Ol Plaua i Makim Olsem Wanpela i Tingim Yu
WANPELA MAN LONG KALOMBIA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
Wanpela liklik pikinini i holim sampela plaua batakap long liklik han bilong em na em i ran i go givim gutpela presen bilong em long mama. Long wanpela liklik stua arere long rot, man marit i baim 12-pela plaua ros bilong givim long meri bilong em bilong makim olsem em i laikim em tumas. Wanpela pikinini man i telefon long stua i gat ol plaua na askim ol long plaua pompon nau tasol ol i katim; em i laik givim long mama bilong amamasim em. Long supamaket, wanpela meri i baim ol plaua kanesen i gat kala kala bilong bilasim gut haus bilong em.
OL PLAUA i save amamasim bel bilong olgeta manmeri, maski ol i yangpela o lapun. Ol i gutpela rot bilong tok, “Wanpela i tingim yu.” Wanpela savetok bilong ol Spen i tok: “Husat i no amamas long kisim wanpela ros, em i no ken amamas long wanpela samting.” (Quien no agradece una rosa, no agradecerá ninguna cosa.)
Long nau, winim ol narapela taim bipo, planti man i save baim ol plaua. Ol balus bilong nau i save go hariap long olgeta hap, olsem na long nau ol man inap planim ol plaua long wanpela hap i stap longwe long ol stua na supamaket na ol liklik stua arere long rot—em ol ples ol plaua i save pulim ai bilong ol man. Nius Time i tok, wok bisnis long ol plaua i “wok long go bikpela hariap na sampela senis bilong en i go bikpela hariap moa. Ol i planim planti plaua long Hap Bilong Saut—planti tru i kam long Kalombia, em namba 2 kantri long salim planti plaua i go long ol narapela kantri; Holan em namba wan kantri bilong mekim olsem.”
Ol Haus Plaua na Ol Raunwara
Inap 25 yia Kalombia i wok bisnis long plaua kanesen, na i no gat narapela kantri i winim Kalombia long maketim dispela kain plaua. Na tu, em namba 2 kantri long maketim planti kain kain plaua. Long 1964, wanpela sumatin bilong wanpela yunivesiti long Kalifonia, Yunaitet Stets, em i bin mekim wok long kompyuta bilong skelim wanem ol ples na taim i gutpela bilong planim plaua long olgeta taim long yia. Em i kisim save olsem, Bogota long hap not bilong ekweta, em i gutpela ples tru, long wanem, Bogota i stap antap tru olsem 2,700 mita samting long ol maunten Andis, na taim bilong san, kol, na ren tu i gutpela.
Inap 92 pesen bilong ol plaua Kalombia i save kamapim bilong maketim, ol i kamap long bikpela hap i gat gras long Santa Fe de Bogota. Long planti hap bilong dispela ples i gat ol liklik raunwara ol man i bin wokim, na ol haus bilong planim pikinini bilong ol plaua. Ol i wokim bun bilong ol haus long diwai o ain, na plastik i karamapim ol haus. Ol man i bosim hat insait long ol haus bambai i stret bilong kamapim planti milion kanesen, pompon, ros, krisantemem, alstromiria, na planti bilong ol narapela kain plaua. Ol man bai katim na redim bilong salim i go long Not Amerika, Yurop, na Esia.
Ol plaua bai kamap nambawan tru sapos olgeta taim hat i stap namel long 18 na 20 digri Selsias. Long san, dispela bikpela hap i gat gras i save hat olsem long olgeta taim. Na wara bilong ren i planti, graun i gat gutpela gris, na ol man bai wok na kisim liklik pe. Long nait bikpela kol i save kamap na sampela taim bikpela kol tru (-2 digri Selsias). Bilong lukautim ol plaua na kol i no ken bagarapim ol, ol haus i gat sospen i gat liklik paia insait long en, ol strongpela lait, na sampela samting moa. Na ol lait i gat narapela wok—ol i helpim ol pikinini plaua long i go bikpela hariap, long wanem, ol i no stap long tudak na slip.
Ol Wok Ol i Mekim Paslain Tru
Winim 120,000 manmeri i insait long dispela wok bisnis bilong kamapim ol plaua. Sampela bilong ol em ol Witnes Bilong Jehova, na ol i stap long ol liklik ples long dispela bikpela hap i gat gras. Benito Quintana, em wanpela elda Kristen long wanpela bilong ol kongrigesen i stap long Fakatativa. Em i bos bilong wanpela hap bilong kamapim ol plaua. Em i tok: “Planti mun paslain long taim bilong ol plaua, mipela i mas stretim rot bilong kamapim ol dispela plaua long taim stret bilong en na ol stua i ken kisim. Mipela kisim ol kanesen long Holan o long Itali, na ol pompon long Florida, em ol mama plaua pikinini bai kamap long en. Ol meri i katim gut ol dispela liklik plaua na insait long ol haus plaua i gat hat bilong en, ol i lainim gut na planim ol long ol liklik maunten graun ol i bin wokim. Paip wara insait long ol haus i save tromoi isi isi liklik hap wara long ol plaua i go inap long taim ol i putim rop i go daun long graun. Bilong mekim olsem, ol pompon i mas i gat 12-pela de na hat insait long haus i mas olsem 20 i go inap 35 digri Selsias, na long taim bilong tudak, ol i mas kisim lait inap 2-pela aua. Ol kanesen i mas i gat 23 de, na hat bilong haus i mas i stap namel long 15 na 25 digri Selsias, na ol i no laikim lait long nait. Bihain, mipela i rausim ol dispela liklik plaua na planim ol long ol narapela haus plaua, na nau mipela i spreim gutpela marasin long ol, na marasin bilong rausim binatang o sik samting, na mipela givim wara long ol i go inap long taim ol i putim bilas—em 6-pela mun bilong ol kanesen na 3-pela mun bilong ol pompon.”
