Baibel i Tok Wanem?
Nupela Testamen i Daunim Ol Juda o Olsem Wanem?
WANPELA evangelis bilong Amerika i tok: “Long bipo yet na i kam inap nau, ol misin i bin mekim planti rong na long De Bilong Kot bai God i kotim ol long ol dispela rong na long pasin birua ol i bin mekim long ol Juda.”
Inap longtaim pinis i kam inap nau, bilong wanem planti man i bin birua long ol Juda? Sampela i tok em asua bilong Nupela Testamen. Olsem: Het-tisa bilong skul Harvard Divinity, Krister Stendahl, i tok: “Planti man i bilip olsem ol tok bilong Nupela Testamen i makim olsem God i orait long pasin bilong bel nogut long ol Juda.” Tru Nupela Testamen i mekim olsem o olsem wanem?
Ol i Tok Husat i Gat Asua Long i Dai Bilong Jisas?
Sampela i kamapim tok bilong Matyu 27:15-25 bilong makim olsem Nupela Testamen i daunim ol Juda. Tok bilong en i stori long ol Juda i strong long namba wan gavman Pontius Pailat bilong Rom i mas nilim Jisas long diwai, na ol i singaut olsem: “Dispela asua i ken i stap long mipela na long ol pikinini bilong mipela.” Olsem wanem? Dispela tok bilong Nupela Testamen i makim olsem ol Juda i stap long taim bilong Jisas, olgeta i gat asua long i dai bilong Jisas? Na inap olgeta taim bihain ol man i mas tingim ol Juda ol i olsem man bilong kilim i dai Krais?
Tingim dispela: Taim Jisas i mekim wok bilong em, klostu olgeta Juda i gat wanem tingting long em? Nupela Testamen i kamapim klia olsem planti Juda i laikim tumas Jisas, na long Galili, em hap Jisas i lusim bikpela hap taim long mekim wok bilong em, planti moa yet ol i laikim em. (Jon 7:31; 8:30; 10:42; 11:45) Inap 5-pela de tasol paslain long ol i holim em na kilim em i dai, ol Juda i amamas long em i kam insait long Jerusalem olsem Mesaia.—Matyu 21:6-11.
Orait, husat i laik bai Jisas i dai? Nupela Testamen i kamapim klia olsem ol bikpris na planti bilong ol Farisi na Sadyusi ol i no laikim Jisas, long wanem, em i kamapim long ples klia olsem ol i man bilong tupela maus. (Matyu 21:33-46; 23:1-36)a Hetpris Kaiafas em i birua moa yet long Jisas. Taim Jisas i rausim ol man i senisim mani long tempel, ating Kaiafas yet i lus long sampela mani. (Mak 11:15-18) Na tu Kaiafas i pret—em i save ol Juda i laikim tumas Jisas na nogut dispela i mekim na ol Rom i kam na em i lusim strong em i holim bilong bosim ol man. (Jon 11:45-53) Olsem na ol bikpris na ol narapela bikman bilong lotu i stretim tok bilong kilim Jisas i dai na ol i putim em long han bilong wanpela kot bilong Rom na bai kot i ken tok, em i mas i dai. (Matyu 27:1, 2; Mak 15:1; Luk 22:66–23:1) Yes planti Juda i laikim Jisas, tasol sori tumas, ol man i kilim em i dai!
