Wanem Samting i Kamap Long Ol Skul Long Nau?
NAU tasol namba wan pes bilong wanpela nius bilong biktaun Nu Yok i gat het-tok olsem: “Ol Skul Bilong Yumi i Gat Hevi: Yumi Mas Singautim Polis Nau.” Wanpela lain bilong edukesen long Nu Yok (New York City Board of Education) i gat lain sekyuriti bilong en yet. Inap 3,200 sekyuriti ol i raun na was long 1,000 skul long dispela biktaun. Nau planti man i laik bai polis i lukautim ol dispela skul. Olsem wanem? Ol polis tu i mas was long ol skul?
Wanpela het-tok bilong nius New York Times i tok: “Inap 20 Pesen Bilong Ol Skulmanki Long Biktaun Nu Yok, Ol i Holim Gan Samting.” Joseph Fernandez, em bikman bilong ol skul long biktaun Nu Yok kirap long 1990 i go inap 1992, em i tok: ‘Bipo mi no bin lukim pasin pait na bagarapim man olsem i save kamap nau long ol biktaun. Long 1990 mi orait long kisim wok olsem bikman bilong ol skul long Nu Yok, tasol long dispela taim mi no inap ting kain pasin nogut tru olsem bai kamap. Na i no olsem dispela pasin i kamap na bai i pinis, nogat; em i wok long go bikpela moa.’
Pasin i Nogut Tru?
Fernandez i tok: “Mi wok 10-pela mun tasol olsem bikman bilong ol skul na long olgeta tupela tupela de wanpela skulmanki i dai—wanpela i sutim em long naip long ples bilong ol tren, o long gan insait long banis bilong skul o long rot . . . Long sampela haiskul i gat inap 15 o 16 [sekyuriti] ol i raun long ples bilong wokabaut insait long skul o insait long banis bilong skul. Pait na bagarapim man i bikpela tru long ol skul bilong yumi, olsem na ol i mas mekim sampela samting moa bilong lukautim ol skulmanki. Ol skul long Sikago, Los Enjeles, Detroit—na long olgeta biktaun—ol i luk olsem ples pait bilong pinisim ol man.
“Bikpela sem bilong dispela samting i kamap ples klia tru. Insait long 20 yia nau yumi orait long ol samting pastaim yumi no orait long en: Ol skul bilong Amerika i olsem ples bilong bikpela pait. Ol i no ples bilong givim save, ol i ples bilong pretim man.”
Long Amerika, 245 lain bilong bosim ol skul i gat ol sekyuriti, na ol sekyuriti long 102, ol i save holim gan. Tasol i no ol sekyuriti tasol i holim gan, nogat. Yunivesiti Misigen i skelim dispela hevi na ol i ting long olgeta de, ol skulmanki long Amerika i save bringim 270,000 gan long skul na ol narapela samting tu bilong pait!
Nau dispela hevi i kamap nogut moa yet. Planti skul i mekim wok long wanpela masin i save pairap sapos skulmanki i holim naip o gan samting, tasol dispela i no bin pasim ol gan o naip long kam insait long skul. Ol i kisim ripot long pasin pait na bagarapim man long ol skul bilong biktaun Nu Yok, na ol i kisim save olsem: Long Oktoba 1994, dispela pasin nogut i go antap inap 28 pesen, winim Oktoba 1993! Ol i bin kisim tingting bilong ol man long Amerika long dispela samting, na nius Phi Delta Kappan i tok, “Em namba wan taim ol man i tok, ‘pait, na pasin bilong bagarapim man, na ol lain raskol, wantaim pasin bikhet bilong ol pikinini,’ em nambawan hevi bilong ol skul.”
Pasin pait na bagarapim man i kamapim bikpela hevi long ol skul long planti kantri. Long Kanada wanpela nius bilong Toronto (Globe and Mail) i gat het-tok olsem: “Ol Skul i Wok Long Kamap Ples Nogut Tru.” Ol i bin skelim tingting bilong ol man long Melbon, Ostrelia, na ol i kisim save olsem, klostu 60 pesen bilong ol pikinini i save go long ol komyuniti skul, papamama i kisim ol long ka na bringim ol i go i kam long skul, long wanem, papamama i pret, nogut wanpela i bagarapim pikinini o kisim em i go.
