Ol i Mekim Pasin Sem Long Ol Pikinini—Wanpela Hevi i Stap Long Olgeta Hap
WANPELA MAN LONG SWIDEN I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
Ol lain bilong graun i kirap nogut long pasin sem nogut tru ol man i mekim long ol pikinini. Inap sampela yia tasol ol i save long dispela pasin nogut na long bikpela bilong en. Bilong save ol inap mekim wanem samting bilong helpim ol pikinini, ol mausman bilong 130 kantri ol i bin bung long Stokhom, Swiden, long namba wan bung bilong World Congress Against Commercial Sexual Exploitation of Children. Wanpela man long Swiden bilong raitim stori bilong Kirap!, em tu i bin i stap.
TAIM Magdalen i gat 14 krismas, ol i bin pulim em long wok long ba bilong wanpela haus dring long Manila, Filipin. Tasol wanpela wok bilong em, em long kisim ol man i kam bilong dring, long go long wanpela liklik rum na long dispela rum em i mas rausim olgeta klos bilong em inap long ol dispela man i ken mekim pasin sem long em—inap 15 man long olgeta nait na 30 man long olgeta Sarere. Sampela taim em i tokim bos em i no inap karim moa dispela hevi, tasol em i strong long em i mas mekim yet. Taim wok bilong em i pinis long 4 klok samting long moningtaim, skin i no gat strong moa na em i bel hevi tru.
Sareoun i no gat papamama na em i save slip long rot long Nom Pen, Kambodia. Em i gat sik sifilis na ol man i save em i bin slip wantaim ol man bilong narapela kantri. Em i kisim ples slip long wanpela haus bruder, na wanpela man em bipo em i bin mekim wok bruder, em i gat wok long ‘lukautim’ em. Tasol dispela man i bin mekim pasin sem long manki na stretim rot bilong ol man bilong narapela kantri i ken mekim wankain pasin long em. Taim ples slip bilong Sareoun i bagarap, em i slip long haus bilong anti bilong em, tasol em i mas raun yet long rot bilong mekim wok pamuk.
Em tupela samting tasol bilong bikpela hevi ol i bin stori long en long dispela bung long Swiden long Ogas, 1996. Olsem wanem? Dispela hevi i stap long planti hap? Planti handet tausen pikinini—sampela i tok planti milion pikinini—ol i insait long dispela hevi. Wanpela meri long dispela bung em i tok: “Ol i baim na salim ol pikinini bilong mekim wok long ol long rot bilong pamuk na ol inap kisim mani. Insait long kantri yet o long ol narapela kantri, ol i maketim ol pikinini olsem ol i maketim ol kago i gat tambu, na ol i kalabusim ol long ol haus pamuk na subim ol long mekim pasin sem wantaim planti man.”
Praim-minista bilong Swiden, em Göran Persson, em i bin kirapim tok bilong em long dispela bung olsem: “I no gat wanpela pasin nogut ol man i save mekim i winim dispela pasin nogut tru” bilong mekim pasin sem long ol pikinini. Wanpela mausmeri bilong Yunaitet Nesen i tok, dispela pasin i “bagarapim ol pikinini long kain kain rot . . . , na em pasin i nogut tru, na long ol samting i no stret ol man i mekim long pikinini, dispela i moa nogut.” Taim ol i stori long bikpela bilong dispela hevi long mekim pasin sem long ol pikinini, na as bilong en, na ol samting dispela pasin i save mekim long ol pikinini, planti kain tok olsem i bin kamap bilong makim belhat bilong ol man i bung.
Wanpela nius i tok: ‘Em i wanpela pasin i stap long olgeta hap na wanpela pasin i save bagarapim ol lain bilong nau na ol lain i kamap bihain.’ Narapela nius i tok: “Long olgeta yia, inap olsem wan milion pikinini i go insait long wok bisnis bilong pamuk, em wanpela wok gavman i tambuim, na em wanpela wok i save pulim planti bilion dola.” Dispela i kamapim wanem samting? “Ol pikinini i save sem na pilim olsem ol i samting nating na ol i no gat nem, na ol i no inap tru bilip long wanpela man. Skin na bel bilong ol inap bagarap, na i no stret ol man i mekim kain pasin olsem long ol, na i stap bilong ol long bihain, em tu inap bagarap.”
