As Bilong Ol Gutpela Lo
Taim Ol Man i Bihainim, Dispela Bai Pinisim Pasin Nogut
LONG nait ol man i lukluk i go antap long skai em planti sta i pulap long en na ol i kirap nogut long ol dispela sta na ol i pilim olsem ol yet i samting nating. Ating ol i tingim tok bilong man bilong raitim song long bipo tru, em i tok: “Taim mi lukim skai yu bin wokim, na taim mi lukim mun na olgeta sta yu bin putim i stap antap, mi save ting olsem: Mipela man i wanem samting na yu save tingting long mipela? Mipela i samting nating.” (Song 8:3, 4) Man i bin raitim dispela song em i bin lukim sampela tausen sta tasol na em i ting em yet i samting nating, tasol nau ol man i save, i gat planti bilion lain sta na olgeta wan wan lain i gat planti bilion sta insait long en, olsem na ol man i pilim olsem ol i samting nating tru. Ating sampela i gat askim olsem: ‘Mi stap long graun bilong mekim wanem? Mi husat tru?’
Tasol ol animal i no tingim ol dispela askim.
Man inap lukim kain kain animal na pisin samting, em bodi bilong ol inap tru long mekim ol wok ol i mas mekim. Ol pisin inap flai i go planti tausen kilomita bilong kamap long wanpela hap, na sampela ol animal i save slip i dai inap sampela mun long taim bilong kol, na sampela samting em krai bilong ol i gat wanpela kain strong olsem bilong redio bilong soim rot long ol, na bodi bilong sampela inap skelim taim bilong hat o kol, na sampela i gat samting bilong sakim bikpela kol na skin bilong ol i no ken kamap ais, na sampela i mekim wok olsem ol i gat kompas bilong makim rot, na planti kain samting moa em pastaim ol man i no bin save liklik long en. Sampela man i ting olsem: ‘Ol dispela samting yumi kirap nogut long en, olsem wanem ol i bin kamap? Husat bikpela saveman i bin wokim ol dispela samting?’
Yumi ken tok gen, ol animal i no tingim ol dispela samting.
Tasol yumi man i save tingim ol dispela samting. Bilong wanem yumi tasol i kirap nogut long gutpela skai antap na ol kain kain samting i stap laip hia long graun? Yumi save tingim ol dispela samting, long wanem, yumi narapela kain long ol animal samting.
Olsem Wanem na Man i Narapela Kain?
God i wokim man tasol i olsem em yet. Long Stat 1:26 Baibel i tok: “Bihain God i tok olsem, ‘Nau yumi wokim ol manmeri bai ol i kamap olsem yumi yet.’ ” Dispela i helpim yumi long save bilong wanem man na animal i no wankain. Na tu, yumi ken save bilong wanem yumi man i save tingting na kamapim ol askim long dispela graun yumi stap long en, na bilong wanem yumi man i save tingim ol lo.
Olsem wanem man i wankain long God? Long wanem man i gat sampela pasin bilong God olsem pasin bilong laikim narapela, na pasin marimari, na stretpela pasin, na savepasin, na strong, na pasin bilong helpim ol man na mekim gutpela pasin long ol, na no ken les kwik, na no ken tok giaman, na stap gut long narapela, na stap man bilong wok, na man bilong tingim samting na wokim. Bipo tru God i bin putim ol dispela gutpela pasin insait long man, tasol namba wan man na meri i no bihainim gut dispela pasin God i givim long ol bilong skelim ol samting na tingim wanem rot ol i laik bihainim, olsem na tupela i bikhet, na ol pikinini na tumbuna pikinini bilong ol i no kisim gut ol dispela gutpela pasin. Sampela bilong ol dispela gutpela pasin i lus olgeta. Tasol Kolosi 3:9, 10 i soim yumi, sapos yumi kisim stretpela save long God na bihainim, yumi inap kamap nupela man na wok long kamap olsem God yet.
Jehova i givim ol gutpela lo long lain Israel long han bilong Moses, em Tenpela Lo i insait long en, na dispela lo bilong “laikim tru ol wantok olsem yu laikim yu yet.” (Wok Pris 19:18; Kisim Bek 20:3-17) Lain Israel i mas bihainim ol dispela lo na lainim ol pikinini bilong ol long en. Moses i tokim ol: “Yupela i mas toksave long ol pikinini bilong yupela, olsem bai ol tu i ken bihainim olgeta tok bilong God oltaim. Dispela tok bilong God i no toktok nating. Nogat. Em i as tru bilong yupela i ken i stap gut.” (Lo 32:46, 47) Planti handet yia bihain, Sindaun 8:18 i tok, ol dispela lo i ‘gutpela samting’ bilong kisim.