Bikpela Wok Long Taim Bilong Ol Plaua
Long taim bilong katim ol plaua, ol meri i mekim gutpela wok tru. Han bilong ol i mas klin tru na sapos ol inap, ol i no ken pasim glav long han. Ol meri i mekim dispela kain wok, long wanem, masin i no inap save olsem kru bilong plaua i redi o stik bilong plaua i stret—em ol samting i bikpela samting bilong makim olsem em i gutpela plaua.
Judith Corredor bilong Fakatativa i tok: “Ol meri i no save les kwik, na ol i no holim strong ol plaua, na ol i wok hariap, na ol i gat save bilong mekim dispela wok.” Judith i tok moa: “Taim mipela kam wok long ol haus plaua long moningtaim tru, planti taim sno i pasim dispela bikpela hap i gat gras. Sampela taim em i kol nogut tru. Planti yangpela meri i save pasim ol bikpela laplap long sol o long het. Bihain long san, kol i pinis na san i hat liklik—sampela taim hat i go antap long 32 digri Selsias. Em bikpela wok tru, na i hatwok moa long taim bilong ol plaua, long wanem, mipela i mas hariap long mekim wok na wok ovataim.”
Toksave i Gat Kala na Gutpela Smel
Bihain long ol i katim ol plaua, ol i kisim i go long wanpela rum em lait na win long en i gutpela. Long hia, ol meri i glasim wan wan plaua—wanem wanem plaua i gutpela tru. Bilas bilong plaua i mas gutpela tru, na stik bilong en i no ken krungut, na stik i mas strong na longpela bilong en i mas stret long mak. Bihain, ol i pasim plastik long ol plaua. Wan wan karamap i gat 25 plaua insait long en. Nau ol i redi long putim insait long bokis. Ol i makim ol nambawan plaua tasol bilong i go long ol narapela kantri.
Ol man i save putim ol plaua insait long wanpela kain bokis ol i bin wokim long strongpela pepa na i gat nem bilong kampani long en. Inap 24 karamap kanesen bai go insait long wan wan bokis. Brata bilong Benito, em Alejandro Quintana, em i save wok long putim ol plaua insait long ol bokis, em i tok: “Mipela i mas wok hariap, long wanem, ol plaua inap i dai kwiktaim. Kampani i gat tupela kain pam bilong rausim win i hat liklik insait long ol bokis na bilong pamim win i kol i go insait. Dispela kol bai pas insait long ol bokis inap 2-pela aua, olsem na ol plaua bai slip long ples i kol tru. Ol pam i save mekim olsem long 112 bokis long wanpela taim. Nau mipela i pasim ol hul bilong bokis na putim ol long wanpela ples kol, i go inap long taim mipela i putim ol bokis long ol trak bilong karim i go long ples balus.”
Long ples balus bilong Bogota (El Dorado International Airport), ol ofis bilong kastam bai glasim ol plaua na bihain ol i putim ol insait long wanpela haus i kain olsem bikpela bokis ais. Ol bai stap long dispela hap inap sampela aua i go inap long taim ol i putim ol plaua long ol bikpela balus bilong karim ol i go long ol narapela kantri. Insait long sampela de tasol, kru bilong ol dispela plaua bai op long haus, ofis, haus sik, na sampela hap moa bilong kamapim toksave i gat kala kala na gutpela smel olsem: Wanpela i tingim yu.
Wanpela i Save Tingim Tru Ol Man
Long klostu olgeta hap bilong graun yumi inap painim ol plaua bilong amamasim bel bilong yumi. Ol i stap antap tru arere long ol maunten i gat ais, insait long bus na long ol hap i gat gutpela gras, arere long ol wara, klostu long nambis, na long ol ples wesan i gat bikpela san. Taim man i no kamap yet long graun, ol plaua i stap. Ol saveman bilong ol diwai plaua samting, ol i tok, ‘purpur i gat plaua i as na ol animal na man i stap laip. Sapos ol i no stap, ol animal na man i no inap stap.’
King Solomon i gat save na em i tok: “God i makim taim bilong olgeta samting i kamap, na ol i kamap long gutpela taim tru bilong ol.” (Saveman 3:11) Olsem na ol kain kain plaua na naispela bilas bilong ol, ol i gutpela presen God i givim long yumi. Long bipo bipo yet ol plaua i bin amamasim bel bilong ol yangpela na ol lapun. Tru tumas, God i save tingim tru yumi!
[Blok long pes 15]
Samting Bilong Mekim na Plaua i No Ken Dai Hairap
• Paslain long yu putim ol plaua bilong bilasim haus, slipim stik bilong ol insait long wara na katim stik i go daun liklik—no ken katim stret. Liklik hap wara bai pas long hap yu katim na pasim rot bilong win long go insait long stik—nogut bihain plaua i no gat rot long kisim wara na ol gutpela marasin samting.
• Nius GeoMundo i kamapim tok bilong ol saveman bilong ol plaua long Kalombia, em ol i tok, sapos yu putim wanpela asprin, o wanpela liklik spun suga, o liklik hap koka kola long wara ol plaua i stap long en, ol bai stap longtaim liklik. Senisim wara bilong ol plaua long olgeta 2-pela o 3-pela de. Putim nupela wara i no hat o kol tumas, tasol wara i hat liklik i ken helpim plaua long op hariap.
• Bilas bilong plaua i drai liklik bai op gen sapos yu putim stik olgeta insait long hatpela wara inap 10-pela minit na tromoi hap wara i kol liklik long bilas bilong en. Plaua i no ken stap klostu long ol samting i hat o long wanpela hap strongpela win o bikpela san i save kam long en.