Tasol pait na bagarapim man em wanpela hevi tasol. I gat sampela samting moa i save kamap long ol skul na ol man i tingting planti long en.
Olsem Wanem Long Stretpela Pasin?
Baibel i tok pasin pamuk—olsem man na meri i slip wantaim tasol ol i no marit—i tambu, tasol ol skul i no strong long ol yangpela i mas bihainim dispela stretpela lo. (Efesus 5:5; 1 Tesalonaika 4:3-5; KTH 22:15) Ating dispela i wanpela as na samting Fernandez i bin stori long en i kamap. Em i tok: “Inap 80 pesen bilong ol yangpela bilong yumi i save mekim maritpasin.” Long olgeta 10-pela 10-pela yangpela meri long wanpela haiskul long Sikago, 3-pela i gat bel!
Sampela skul i gat ples bilong lukautim bebi bilong ol sumatin. Na ol skul i save givim kondom long ol sumatin—ol i ting em rot bilong pasim sik AIDS i save kisim planti man long nau, na pasim planti sumatin long kamapim nating pikinini. Maski dispela pasin bilong givim kondom long ol sumatin i no kirapim ol long pamuk, tasol dispela i makim olsem skul i orait long ol i pamuk. Man! Ol sumatin i mas ting olsem wanem long ol stretpela pasin?
Wanpela meri i wok tisa longtaim long wanpela yunivesiti, em i tok: “Planti yangpela i ting i no gat sampela pasin i stret o sampela pasin i no stret; ol i ken bihainim laik bilong ol yet—sapos ol i ting wanpela pasin i stret o i no stret—ol i ken bihainim tasol.” Bilong wanem ol yangpela i gat dispela kain tingting? Dispela tisa i tok: “Ating ol samting i painim ol long haiskul i mekim na ol i no bilip moa long stretpela pasin.” Dispela kain tingting i save kamapim wanem kain hevi?
Wanpela nius i tok: “Sampela taim i olsem i no gat wanpela man i laik tok, em i gat rong long samting em i mekim. Nogat tru.” Tru tumas, ol man i mekim kain kain pasin nogut na ol i ting i no gat rong long en! Tingim wanpela samting i bin kamap na dispela kain tingting i bin paulim ol sumatin. Long wanpela yunivesiti sampela sumatin i skul long Namba 2 Pait na pasin bilong ol Natsi long kamap strong. Profesa i skulim ol dispela sumatin i kisim save olsem, klostu olgeta sumatin i ting pasin nogut bilong bagarapim ol man long ol banis kalabus nogut i no asua bilong wanpela man o wanpela lain! Profesa i tok: “Long tingting bilong ol sumatin, dispela Bikpela Bagarap i olsem guria samting—em i mas kamap na i no inap abrusim.”
Em asua bilong husat sapos ol sumatin i no save wanem samting i stret na wanem samting i no stret?
Stap Namel Long Planti Hevi Nogut Tru
Bilong helpim ol skul, wanpela man i bin wok tisa bipo em i tok: “Dispela hevi i no save kirap long skul, em i kirap pinis long ples, na ol samting i kamap long skul i kamapim long ples klia ol pasin i stap pinis long ples.” Tru tumas, i hatwok long skulim gut ol yangpela long bihainim stretpela pasin, sapos ol man i gat nem ol i no save bihainim.
Yumi ken tingim wanpela taim ol nius i bin stori long pasin nogut bilong sampela bikman bilong gavman long Amerika. Wanpela meri i gat nem long raitim stori em i tok: ‘Mi no save olsem wanem ol tisa long dispela taim nogut ol inap skulim ol sumatin long stretpela pasin. “Tingim Wosington!” ol skulmanki bai tok. Ol i save, i no gat narapela taim bipo i kam inap nau na pasin giaman nogut tru i bin kamap insait long dispela traipela waitpela haus [haus gavman].’
Baibel i tok profet olsem “long taim bilong las de planti hevi nogut tru bai i kamap.” (2 Timoti 3:1-5) Tru tumas, yumi stap long taim bilong planti hevi nogut tru! Olsem na ol i mekim wanem bilong winim ol bikpela hevi i painim ol skul long nau na bilong helpim ol sumatin long kisim gutpela skul? Yupela ol papamama na sumatin, yupela i ken mekim wanem? Ol stori i kam bihain bai stori long dispela samting.