Ol man i laikim tumas Jisas, olsem na wanem samting i mekim na ol Juda i singaut long em i mas i dai? Planti man i laikim Jisas ol i bilong Galili, olsem na ol man i laik bai Jisas i dai ating planti ol i bilong Judia. Ol Galili i man bilong pasin sori na pasin daun na gutpela bel, tasol ol Judia i man bilong pasin antap, na ol i gat planti mani, na ol i bin go long bikpela skul. Matyu i tokaut olsem, ol manmeri i laik bai Jisas i dai, “ol bikpris wantaim ol hetman” i bin kirapim ol long mekim olsem. (Matyu 27:20) Ol i mekim wanem tok giaman long ol dispela manmeri na nau ol i laik bai Jisas i dai? Em dispela tok giaman ol i bin sutim long Jisas long taim ol i kotim em na long taim em i hangamap i stap long diwai, olsem Jisas i tok em bai bagarapim tempel?—Mak 14:57, 58; 15:29.b
Olgeta i Gat Asua
Sapos i no olgeta Juda i laik bai Jisas i dai, orait, 52 de bihain, taim ol Juda i bung long Jerusalem bilong tingim Bikpela De Bilong Amamas Long Kisim Kaikai Long Gaden, bilong wanem aposel Pita i tokim ol: “Long han bilong ol man nogut yupela i nilim [Jisas] long diwai”? (Aposel 2:22, 23) Pita i save pinis, i no olgeta Juda i bin insait long wok bilong kilim Jisas i dai. Olsem na wanem insait bilong dispela tok bilong Pita?
Baibel i tok, sapos wanpela man i kilim man i dai na ol man i stap klostu ol i no bin stretim dispela rong, orait, kilman yet i gat asua na ol man i no bin kamapim em, ol tu i gat asua. (Lo 21:1-9) Olsem: Bipo lain Benjamin olgeta i gat asua long blut, long wanem, ol i no bin givim strafe long sampela kilman i stap namel long ol. Tru, planti bilong lain Benjamin i no bin insait long dispela rong bilong kilim narapela i dai, tasol ol i larim dispela rong na i olsem ol i orait long en, olsem na hap asua bilong dispela rong i kalap long ol.—Hetman 20:8-48.
Na olsem tasol, lain Juda long taim bilong Jisas ol i no tokaut long rong ol bikman bilong ol i bin mekim em ol i gat asua long blut. Ol i bin orait long wok ol bikpris na ol Farisi i mekim bilong kilim i dai Jisas, olsem na asua bilong dispela i kalap long olgeta Juda. Ating long dispela as, Pita i singaut long ol Juda i harim tok bilong em long ol i mas tanim bel.c
Ol man i sakim Jisas, em Mesaia, na wanem samting i kamap? Jisas i tok long taun Jerusalem olsem: “Ples bilong yupela [tempel] bai i bagarap na i stap nating.” (Matyu 23:37, 38) God i no lukautim ol moa, na ol ami bilong Rom i kam na bagarapim Jerusalem wantaim tempel bilong en. Sapos man i pinisim nating olgeta mani samting bilong em, famili bilong em bai pilim ol hevi i kamap long dispela, a? Olsem tasol, ol man i bin singaut long Jisas i mas i dai ol yet i pilim ol hevi i bin kamap long dispela, long wanem, God i no lukautim ol moa, na famili bilong ol tu ol i pilim. Long dispela rot, asua bilong blut bilong Jisas i stap long ol na long ol pikinini bilong ol.—Matyu 27:25.
Tasol no gat wanpela tok long Nupela Testamen i makim olsem ol Juda i kamap bihain bai ol i gat asua long blut bilong Jisas. God i laikim tumas tumbuna bilong ol, em Abraham, olsem na em i mekim gut long ol Juda—em i opim rot long ol pastaim na ol i ken kamap Kristen. (Aposel 3:25, 26; 13:46; Rom 1:16; 11:28) Taim rot i op long ol man i no Juda long kamap Kristen, God i no mekim wok moa long wanpela man long wanem em i tingim lain bilong em, nogat. Pita i tok: “God i save mekim wankain pasin long olgeta manmeri, maski ol i bilong wanem lain. Long olgeta lain em i save laikim ol manmeri i aninit long em na i mekim stretpela pasin.” (Aposel 10:34, 35) Bihain aposel Pol i tok: “Ol Juda na Grik i wankain tasol.” (Rom 10:12) Orait, nau long ai bilong God ol Juda i stap wankain olsem ol man bilong narapela lain, na long nau tu i olsem.—Lukim Esekiel 18:20.
