Mipela Go Lukim Maket Bilong Ol Kamel Long Omdurman
MIPELA i askim ol: “Mowaleeh i stap we?” Mipela i bin lusim biktaun Katom long ka Lankrusa bilong mipela, na kamap long hap wes long olpela hap bilong taun Omdurman, em nambawan bikpela taun long kantri Sudan.
I gat planti liklik rot wesan, tasol i no gat wanpela mak long ol rot i gat toksave. Olsem na mipela askim sampela man i raun long donki bilong ol, long Mowaleeh i stap we. Ol dispela donki i karim ol dram wara bilong dring. Ol man i raun long donki i helpim mipela na makim long han rot stret mipela i mas bihainim. Mipela draivim ka i go 8-pela kilomita, na bihain mipela draiv i go antap long wanpela banis wesan i antap liklik na mipela i go daun. Man! Samting mipela i lukim em i narapela kain—em Mowaleeh, maket bilong ol kamel long Omdurman.
Bilong Wanem i Gat Maket Long Hia?
Dispela ples i narapela kain stret long ol stua long hap bilong Wes, em ol i gat masin bilong mekim kol stua. Maket i stap long ples wesan bilong Sahara long san i hat nogut tru. Bikpela bilong maket i olsem 3-pela skwea kilomita, na i no gat mak tru bilong arere bilong dispela hap graun. Na i no gat wanpela diwai samting—wesan tasol—ai bilong yu i no inap lukim kirap o pinis bilong en. Tasol yu inap lukim planti handet kamel na wasman bilong ol, em ol i pasim klos jalabeeya, em klos bilong ol tumbuna.
Taim mipela lukim win i karim i go yelopela das long dispela bikpela ples wesan, mipela i tingting: ‘I gat wanem as na ol i wokim maket long hia?’ I no longtaim na mipela i save. I gat wanpela samting i hangamap i stap long dispela bikpela ples wesan, em wanpela traipela tang wara. Wara bilong wanpela bikpela hul wara i daun tumas, ol i pamim i go insait long dispela tang. Long kain ples olsem wara i bikpela samting, olsem na em i gutpela ples tru bilong kamapim maket. Planti bilong ol dispela kamel bai go long Isip na Libia.
Taim mipela kamap long maket, ol wasman Arap i tok amamas long mipela. Wan wan papa bilong ol kamel i save bungim ol kamel bilong em. Mipela lukim lek long han kais bilong planti kamel i bruk na ol i bin pasim long rop. I gat wanem as na ol i mekim olsem na kamel i no inap wokabaut inap liklik taim? Ol i mekim olsem, long wanem, ol i gat wanpela bilip bilong ol tumbuna, olsem lek bilong han kais em i lek bilong Satan! Maski ol i gat dispela bilip, em i gutpela rot bilong pasim kamel long wokabaut, na ol man i kam bilong baim kamel, ol inap glasim gut skin bilong en.
Planti Man i Laikim
Bilong wanem planti man i gat bikpela laik long kisim kamel? Long wanem, skin bilong en i stret tru long ples wesan nating. Kamel i gutpela animal bilong karim ol samting long ples hat i no gat bikpela wara. Tupela hul bilong nus i no op tumas—em i braitpela nating, olsem na taim win i kirapim wesan, tupela hul i save pas. Tupela yau bilong kamel i stap baksait liklik long het bilong en. Yau i gat ol liklik gras insait long en, na dispela gras i save pasim wesan long em i no ken go insait long yau. Bikpela buk long baksait bilong kamel i olsem gris tasol na taim kamel i wokabaut i go longwe, skin i mekim wok long dispela gris olsem kaikai. Strongpela skin long bros na skru bilong lek i save pasim wesan i hat tumas, na ol binatang nogut. Na ol kamel inap kaikai ol liklik diwai nating i gat strongpela nil, na ol inap wokabaut planti de, maski ol i no dring wara.a
Ating bai yu kirap nogut long save, planti kamel i no mekim wok long karim ol samting. Sampela man i baim kamel olsem wanpela samting bilong holim tasol olsem mani long beng. I no longtaim i go pinis na ol man i bin mekim wok long kamel long taim bilong marit bilong baim meri! Na planti bilong ol dispela kamel, ol man bai kilim na kaikai mit bilong en. Long taun Omdurman i gat planti haus kaikai na ol i save kukim mit bilong kamel. Na wanpela kaikai planti man i save laikim em kaikai basturma. Planti taim ol i wokim dispela kain kaikai long mit bilong kamel na tanim wantaim sol. Long Isip na long sampela kantri bilong Midel-Is, em nambawan kaikai bilong ol.
Olsem na i gat as tru na planti samting i kamap long maket bilong ol kamel long Omdurman. Tupela taim long olgeta wik ol man i kisim ol kamel bilong Arebia i kam, em kamel i gat bikpela buk long baksait bilong en. Planti bilong ol dispela kamel i kam long hap wes bilong Sudan. Ol wasman Arap i gat bikpela laik long baim i go kamel bilong ol, olsem na ol i banisim ol man i laik baim bilong soim kamel long ol.
Paitim Tok i Go i Kam
Man i laik baim kamel bai glasim gut skin bilong en pastaim. Man bai putim han bilong em long buk bilong kamel bilong save, kamel i gat gutpela gris o nogat. Tasol papa bilong kamel bai tingim bikpela bilong kamel na krismas bilong en bilong makim pe bilong en. Kamel i gat wanpela krismas em heowar. Kamel i gat 2-pela krismas em mafrood. Na kamel i gat 3-pela krismas em wad laboon. Tasol kamel i gat bikpela pe, em kamel inap kamapim pikinini. Kamel meri (heek) inap karim pikinini taim em i gat 4-pela krismas, na kamel man (sudaies) inap kamapim pikinini taim em i gat 8-pela krismas. Taim ol i soim dispela kain kamel long man i laik baim, man bai glasim gut. Em i laik save—kamel inap kamapim pikinini o nogat.
Taim man i laik baim kamel, em na papa bilong kamel, tupela bai paitim tok i go i kam bilong makim pe. Long hap bilong Midel-Is, man i mas save gut long mekim olsem! Namba wan tok ol bai mekim i olsem: “Be esm Allah” (Long nem bilong God). Nau tupela bai paitim tok i go i kam bilong makim pe bilong kamel. Ol i tok isi isi, ol i no bikmaus, na ol i no save hariap long mekim olsem. Sapos man i laik baim kamel na papa bilong en i no wanbel long pe, tupela i save pinisim tok olsem: “Yeftaah Allah” (Narapela taim God bai opim rot).
Tasol mipela i no kam bilong baim wanpela kamel, nogat; mipela i kam bilong lukluk tasol. Em belo na mipela i bin stap liklik taim tasol long bikpela san, tasol nau mipela i redi long go bek long haus. Tasol ol kamel i no tingim bikpela san, olsem na mipela i save, skin bilong kamel i stret tru long ples wesan. Em nau, ating wok bisnis long ol kamel i no ken pinis long dispela narapela kain maket—em maket bilong ol kamel long Omdurman!
[Ol Futnot]
a Lukim stori “Kamel Bilong Arebia i Mekim Bikpela Wok Long Afrika,” long Kirap! bilong Februeri 8, 1993.