol i lo nogut na i no stret ol man i mas bihainim. Dispela nupela tingting i litimapim pasin bilong bihainim wanem rot em yumi yet i makim, olsem ‘laik bilong wan wan.’ Nau ol i bihainim nupela lo bilong ol yet, olsem yumi no ken skelim pasin bilong man—maski em i mekim wanem kain pasin, em i orait tasol—no ken tambuim wanpela kain pasin.
Dispela kain tingting i mekim na pasin nogut i go bikpela tru, na nau yumi lukim pasin nogut i wok long i go bikpela olgeta. Orait nau yumi ken kamapim sampela ripot bilong en. Ol bikman bilong sampela bikpela kampani i bung long Nu Yok bilong toktok long pasin bilong ol bikpela bisnisman, na wanpela i tok:
‘Ol man bilong politik i save giamanim lain bilong ol, na ol bisnisman i save paulim mani bilong kampani bilong ol, na nau kampani i bagarap na ol man bilong tromoi takis ol i mas karim hevi bilong dispela samting. Na ol man bilong autim tok bilong lotu, na ol man bilong politik i laik kamap presiden bilong kantri, ol i save giamanim meri bilong ol na meri i ting ol i stap gut long ol. Ol skulmanki i save giaman taim ol i mekim eksem, na planti milion moa i save kisim ol drak na mekim ol pasin raskol nogut, na long dispela rot ol i bagarapim ol yet na ol narapela man tu. Long olgeta tupela tupela marit, wanpela i save bruk na ol i katim marit. Na planti meri, taim ol i no marit yet ol i kamapim pikinini—long olgeta 100 nupela pikinini i kamap, inap 20 samting ol i kamap long dispela rot. Na planti pikinini, taim ol i no winim yet 18 krismas, papamama i brukim marit. Olsem na yumi save, long nau planti famili i wok long bagarap. Sapos yu bilip olsem taim ol pikinini i liklik yet papamama i mas lainim ol long ol stretpela lo, orait yu inap pilim tru olsem i gat wanem as na ol man i lusim stretpela pasin.’—Vital Speeches of the Day, Septemba 1, 1990.
Long olgeta de, ol stori na piksa i kamap long ol nius na redio na televisen samting i kamapim klia olsem ol man i lusim pinis ol lo em ol man i bin bihainim bipo. Siaman bilong wanpela kampani i mekim wanpela tok long Yunivesiti bilong Sikago na i tok:
‘Maski ol nius i stori long spot o long ol ripot bilong Wosington, o i stori long ol wok bisnis, wankain samting tasol i kamap ples klia, olsem: Ol man bilong spot i paulim pilai bilong ol na bai ol i ken win, na sampela i kisim drak bilong strongim skin bilong ol, na ol kain samting olsem. Na ol ripot bilong Wosington i stori long sampela bikpela man na ol jas tu i save giaman na paulim kot. Na ol nius i stori tu long pasin giaman ol man bilong bisnis i mekim.’—Vital Speeches of the Day, Ogas 1, 1990.
Planti taim ol nius i kamapim ol dispela kain pasin, olsem na nau ol man i no pilim olsem em i samting nogut, na ol i no kirap nogut long en. Dispela man yumi kamapim pinis tok bilong em, em i tok: ‘Taim ol nius i kamapim ol pasin giaman na pasin nogut ol man i mekim, planti man long Amerika i no save bel nogut moa long dispela. Na taim ol raskol i kamap long kot na ol i mas kisim kalabus, ol man i no ting ol i man nogut—ol i olsem ol man i gat nem, na ol man i gat biknem i save singautim ol i go long ol pati bilong ol. Na ol dispela raskol i save raitim stori bilong ol yet na ol man i resis long baim ol dispela buk.’
Wanpela bikman bilong bisnis, em Ivan Boesky, em i givim tok long ol sumatin long skul bilong wok bisnis na em i tok, ‘Yumi litimapim pasin mangal! ’ Tasol bihain dispela pasin mangal i mekim na em i paulim sampela wok bisnis na em i kamap long kot, na em i mas baim kot na em i go kalabus. Em i baim kot long 100 milion dola, tasol em i holim yet 500 milion dola samting, em i bin winim long pasin bilong paulim bisnis. Michael Milken em narapela man bilong bisnis na em tu i paulim sampela wok na kisim bikpela mani tru. Em i kot long dispela na em i mas baim kot long 600 milion dola—tasol em i bin winim olsem 3 handet milion dola long pasin giaman bilong em insait long wanpela yia tasol! Olsem na em inap holim yet olsem wan na hap bilion dola.
