Helpim Pikinini Long Winim Ol Hevi Long Skul

PASIN bilong graun i go nogut na dispela i nogutim yumi olgeta na ol pikinini tu. Baibel i tokaut klia olsem long taim bilong yumi “planti hevi nogut tru bai i kamap,” na “pasin bilong ol [man nogut] bai i kamap nogut tru.” (2 Timoti 3:​1-5, 13) Olsem na ol skulmanki long nau i gat planti hevi i no bin painim papamama taim ol i skul. Ol papamama i ken mekim wanem bilong helpim pikinini bilong ol long winim ol dispela hevi?

Ol Wanlain i Pulim Ol

Ol wanlain i pulim planti pikinini. Wanpela sumatin long Frans i bel hevi na em i tok: “Papamama na ol narapela i mekim sampela samting, tasol i no inap long stretim hevi. Ol yangpela i bikhet ol i pulim ol narapela yangpela. . . . Sapos papamama i no bosim gut ol pikinini, ol i no mekim wok tru bilong papamama.”

Ol papamama i gat gutpela tingting ol i wok long helpim ol pikinini long kisim ol pasin bilong spirit i strongim bel na tingting, na bai ol pikinini yet inap sanap strong na sakim ol wanlain i laik pulim ol long mekim pasin nogut. Wanpela papa i tok: “Mipela i wok strong long helpim ol pikinini long laikim ol yet bambai ol i no ken tingting tumas long ol wanlain i mas laikim ol. Sapos ol i no tingting tumas long i stap wankain olsem ol narapela, bai ol i no hatwok long tok nogat, taim ol i mas tok nogat.” Bilong helpim ol pikinini, dispela papa i lainim ol long mekim pilai na makim hevi em inap kamap na rot bilong winim. Yupela ol papa na mama i mas sambai long ol pikinini na helpim ol yet long sanap strong.

Ol Tok Nogut

Pasin bilong ol man long olgeta hap i go nogut, na planti tok ol i mekim tu i nogut. Long planti kantri, planti tok nogut i kamap long ol piksa long televisen em planti man i lukim. Olsem na ol tok doti na tok nogut i kamap planti long ol skul​—long ples bilong pilai, na long ples bilong wokabaut, na long ol klas-rum.

Sampela tisa i tok, i orait long ol yet i tok nogut, long wanem, dispela i helpim ol pikinini long kisim tingting bilong ol yet long olkain tok olsem. Tasol dispela i helpim ol pikinini long kisim tingting olsem i no gat rong long dispela kain tok nogut, na bai ol i mekim long olgeta taim.

Papa o mama i gat gutpela tingting em i tok isi long ol pikinini na tokim ol bilong wanem famili i no ken mekim dispela kain tok. Na em i ken lukim ol buk pikinini bai skul long en. Sapos sampela buk i gat olkain tok nogut o stori bilong pasin pamuk samting, em i ken askim tisa long kisim narapela buk i gat gutpela stori bilong ol pikinini i ken skul long en. Em i mas tingting gut na mekim pasin isi taim em i toktok wantaim tisa.​—Filipai 4:5.

Pamuk na Ol Drak

Ol i bin askim sampela papamama na planti ol i tok, “ol yet i sem long tokim pikinini long ol samting bilong maritpasin.” Ol i laik bai skul i givim stretpela save long ol pikinini long dispela samting. Tasol wanpela nius bilong Landon (The Sunday Times) i tok, wanpela tisa i kamapim tingting bilong em long i gat wanem as na planti yangpela meri i karim pikinini, na tisa i tok, “ol i no save long stretpela pasin ol i mas bihainim, i no olsem ol i no save long wok bilong marasin samting bilong pasim bel.” Papamama inap mekim gut dispela wok bilong skulim ol pikinini long stretpela pasin ol i mas bihainim.

Na i wankain tu long mekim nabaut long ol drak. Ol papamama i no stiaim gut ol pikinini na dispela hevi i kamap bikpela. Wanpela nius (Francoscopie 1993) i tok, “sapos pikinini i no amamas long famili, bai em i painim narapela rot bilong i stap amamas. [Kisim] ol drak em wanpela rot.” Wanpela meri (Micheline Chaban-Delmas) em i presiden bilong wanpela lain bilong helpim ol yangpela long sakim ol drak (Drug Use and the Protection of Youth) na em i tok: “Wok papamama i hatwok tru. Oltaim yu mas was gut; sapos pikinini i kisim drak, papamama i ken save em i gat hevi. Sapos yangpela i pilim olsem mama o papa i no tingim em, taim narapela i laik givim drak long em, bai em i ting dispela em i gutpela rot bilong stretim ol hevi bilong em.”

Wanpela papa long Kanada i stori long olsem wanem em wantaim meri bilong em i save tingim tru ol samting i painim yangpela pikinini meri bilong ol long skul. Papa i tok: “Mipela i save kisim Nadine long ka i go long skul na i kam bek. Taim mipela i kisim em i kam bek, mipela i save toktok wantaim em na planti taim em i stori long ol samting i bin kamap nau long skul. Sapos mipela i kisim save olsem samting nogut i bin kamap, mipela i toktok wantaim em long ka o mipela kamapim gen taim mipela i kaikai wantaim long apinun o taim famili i toktok wantaim.” Sapos yu toktok gut wantaim pikinini olsem, yu tu inap kamapim klia olsem yu tingim em na laikim em tru.