Ol Gutpela Lo Bilong Kamapim Bek Stretpela Pasin
Nau planti man i tok olgeta lain man i narapela narapela kain na ol i gat narapela narapela kain pasin, olsem na wanpela lo i no inap helpim olgeta. Ol i tok i mas i gat kain kain lo bilong helpim ol man i gat kain kain pasin na sindaun. Tasol planti hevi bilong nau bai pinis sapos ol man i bihainim tok bilong Jisas long laikim narapela olsem yu laikim yu yet, o mekim ol samting long narapela olsem yu laik bai em i mekim long yu, o bihainim olgeta tok i stap long Tenpela Lo, o bihainim ol gutpela pasin i stap long Galesia 5:22, 23, olsem ‘laikim tru ol arapela na amamas na i stap bel isi na i no belhat kwik na helpim ol man na mekim gutpela pasin long ol na wokabaut stret oltaim na i stap isi na daunim laik bilong olpela bel.’ I no gat wanpela bilong ol dispela lo yumi no inap bihainim. Sapos ol man i bihainim wanpela tasol bilong ol dispela lo, dispela inap pinisim planti hevi i stap nau.
Tasol ating bai yu tok: ‘Ol man i no laik bihainim ol dispela lo!’ Sapos yu ting em hatwok long bihainim ol dispela lo, nogut yu ting i gat narapela rot em i no hatwok. Ol man inap bihainim ol dispela lo, tasol i luk olsem ol i no laik bihainim. Long nau ol man i no pasim laik bilong ol, maski dispela laik i no stret na bihain ol bai karim hevi long dispela samting ol i bin mekim.
Wanpela nius (Bottom Line/Personal) i kamapim wanpela askim olsem: ‘Wanem Samting i Kamap na Ol Man i No Inap Bosim Skin Moa?’ Dispela nius i stori long ‘planti man i kirap nogut tru long samting i kamap long wanem ol man i pamuk, tasol ol man i wok yet long mekim dispela kain pasin. Sapos man i laikim gutpela skin, orait em i mas mekim sampela samting bilong lusim skin, na eksasais, na lusim pasin bilong smok, na bosim gut skin. Tasol long pasin pamuk i olsem i no gat lo, ol i ken mekim tasol.’ I no olsem ol dispela man i no inap bihainim ol dispela lo, nogat; ol i no laik bihainim. Olsem na sapos ol man i mekim pasin nogut, samting nogut bai kamap long dispela.
Long nau planti man i no tingting tumas long ol dispela gutpela lo. Planti i tok samting i nogut em gutpela, na samting i gutpela, em nogut. Na Baibel i tok ol bai tok olsem. Long Aisaia 5:20 em i tok: “Bai yupela i bagarap, yupela ol man i save tok, pasin nogut em i gutpela na gutpela pasin em i nogut. Na yupela i save tok, tudak em i lait, na lait em i tudak. Na yupela i save tok, samting i pait long maus, em i swit, na samting i swit, em i pait long maus.” Tasol ol narapela man i tingting planti long ol samting nogut i kamap. Ol i lukim planti samting nogut i kamap long ol man i bihainim laik bilong ol yet, na ol i laik lukim senis i kamap, olsem ol man i kirap bihainim gen ol gutpela lo.
Lotu na Famili Inap Helpim Ol Man?
Ol man i kamapim planti samting bilong helpim ol man long bihainim ol gutpela lo. Wanpela bilong ol dispela samting, em lotu. Ol i tok lotu bai strongim ol man long samting bilong spirit. Tasol yu no inap painim dispela samting long ol lotu ol i holim nating nem Kristen. Sampela i kisim ol bilip haiden na ol i lainim ol man long ol bilip giaman olsem i gat God Triwan, o man bai kisim pen oltaim long bikpaia, na man i gat tewel na dispela tewel i no inap i dai. Sampela i no bilip olsem Jisas i bin ofaim laip bilong em bilong kisim bek yumi na ol i tok God i no bin wokim olgeta samting. Ol i bihainim tingting bilong evolusen, olsem yumi kamap nating long rot bilong ol animal samting. Ol dispela kain man i bilipim tok bilong sampela saveman olsem, Baibel, em Tok bilong God, em buk nating. Olsem na ol i kamapim wanpela kain “lotu Kristen” em ol bilip giaman i pulap long en na em i no strong long bihainim olgeta tok bilong God, olsem na em i olsem lotu nating. Yumi no ken bihainim ol dispela lotu olsem ol i sik long samting bilong spirit, nogat. Bilong kisim strong long samting bilong spirit yumi mas painim lotu em Baibel i as bilong en na lotu i tokaut long Kingdom bilong Jehova olsem em tasol i rot bilong helpim ol man.