Wanpela man long Yuta long Amerika i wok wantaim ol kampani em i tok, ‘Mi skelim wok bilong ol bisnisman na mi lukim olsem, taim ol bisnis i winim bikpela mani, yumi save ol i no bihainim stretpela pasin bilong wok bisnis—ol i paulim ol samting bilong helpim bisnis.’ Wanpela bikman bilong kampani long Misigen em i tok, ‘Mipela i gat ol lo bilong bihainim, tasol sampela i save sakim na ol i tok, pasin ol i mekim i no kalapim lo—em pasin bilong ol bisnisman i gat save.’ Na bos bilong wanpela bisnis long Maiami i tok, ‘Long nau i no planti man i bihainim stretpela lo bilong bisnis. Ol i tingim winmani i Namba Wan, maski ol i brukim lo bilong bisnis.’ Na narapela bisnisman i tok, ‘Sapos yu laik mekim wanpela samting na i no gat tok long en, orait, mekim tasol.’
Na i no ol bisnisman tasol i lusim stretpela pasin. Ol narapela lain tu i save mekim. Planti loya i mekim ol samting bilong abrusim lo, na planti man bilong saiens i save paulim ol samting na bai gavman i givim mani long ol bilong mekim wok bilong ol. Na planti dokta i tingim mani tasol na i no tingim ol sikman—na planti sikman i save painim rot bilong sutim tok long dokta, na dokta i kot na em i mas baim ol long bikpela mani.
Na long ol taun na long ples tu ol man i kisim drak na planti ol i mekim pasin raskol. Na planti marit i mekim pasin pamuk na bagarapim sindaun bilong famili. Planti man i mekim pasin sem long ol liklik pikinini. Planti yangpela meri singel i slip wantaim ol man na ol i kisim bel, na sampela i rausim pikinini long bel, na sampela i karim pikinini tasol ol i no lukautim ol. Na ol man i wok bisnis long drak i raun insait long ol banis skul. Ol skulmanki i save karim ol naip na gan, na planti ol i no kisim save long rit rait. Gutpela sapos papamama i kaunim buk long ol pikinini, tasol planti papamama i no mekim olsem—ol i gat planti wok o ol i tingim ol samting ol yet i laik mekim.
Na ol kampani i gat bisnis long musik na ol i wokim ol musik i gat bikpela pairap moa, ol i kolim “rok,” ol tu i gat asua long ol man i lusim stretpela pasin. Olsem wanpela man i tok, ‘Dispela kain musik (rok) em i nambawan rot bilong givim tingting long ol manmeri long mekim pasin pamuk na kisim ol drak. Na dispela kain musik i strongpela samting bilong kirapim ol yangpela long bikhet long papamama na ol narapela lain em ol i no orait long kain wokabaut bilong ol yangpela em ol i pamuk na kisim drak samting.’
Wok bilong ol dispela musik em bilong mekim ol man i kirap nogut na putim yau long ol tok bilong singsing, em ol tok nogut nogut i gat sem, na ol tok bilong bagarapim meri. Na ol dispela singsing i kamapim tok bilong mekim pasin pamuk na olkain pasin sem, na tok hambak long pasin bilong bagarapim meri—ol dispela singsing i litimapim ol dispela kain pasin nogut. Wanpela lain bilong mekim kain singsing nogut olsem ol i bin kot long dispela, tasol wanpela profesa bilong Yunivesiti Duke i litimapim nem bilong ol na i tok, ol i saveman tru bilong musik. Na kot i wanbel wantaim em na i tok, ol tok bilong ol dispela singsing i no tok nogut o tok doti.
Narapela samting tu i kamapim klia olsem ol man i lusim stretpela pasin: Long yia i go pinis ol i wokim sampela singsing long plet o kaset samting i gat ol tok doti nogut na tok doti i gat sem long en—tasol ol man i laikim tumas na ol i baim planti tru, winim wan milion, insait long 3-pela wik tasol. Na nem bilong ol dispela lain bilong singsing i makim stret ol tok nogut nogut bilong singsing bilong ol, olsem: Inap 32 lain i gat nem i makim sem bilong man na meri na ol kain samting olsem.—Nius U.S.News & World Report.
Wanpela profesa bilong Yunivesiti bilong Boston i stori long ol piksa ol i bin bungim bilong ol man i kam lukim. Em i tok, ‘Planti piksa i makim pasin sem nogut tru; mi bin ting ol man i no inap mekim kain pasin sem olsem.’ Sampela i gat tok long ol dispela piksa nogut, olsem na ol i skelim ol dispela piksa long kot. Tasol kot i tok, ol dispela piksa i kamapim save bilong ol man i bin wokim, na ol i no piksa nogut. Em nau, dispela tu i kamapim klia olsem planti man bilong wokim ol piksa na ol man bilong lukim ol dispela piksa ol i lusim pinis stretpela pasin.
Olsem na yumi mas i gat samting bilong soim rot long yumi na bai yumi no ken popaia na bihainim rot nogut. I mas i gat sampela lo i olsem mak na yumi no ken kalapim dispela mak. Na yumi mas wok long painim gen as tru bilong ol stretpela lo na pasin yumi mas bihainim.