Skul Moa​—⁠Bilong Wanem?

INAP 3-pela yia olgeta Robert i painim painim wok mani. Bihain, taim em i gat 21 krismas, em i kisim wok long helpim ol yangpela i kem long taim ol i malolo long skul. Nau Robert i amamas liklik, tasol hatwok bilong em long painim wok i mekim em i les tru. Em i tok: “Ol papamama i no pilim hevi bilong mipela, tasol em hatwok tru long nau.”

Long olgeta yia planti planti yangpela olsem Robert ol i pinis long skul na i laik kisim wok. I gat sampela samting ol i laik mekim, na sampela samting ol i tingting long mekim. Tasol planti tru i no inap kisim kain wok ol i ting bai ol inap kisim.

Olsem na planti ol i skul moa.a Wanpela nius (Fortune) i tok: “Long yia 1970 inap 1979 planti man i ting skul i no inap helpim ol long kisim wok, tasol long 1980 inap 1989 ol i kisim narapela tingting olsem ol i mas winim bikpela skul na kisim setifiket, sapos nogat, bai ol i no inap kisim wok.”

Bilong Wanem Ol i Mas Skul Moa?

Olsem wanem na planti taim ol i mas kisim sampela skul moa? Wanpela as bilong dispela em olsem: Long nau i gat planti wok em ol man i mas i gat bikpela save bambai ol inap mekim. Wanpela mausman bilong Dipatmen Bilong Leba long Amerika i tok: “Long beng, ol masin i senisim ol man bipo ol i kisim tasol mani ol man i kam putim long beng. Nau man i wok long beng em i mas save long 3-pela kain wok mi inap mekim long mani mi laik putim long beng, na em i mas stori gut long mi wanem wok bilong dispela 3-pela em inap helpim mi tru.” Na siaman bilong Komiti Bilong Edukesen na Leba (William D. Ford) em i tok: “Ol liklik wok nating i pinis.”

Narapela as bilong dispela em olsem: Sampela i ting ol skul i no givim gutpela skul long ol pikinini. Ol i tok, ol skul i lusim bikpela hap taim tumas long skulim ol yangpela long hevi bilong mekim nabaut long ol drak, na long sik AIDS, na long ol samting ol i ken mekim bambai ol i no ken kamapim nating pikinini, na ol i no skulim ol gut long rit rait na long bungim ol namba. Saveman Robert Appleton i stap tisa inap 27 yia na em i bel hevi na i tok, nau ol skul i mekim “wok welfe” na “i wok long stretim ol hevi i no samting bilong skul.”

Sampela skul i no skulim gut ol sumatin long ol samting ol i mas save long en bambai ol inap kisim wok bihain. Olsem na planti yangpela, taim ol i pinis long haiskul ol i no inap kisim wok na painim liklik wansiling bilong lukautim ol. Joseph W. Schroeder em i manesa bilong wanpela ofis i gat wok long helpim ol man long Florida long kisim wok, na em i tok: “Ol i no bin lain long mekim wok. Planti bos i save tokim mi, hevi bilong ol yangpela long kisim wok em olsem: Ol i no inap rit rait gut. Ol i no inap raitim pepa bilong putim nem bilong ol bilong kisim wok.”

Narapela as na ating ol i mas skul moa em olsem: Long planti kantri i gat bikpela lain tru i bin winim bikpela skul na ol i painim wok. Wanpela nius (The New York Times) i tok: “I gat planti man i winim bikpela skul, tasol i no gat planti wok inap long ol.” Ripot i tok moa olsem: “I gat planti tumas man i winim bikpela skul, olsem na ol bos i no laik givim wok long ol yangpela i winim haiskul tasol.”

Bilong kisim kain wok i gat gutpela pe inap long ol i ken lukautim gut ol yet, planti ol i kisim sampela skul moa. Long Amerika, bikpela hap lain (59 pesen) i pinis long haiskul ol i skul moa. Em bikpela lain, winim bilong bipo. Inap planti yia long bipo inap 50 pesen tasol i skul moa.

Long ol narapela kantri tu kain samting olsem i kamap. Olsem: Long Briten, bihain long yia 1960 samting, planti skulmanki moa ol inapim ol yia bilong skul em gavman i makim, na bihain ol i skul moa. Na long dispela taim long Ostrelia, long wanpela yia bikpela hap lain (85 pesen) bilong ol yangpela i pinis long haiskul ol i go long ol yunivesiti na koles. Bikpela hap lain tru (95 pesen) bilong ol skulmanki long Japan ol i kisim tes bambai ol i ken skul inap 3-pela yia moa bilong redim ol long kisim wok o go long koles.

Tasol sampela yangpela i skul moa na dispela i no helpim ol olsem ol i ting em bai mekim. Olsem wanem? Gutpela ol i kisim sampela skul moa o nogat?

[Ol Futnot]