Tasol i gat narapela rot bilong helpim ol man i tingting planti long ol samting nogut i kamap long nau—dispela rot em famili. Dispela em i gutpela rot long papamama i ken lainim gut pikinini long ol stretpela lo. Pikinini i givim bel na bilip long papamama, em i laik tru long kamap olsem papamama. Em i laik makim toktok bilong papamama, na pasin bilong ol. Bihain ol dispela gutpela samting papamama i lainim pikinini long en bai pas long pikinini. Olsem na papamama na ol pikinini mas toktok gut wantaim.
Papamama i no ken toktok tasol, ol i mas bihainim tu ol gutpela pasin, na bai pikinini bilong ol tu i mekim. Dispela kain pikinini bai i no gat laik long bihainim ol wanlain nogut bilong ol long skul o long narapela ples. Long Sindaun 22:6 em i tok: “Skulim pikinini bilong yu long bihainim gutpela pasin, na em bai i wokabaut long dispela rot inap long em i lapun tru.” Givim gutpela tok long pikinini na lainim em. Tasol bikpela samting em olsem: Bihainim gut tok yu givim long pikinini.
Laik Long Bihainim Gutpela Pasin God i Putim Long Skin Bilong Yumi
Jisas i bin tok: “Ol man i save, ol i stap rabis tru long ol samting bilong God, em ol i ken amamas.” (Matyu 5:3) Sampela saveman i skelim tingting bilong ol man, ol i bin tok, dispela pasin bilong laikim samting bilong spirit i olsem i stap pinis long skin bilong yumi. Na sapos yumi laik abrusim ol pasin nogut na pasin giaman bilong dispela graun nau, yumi mas stap strong long ol samting bilong spirit.
God i bin wokim yumi i kain olsem em, olsem em i putim wanpela laik long bel bilong yumi long bihainim stretpela pasin na lo. Olsem na wanpela profesa bilong edukesen, em Thomas Lickona, em i tok, ‘Mi ting laik bilong bihainim gutpela pasin i stap pinis long bel bilong pikinini taim em i kamap nupela long bel.’ Tasol em i tok, ‘papamama i mas wok long helpim pikinini long kamapim strong dispela laik, olsem ol i save helpim pikinini long kamap man bilong kaunim gut buk o pilai spot o pilaim musik.’
Wanpela man bilong televisen, em Norman Lear, em i mekim wanpela tok i stori long ol lain i bin skul gut, na em i tok, ol i no pilim olsem ol i mas bilip long wanpela samting i antap tru long ol. Tasol mi skelim ol samting i bin painim ol man long bipo yet na i kam inap nau na mi ting olsem i gat wanpela laik i stap long bel, em yumi laik bilip olsem i gat wanpela strongpela samting i stap antap long yumi, na dispela bilip i stap pinis long skin bilong yumi taim yumi kamap long bel bilong mama.’
Dispela man Lear i ting ol bikpela kampani bilong bisnis na televisen tu i gat asua long kamapim nupela tingting long ol man long wanem pasin i stret na wanem pasin i no stret, olsem na nau planti manmeri i lusim stretpela pasin na planti hevi i kamap, olsem: planti sumatin i winim bikpela skul ol i no save gut long rit rait; planti ol i kisim drak; planti yangpela meri singel i kamapim pikinini; planti famili i sot long mani na ol i dinau long kisim ol samting. Na em i tok, ‘isi isi ol man i wok long lusim tingting long ol stretpela lo na pasin, na dispela i wok long paulim olgeta lain, maski wanem kain sindaun bilong ol, na televisen i helpim dispela samting long kamap bikpela.’ Na em i kamapim gen dispela tok bilong em, em i bin tok, ‘insait long skin bilong yumi, yumi gat bilip olsem wanpela bikpela strong i stap na em i bosim i stap bilong yumi, na yumi mas tingim dispela samting.’