Bilong Wanem Ol Misin i No Laikim Ol Juda?
Ol dispela i soim yumi, Nupela Testamen i no daunim ol Juda. Nupela Testamen i kamapim ol tok em wanpela Juda i bin lainim ol man long en. Taim em i stap long graun, em i stap olsem wanpela Juda na em i lainim ol Juda i bihainim em long ol i mas tingim ol tok bilong Lo Bilong Moses. (Matyu 5:17-19) Orait, sapos Nupela Testamen i no gat asua, bilong wanem ol misin i bin strong long pasin bilong biruaim ol Juda?
Ol Kristen tru i no gat asua long dispela. Ol Kristen giaman long taim bilong Jut ol “i save senisim tok bilong marimari bilong God, na mekim em i kamap tok bilong ol kain kain pasin nogut.” Na olsem tasol, inap planti handet yia pinis, ol man i holim nating nem Kristen ol i bin pulim nem bilong Jisas i kam insait long pasin ol i bihainim bilong tingim lain bilong ol yet tasol na daunim ol man bilong narapela lain. (Jut 4) Olsem na long ol hap i gat nem Kristen, ol man i no laikim ol Juda em ol man i tingim lain bilong ol yet tasol na holim nating nem Kristen.
Jisas yet i tok profet, sampela bai tok ol i bin mekim ol strongpela wok long nem bilong em, tasol ol i “man bilong mekim pasin nogut”—ol i no pren bilong em! (Matyu 7:21-23) Planti bilong ol dispela man i tok Nupela Testamen i orait long pasin ol i mekim long bel nogut long ol man bilong narapela lain, tasol ol man i gat tingting ol i save, tok bilong ol i kranki stret.
God bai skelim ol Kristen giaman long pasin birua ol i bin mekim long ol Juda. Tasol olsem ol pepa-mani giaman i no makim olsem i no gat mani tru i stap, ol Kristen giaman i stap na dispela tu i no makim olsem i no gat Kristen tru i stap em ol i gat nem long laikim tru narapela narapela, maski ol i bilong wanem lain. Sapos yu laik kisim save long kain lain olsem, gutpela sapos yu go long Haus Kingdom bilong ol Witnes Bilong Jehova long hap bilong yu.
[Ol Futnot]
a Wanpela Juda, Josep ben Matias (Flavius Josifas), i raitim stori na i tok, long taim bilong ol aposel ol mausman bilong Rom i makim nupela senis bilong hetpris bilong Israel long olgeta yia samting. Dispela i opim rot na ol man nogut i kamap hetpris. Buk The Babylonian Talmud i tok, sampela hetpris i man bilong pamuk. (Pesaḥim 57a) Na buk i tok, ol Farisi i man bilong tupela maus. (Soṭah 22b)
b Tok Jisas i mekim long ol birua bilong em i olsem: “Yupela brukim dispela tempel, na long tripela de bai mi kirapim gen.” (Jon 2:19-22) Tasol Jon i kamapim klia olsem, dispela tempel Jisas i tok long en em i no tempel long Jerusalem, nogat; em “bodi bilong em yet.” Jisas i laik tok olsem, i dai na kirap bek bilong em i wankain olsem wanpela haus i bruk na ol man i wokim gen.—Lukim Matyu 16:21.
c Long taim bilong yumi tu wankain samting i bin kamap. I no olgeta Jemani i bin insait long pasin nogut ol Natsi bilong kantri Jemani i bin mekim. Tasol ol Jemani i save, asua bilong dispela i kalap long ol tu na long laik bilong ol yet ol i kirap long helpim ol man ol Natsi i bin mekim nogut tru long ol.
[Rait long pes 13]
Long ol hap i gat nem Kristen ol man i no laikim ol Juda em ol man i holim nating nem Kristen
[Piksa long pes 11]
Jisas na ol disaipel i no kirapim man long bel nogut long ol Juda