Kamel Bilong Arebia i Mekim Bikpela Wok Long Afrika
Wanpela man long Sad i raitim dispela stori bilong Kirap!
TAIM yu lukim kamel long namba wan taim ating yu kirap nogut. Lek bilong en i longpela na i olsem lek i no gat bun. Em i save putim nus i go antap, na bikpela buk long baksait bilong en i meknais.
Bilong wanem kamel i gat dispela narapela kain buk long baksait bilong en, na longpela nek, na lek i longpela nating, na bikpela raunpela lek daunbilo, na longpela gras long ai? Maski kamel bilong Arebia i no gutpela samting long ai bilong sampela man, insait long planti handet yia planti man i ting dispela kamel i bikpela samting long ol.
Bipo Em i Mekim Bikpela Wok . . .
Long taim bilong Abraham ol man i bin mekim wok long kamel bilong Arebia (dispela kamel i gat wanpela buk tasol long baksait). Taim Abraham i stap long Isip em i bin kisim planti bilong dispela kain kamel. (Stat 12:16) Na taim em i lusim biktaun Ur na wokabaut i go long ples Kenan ating em i bin sindaun long kamel.
Jop i gat 3,000 kamel, olsem na em i gat biknem long hap bilong em. (Jop 1:3) Olsem na inap 4,000 yia samting ol man long Isip na long sampela hap moa ol i save amamas tru long wok bilong kamel.
I kam inap long yia 100 ol narapela hap bilong Not Afrika i gat kamel. Olsem na ol lain i gat kamel ol inap raun raun long hap bilong ples wesan bilong Sahara na ol i no sindaun gut long wanpela hap. Sapos ol i no gat kamel, ol i no inap mekim olsem.
Ol dispela lain i raun long kamel long ples wesan, ol i kamapim wok bisnis long baim ol man long mekim wok kalabus. Ol i kisim ol dispela man long ol ples daunbilo long ples wesan bilong Sahara na kisim ol i go wok long wanpela hap i no gat rot bilong ol i ken ranawe long lek.
Na sampela i bin raun long kamel bilong mekim wok bisnis long sol. Ol i karim sol i go long ol ples i no gat sol, olsem na ol man i baim long bikpela pe. Long taim bilong yumi nau, ol kamel i no mekim moa dispela wok long baim ol man long mekim wok kalabus, na ol i no mekim bikpela wok moa long karim sol i go long narapela hap, tasol kamel bilong Arebia i gat bikpela wok yet.
. . . na Nau Em i Mekim Yet
Planti man i raun yet long kamel na mekim wok bisnis long hap bilong Sahel-Sahara, long Afrika. Kirap long taim bilong Abraham na i kam inap long nau, ol i mekim wankain wok long kamel. Ol man i raun long wesan na ol i no sindaun gut long wanpela hap, ol i mekim bikpela wok long kamel bilong ol, olsem ol i bin mekim long taim bilong ol man bilong bipo.
Ol dispela lain i no save sindaun gut long wanpela hap—ol i save raun tasol, olsem na ol i mas tingim gut rot bilong raun, na rot bilong karim wara na kaikai, na ol samting bilong kukim kaikai o slip long en. Na ol i save kisim susu long kamel, na wokim laplap na blanket na haus sel long gras bilong en. Na ol i wokim let long skin bilong kamel, na kaikai abus bilong en.
Taim planti kamel i raun wantaim ol inap wokabaut 40 kilomita long wanpela de. Tasol sapos hevi samting i kamap na ol i mas go hariap long wanpela hap, ol inap wokabaut 160 kilomita long wanpela de. Dispela em bikpela samting taim yumi save ples bilong painim wara i no klostu klostu.
Tasol kamel i no wanpela animal bilong mekim wok long ples wesan tasol, nogat. Yumi inap lukim planti kamel na harim krai bilong en long planti maket long ples Sahel. Ol man i stap long ples ol i wokabaut long kamel na karim kago bilong ol i kam long maket. Na sampela taim hevi bilong dispela kago i olsem 180 kilogram samting.
Nau wesan i kisim planti ples na i no gat gras moa bilong ol bulmakau, olsem na gavman i kirapim ol man long lukautim kamel olsem wok bisnis bilong ol, olsem senis bilong ol bulmakau ol i save lukautim bipo. Long 1990 long nambawan biktaun bilong Sad (N’Djamena), ol man i bin kaikai 1,300 kamel. Wanpela man bilong narapela kantri i kirap nogut taim em i kisim save olsem “abus” em i bin baim long maket long liklik pe, em i no abus bilong bulmakau, em abus bilong kamel.
Long dispela biktaun bilong Sad, planti kamel i raun na karim traipela kago wantaim papa bilong en long baksait bilong en. Ating papa bilong kamel i bin baim ol samting na nau em i go long haus, o em i raun bilong painim man long baim kago bilong em.