Wanpela man olsem dokta, em C. G. Jung, em i tok, ‘lotu em i wanpela strongpela tingting i stap long bel bilong ol man na i no stap long ol animal samting, na dispela pasin i kamap ples klia long bipo yet i kam inap long nau.’ Na tu, bel bilong man inap pilim wanem pasin i stret na wanem pasin i no stret, olsem Baibel i tok: “Ol arapela lain ol i no gat lo, tasol long tingting bilong ol yet sampela bilong ol i save bihainim pasin bilong lo. . . . Long dispela pasin bilong ol, tok bilong lo God i bin raitim long bel bilong ol em i kamap ples klia. Na tingting i stap insait tru long bel bilong ol, dispela tu i soim olsem lo i stap long bel bilong ol. Olsem na . . . tingting bilong ol dispela man bai i kotim ol long pasin ol i bin mekim.” (Rom 2:14, 15) Dispela maus bilong bel i kain olsem wanpela kot i kamap insait long bel bilong yumi, na lain bilong harim kot i stap na i skelim ol pasin bilong yumi na i makim olsem yumi gat asua o yumi no gat asua. Tasol sapos yumi sakim tok bilong dispela “kot,” olsem maus bilong bel, bihain bai em i no ken mekim moa wok bilong en long kotim yumi taim yumi mekim pasin i no stret.
I Gat Sampela Samting Em God Tasol Inap Kamapim Klia
Taim ol man bilong saiens i wok long kisim save long ol samting bilong graun na ples antap, sampela i kisim tingting olsem wanpela man samting i gat bikpela save moa, winim yumi ol man bilong graun, em i bin kamapim ol dispela samting. Tasol ol i no laik bilip olsem em i dispela God em Baibel i toktok long en.
Wanpela man bilong saiens (George Greenstein) i raitim buk (The Symbiotic Universe) i stori long ol samting i bin kamap olsem wanem, na em i tok, ol wan wan samting i kamap nating tasol, mekim mekim i go, na long dispela rot olgeta samting i gat laip ol i kamap. Tasol bihain dispela man i tingim ol dispela planti planti samting na ol samting i gat laip tu i kamap na em i tingting, ol inap kamap nating olsem wanem? Nau em i tingting: ‘Ating ol dispela samting i kamapim klia olsem i gat wanpela Bikpela Man i stap. Ating God yet i bin kamapim olgeta dispela samting bilong helpim yumi ol man, o olsem wanem?’ Tasol bihain gen em i sakim dispela tingting na em i tok, ‘God i no as bilong ol dispela samting.’
Na narapela man bilong saiens, em Fred Hoyle, i raitim buk (The Intelligent Universe) i stori long ol dispela planti planti samting i bin kamap, olsem Greenstein i bin tingting planti long en. Buk i tok, ‘I olsem ol samting i wok nating i go i go na kamapim ol samting i gat laip na ol narapela samting bilong graun. Tasol olgeta samting i gat laip na ol narapela samting ol i no inap kamap nating olsem; i mas i gat narapela rot na ol i bin kamap.’ Em nau, dispela man Hoyle i wanbel wantaim Greenstein, em tupela i ting olgeta samting i no inap kamap nating tasol. Olsem na Hoyle i tok, ‘i mas i gat wanpela bikpela saveman i bin kamapim olgeta samting long antap na graun, na taim yumi ol man i no kamap yet long graun em i bin i stap, na em yet i bin wokim ol samting bambai ol samting i gat laip i ken kamap na i stap.’
Wanpela saveman bilong saiens, em Einstein, em tu i bin tok, taim em i skelim olgeta samting i stap antap na long graun, em i ting God yet i kamapim ol dispela samting. Tasol taim em i tok long God, em i no tingim lotu. Em i tingim God em i wanpela bikpela spirit tru, i antap long olgeta samting, na em i kamap ples klia long olgeta samting i bin kamap na ol i stap. Wanpela man, em Timothy Ferris, i bin raitim wanpela tok na em i kamapim tok bilong Einstein, em i bin tok, ‘Olgeta samting mi lukim i stap long antap na long graun i gutpela tru na mi kirap nogut long en, na yumi gat liklik save tasol long ol i wok olsem wanem; olsem na ol man i gat gutpela tingting, taim ol i tingim ol dispela samting, dispela i mas mekim ol i gat pasin daun na ting olsem ol i samting nating tasol. Tasol dispela tingting bilong mi i no samting bilong lotu. Bel bilong mi i pilim tru save bilong dispela nambawan bikpela spirit em i kamap ples klia long ol samting em i bin kamapim. Mi laik save, olsem wanem God i bin wokim graun na olgeta samting i stap long en. Mi laik save long tingting bilong em. Ol narapela samting i nambatu tasol.’