Pasin Bikhet na Pait

Wanpela meri (Maureen O’Connor) i raitim buk na em i tok, pasin bilong bikhet na mekim nogut long narapela pikinini na pretim em, “em wanpela bikpela hevi long skul. Maski pikinini i bel hevi tru long pasin nogut ol narapela i mekim long em, em i no laik tokim man i bikpela pinis, nogut ol narapela i kotim em.”​—Buk How to Help Your Child Through School.

Sori tumas, sampela tisa i ting dispela em pasin tasol bilong ol pikinini. Tasol planti narapela man i wanbel wantaim wanpela tisa (Pete Stephenson) em i tok, pasin bilong bikhet na paitim pikinini na pretim em, em “pasin nogut tru.” Na em i tok, sapos ol i larim tasol ol pikinini i mekim dispela pasin nogut, “dispela i no inap helpim ol.”

Orait, yu ken mekim wanem sapos dispela hevi i painim pikinini bilong yu? Dispela meri (O’Connor) i tok, “namba wan samting bilong helpim ol [pikinini i kisim dispela hevi] em ol man i bikpela pinis em ol pikinini i stap namel long ol.” Toktok wantaim tisa em i pilim hevi bilong pikinini. Dispela bai strongim bel bilong pikinini​—bai em i save yu wantaim tisa i no orait long dispela pasin. Planti skul i tokaut klia olsem dispela pasin i nogut, na ol tisa i toktok wantaim ol pikinini long en long klas.

Natalie i gat hevi, long wanem, sampela pikinini i no laikim lotu bilong em na ol i mekim nogut long em. Em i tok: “Mi wanpela Witnes Bilong Jehova, olsem na ol i tok nogut long mi, na sampela taim ol i brukim samting bilong mi.” Bilong stretim dispela hevi, Natalie i toktok wantaim papamama, na tupela i tok, gutpela sapos em i toktok wantaim ol tisa. Em i mekim olsem. Na em i tok: “Na mi telefon long papamama bilong tupela wanskul i mekim nogut long mi. Mi inap stori gut long ol long dispela hevi na nau hevi i no bikpela olsem bipo. Nau ol tisa na planti wanklas i laikim mi.”

Sampela taim papamama i kisim save olsem pikinini bilong ol i no kisim nogut; em yet i mekim nogut long narapela pikinini. Sapos olsem, gutpela sapos ol i skelim pasin ol yet i mekim long haus. Wanpela nius bilong Landon (The Times) i tok: “Ol pikinini i strong tumas long pait ol i kamap insait long famili i no stretim gut ol hevi. Ol i lain long mekim pasin pait.”

Long sampela hap, planti pait i kamap. Taim ol man i pait long gavman na i hatwok long skul gut, ol pikinini i no laik insait long dispela hevi, ol i no save go long skul. Na sapos ol i stap long skul na pait i kirap, ol i bihainim gutpela tingting na go bek long haus na wetim pait i pinis.

Ol i No Lainim Ol Gut

Sapos pikinini bilong yu i save toktok gut wantaim ol tisa, dispela bai helpim em sapos bihain em i gat hevi long tisa i no lainim em gut. Papamama bilong wanpela pikinini meri i tok: “Mipela i save kirapim pikinini long laik long skul na kisim save.” Tasol sapos tisa i no kirapim tingting bilong ol pikinini, bai ol i les long skul. Sapos dispela hevi i painim pikinini bilong yu, kirapim em long toktok wantaim tisa taim tupela tasol i stap.

Helpim pikinini long redim ol askim na taim tisa i bekim bai pikinini inap kisim gut ol tok na mekim wok long en. Tru, dispela tasol i no inap kirapim pikinini long amamas tru na amamas oltaim long lain long wanpela samting. Pasin bilong papamama i bikpela samting​—yutupela i mas toktok wantaim pikinini long ol samting em i lainim, na helpim em long mekim homwok tisa i givim long em. Olsem bai em i save, yu tingim em na yu laik tru long helpim em.

Long skul i gat sampela pikinini bilong famili i bruk, o papamama i save mekim nogut long ol o i no lukautim ol gut. Sampela pikinini olsem i save sem na ol i no amamas long ol yet. Ol i bung wantaim ol pikinini i stap gutpela liklik, winim ol. Planti papamama i save ol i mas wok strong oltaim long helpim ol pikinini long ol hevi i painim ol long skul. Tasol papamama i mas mekim wanem pasin long ol tisa? Ol i mas wok long i stap olsem wanem wantaim ol tisa? Olsem wanem ol i ken mekim?

[Blok long pes 7]

Ol i Mekim Nogut Long Pikinini Bilong Yu?

OL SAVEMAN i tok, papamama i mas lukluk gut long pikinini bambai ol i ken save ol i gat hevi. Olsem wanem? Pikinini i no laik go long skul? Em i klia long ol wanskul? Taim em i kam long haus, skin i bagarap o klos i bruk?

Kirapim pikinini long tokim yu long samting tru i bin kamap. Olsem bai yu inap save long hevi tru bilong em. Sapos tru ol i mekim nogut long em, go toktok wantaim tisa em inap pilim hevi bilong pikinini.

Tokim pikinini, gutpela sapos em i stap klostu long ol gutpela wanskul na klia long ol ples em hevi inap kamap long en. Taim hevi i laik kamap, sapos pikinini inap lap na bekim gut tok, ating bai ol i no ken mekim nogut long em.

Yu no ken tingting planti o tokim pikinini long bekim nogut.