Long sampela ples wara i sot, olsem na ol i mekim wok long kamel long pulimapim wara long ol traipela hul wara i daun tumas. Ol man i pasim longpela rop long traipela baket na tromoi i go insait long hul wara. Narapela hap bilong rop ol i pasim long kamel. Wanpela manki i sindaun long kamel na em i stiaim kamel long pulim baket wantaim wara i kam antap.
Skin Bilong Kamel
Ol man i bin skelim kamel ol i save, olgeta hap bilong skin bilong kamel i mekim gutpela wok. God i bin wokim skin bilong kamel inap long em i ken stap long ples hat i no gat bikpela wara. Olsem na kamel i winim ol narapela animal long i stap long dispela kain ples.
Bilong wanem em i gat longpela nek? Em i gat longpela nek olsem jiraf bambai em i ken kaikai ol lip samting antap long ol diwai. Klostu olgeta mun i no gat ren, olsem na i no gat planti gras samting long graun bilong kamel i ken kaikai long en. Ol diwai i stap laip long wanem, rop bilong ol i go daun tru long graun, olsem na kamel inap kaikai ol lip bilong ol dispela diwai.
Bilong wanem em i gat longpela lek na narapela kain lek daunbilo? Em i gat longpela lek, olsem na em inap kaikai ol lip samting bilong ol diwai, na tu, lek i helpim em long spit i go. Taim yu stap longwe long kamel bilong Arebia bai yu ting em i wokabaut isi isi, tasol nogat. Sapos man i laik wokabaut wantaim kamel, em i hatwok long mekim olsem, long wanem, kamel i no wokabaut isi isi.
Bikpela raunpela lek daunbilo i malumalum na taim kamel i krungutim wesan lek i go bikpela olsem plet na em inap holim gut graun. Tasol lek daunbilo bilong bulmakau o hos i strong, i no malumalum, olsem na sapos em i wokabaut long wesan, lek bai go insait tru long wesan. Kamel i gat strongpela skin i stap aninit long lek, olsem na taim em i wokabaut long wesan, hatpela wesan i no inap kukim lek bilong en.
Tasol kamel i hatwok liklik sapos em i mas wokabaut long graun malumalum. Olsem na long taim bilong ren long hap saut bilong Sehel ol papa bilong kamel i kisim ol i go long ples wesan. Ol i pret, nogut kamel i stap long ples i gat ren na lek bai wel long graun malumalum, na em bai pundaun na lek bai bruk samting.
Na olsem wanem long bikpela buk long baksait? Sampela man bai tok, em ples bilong holim wara, tasol nogat. Dispela buk i olsem gris tasol na taim i no gat kaikai, skin i mekim wok long dispela gris olsem kaikai. Sapos kamel i no kisim kaikai, buk bilong en i liklik na em i no inap sanap, em bai pundaun. Tasol sapos papa bilong kamel i givim planti kaikai long en, orait, sampela wik bihain buk bai bikpela gen.
I gat narapela kamel (Bactrian) na em i gat tupela buk long baksait. Dispela kamel i stap long ples wesan bilong sentral Esia, em wesan i no hat tumas. Tasol kamel i gat wanpela buk na kamel i gat tupela buk, tupela inap poroman na kamapim pikinini. Olsem na yumi save, tupela kain kamel hia i bilong wanpela famili tasol.—Stat 1:24; lukim tu Kirap! bilong Epril 8, 1989, pes 20.
Na olsem wanem long longpela gras bilong ai? Gras bilong ai bilong kamel i save lukautim gut ai bilong en taim win i kirapim wesan. Olsem na maski win i kirapim wesan, em inap wokabaut i go. Tasol sapos narapela kain animal i wokabaut long ol dispela hap na wesan i mekim olsem, em i no inap wokabaut, em bai aipas. Tupela hul bilong nus i no op tumas—em i braitpela nating, olsem na nus inap mekim gutpela wok. Taim kamel i pulim win, wesan i no inap go insait long nus.
Dispela samting na planti samting moa bilong kamel i mekim na em inap wokabaut planti de, maski em i no dring wara. Sapos em i no dring na bikpela hap wara long skin bilong en i pinis, em inap i stap laip. Tasol taim em i dai long wara na nau em i dring, em inap dring olsem 132 lita wara insait long 10 minit. Olsem na taim Rebeka i tokim wokboi bilong Abraham em bai givim wara long 10-pela kamel bilong em, Rebeka i mekim bikpela wok tru!—Stat 24:10, 19.
Tru sampela man i no save gut long kamel ol i ting em i no gutpela samting tumas—skin bilong en i no lait olsem skin bilong hos, o skin bilong en i no gat ol naispela kala olsem sampela pisin, tasol long ol man long hap bilong not long Afrika, kamel bilong Arebia i wanpela gutpela samting God i givim long yumi, na olgeta gutpela samting bilong dispela kamel i kamapim klia olsem i gat Man i bin wokim olgeta samting na em i gat bikpela save.—KTH 4:11.
[Ol Piksa long pes 23]
Skin bilong kamel i stret long em i ken raun long ples wesan, long wanem, em i gat longpela nek, na buk long baksait, na strongpela skin aninit long lek, na longpela gras long ai