Na narapela man, em Guy Murchie, i stori long buk bilong em (The Seven Mysteries of Life) long ol samting i stap long ples antap na graun, em yumi man i no inap save ol i wok olsem wanem—planti samting bilong en i stap hait long yumi. Na em i tok, planti saveman long nau ol i wok long kisim planti save long ol samting bilong antap na graun, olsem na nau ol i bilip olsem i gat wanpela bikpela strong i stap hait na i bin kamapim ol dispela samting, em ol i kolim God.
Painim God, Helpim Yu Yet, Stap Oltaim
Ol man i wok long painim wanpela samting. Ol i wok long painim God. Long taim bilong aposel Pol tu, sampela i mekim olsem. Pol i bin tok: “Ol [manmeri] i ken wok long painim [God]. Tasol em i no i stap longwe long yumi olgeta wan wan.” (Aposel 17:27) Wanpela animal i no save wok long painim God. I no gat wanpela animal i save tingting long God. Tasol man i save tingting long God. God i bin wokim man olsem em yet na i no gat wanpela animal i wankain liklik long man. Na olsem dispela tok bilong aposel Pol i tok, God “i no i stap longwe long yumi olgeta wan wan.”
Yumi save long God taim yumi lukim olgeta samting em i bin wokim, na olsem Rom 1:20 i tok: “Stat long taim God i mekim kamap olgeta samting na i kam inap nau, ol man i lukim ol samting em i bin wokim. Long dispela rot ol man inap save long sampela pasin bilong God i stap hait. . . . Na ol inap save long bikpela strong bilong en i stap oltaim oltaim. Olsem na i no gat man inap long tok olsem, ‘Mi no gat asua, long wanem, mi no bin save long God.’ ” Taim ol man bilong saiens i kisim moa save long ol samting i stap long ples antap na long graun, ating sampela moa bilong ol bai kisim save olsem, wanpela Bikpela Saveman i bin wokim ol dispela samting. Dispela bai helpim ol long save long Man i bin wokim olgeta samting, em God Jehova.
Graun na olgeta samting long en i bilong Jehova. Em yet i kamapim ol lo yumi mas bihainim bilong i stap long dispela graun. Em i givim ol gutpela lo samting bilong helpim yumi long stap amamas na stap laip. Na tu, em i larim ol man i skelim ol samting na tingim wanem rot o wanem pasin ol i laik bihainim. Laik bilong man yet long bihainim laik bilong God. Wanem samting man i laik mekim em i ken mekim, tasol bihain em i mas karim hevi i kamap long dispela pasin em i bin mekim. Ol i no inap trikim God. God i kamapim ol gutpela lo, na ol dispela lo i no bilong helpim em yet, nogat; em bilong helpim yumi ol man long dispela graun. Olsem na Aisaia 48:17, 18 i tok: “Mi God, Bikpela bilong yupela. Oltaim mi save skulim yupela na soim yupela long ol stretpela pasin yupela i mas bihainim na bai yupela i stap gut. Sapos yupela i bin harim tok bilong mi, orait nau yupela inap i stap gut na oltaim laip bilong yupela bai i pulap long amamas, olsem wara i ran oltaim na i no save pinis. Na stretpela pasin bilong yupela bai i kamap strong oltaim olsem solwara i save bruk long nambis.”
Olsem na ol lain man i harim singaut bilong Jehova bai ol i bihainim ol lo em Man bilong wokim ol i bin putim, na ol bai stap bel isi olsem wara i ran oltaim na i no save pinis, na stretpela pasin bilong ol bai i kamap strong oltaim olsem solwara i save bruk long nambis. Ol bai bihainim ol gutpela lo samting ol i bin kisim taim God i wokim yumi ol man, na ol i no ken lukim moa ol man i lusim stretpela pasin olsem nau ol i mekim. Dispela bai kamap long wanem taim? Klostu nau, taim bilong truim dispela beten bai kamap: “Kingdom bilong yu i mas i kam. Mipela i mas bihainim laik bilong yu long graun olsem ol i save bihainim long heven.”—Matyu 6:10.
[Ol Piksa long pes 7]
Ol i wok olsem smok balus na spit i go
Ol i dring solwara na skin i rausim sol
Ol i wokim samting olsem pepa
Krai bilong ol i gat kain strong olsem bilong redio bilong soim rot long ol