Sampela As
Wanem sampela as na dispela hevi i bikpela tru? Ol i tok, “i stap bilong sampela pikinini i mekim na ol i mas pamuk bilong kisim mani—ol i slip long rot, o ol i mas helpim famili bilong ol long ol samting bilong skin, o ol i mas baim klos na kago samting. Sampela pikinini i larim ol piksa na nius samting i pulim ol—ol i ting em rot bilong painim planti samting bilong skin.” Na sampela pikinini ol man i bin stilim ol na subim ol long pamuk bilong kisim mani. Na sampela as moa kibung i bin kamapim i olsem: Long olgeta hap, kwiktaim tru planti man moa i bin lusim stretpela pasin, na planti man i pilim olsem ol i samting nating na ol i no gat narapela rot.
Planti pikinini meri na pikinini man ol i insait long wok bisnis bilong pamuk, long wanem, wanpela insait long famili i bin mekim nogut long ol olsem paitim ol nogut tru o mekim pasin sem long ol, olsem na ol i ranawe na slip long rot. Em nau, long rot ol inap kisim nogut long ol man i laik mekim pasin sem long pikinini tasol, na long sampela man nogut moa—sampela bilong ol em polis. Wanpela ripot (Kids for Hire) i stori long Katia long Brasil. Katia i gat 6-pela krismas, na wanpela polis i bin holim em na subim em long mekim sampela pasin doti. Em i tokim Katia em bai kilim i dai famili bilong em sapos Katia i kotim em long nambawan polis. Long de bihain dispela polis i kam wantaim 5-pela man moa, na olgeta i laik Katia i mekim wankain pasin doti wantaim ol.
Lain Children’s Ombudsman bilong Swiden, i tokim ol man long kibung olsem: “Taim mipela i bin skelim as na ol pikinini i pamuk bilong kisim mani, mipela i save tru olsem: Wanpela bikpela as bilong en, em ol turis i raun long ol narapela kantri bilong mekim pasin pamuk.” Wanpela ripot i tok: “Insait long 10-pela yia, namba bilong ol pikinini i pamuk bilong kisim mani i go bikpela tru, na as bilong dispela em ol turis. Ol kantri i stap rabis liklik, ol i mekim wok long ol pikinini bilong mekim pasin pamuk o pasin sem bilong pulim ol turis i kam long kantri bilong ol.” Olsem na i mas i gat planti pikinini long olgeta hap bilong inapim laik bilong ol turis bilong Yurop, Yunaitet Stets, Japan, na sampela kantri moa, em ol i raun long ol narapela kantri bilong mekim pasin pamuk. Wanpela kampani bilong balus long Yurop i bin mekim wok long wanpela piksa komik i gat pikinini long en, na pikinini i sanap long kain pasin bilong pulim ol turis long raun bilong mekim pamuk wantaim ol pikinini. Long olgeta yia ol ofis bilong baim tiket bilong balus, ol i save stretim rot bilong planti tausen turis i ken raun bilong mekim pasin pamuk.
Na narapela as na ol man i save wok bisnis long pamuk wantaim pikinini, em nupela save long kompyuta samting. Ol i tok, Intenet na sampela save moa bilong kompyuta em i nambawan bikpela as na ol man inap lukim ol piksa nogut bilong pasin sem. Na pe bilong ol masin bilong wokim ol video i no antap tumas, olsem na ol man i save wokim ol piksa bilong ol pikinini i mekim pasin sem.
Ol i Husat?
Pasin bilong ol man long mekim pasin sem long ol pikinini, em i narapela kain pasin pamuk. Ol i laik mekim dispela pasin long pikinini tasol. Wanpela lain (Children’s Ombudsman) long Swiden i tok, ‘i no olsem ol dispela kain man i wok long i go lapun, o bilas kranki, o kros pait bilong makim olsem ol yet i nambawan, nogat. Ol man i laik mekim pasin pamuk long ol pikinini tasol, em ol man i gat bikpela krismas liklik na ol i bin skul gut, na planti bilong ol i wok wantaim ol pikinini olsem tisa, dokta, welfe, o pris.’
Lain bilong Swiden long kibung ol i bin stori long Rosario, em wanpela pikinini meri bilong Filipin i gat 12-pela krismas. Wanpela turis i raun long ol narapela kantri bilong mekim pasin pamuk, em wanpela dokta bilong Ostria, na pasin sem em i bin mekim long Rosario i mekim na Rosario i dai.
Carol Bellamy, em wanpela meri i gat namba long lain UNICEF (United Nations Children’s Fund) long Jeniva, em i bin stori long dispela liklik meri Filipin i gat 12-pela krismas, olsem: “Planti taim em ol man i gat wok long lukautim ol pikinini, ol yet i orait o ol i strongim kain pasin nogut olsem. I gat ol tisa, ol dokta, ol polis, ol man politik, ol pris pasto, na ol i save mekim wok long namba na strong bilong ol bilong mekim pasin sem long ol pikinini.”
Lotu i Insait Long En
Wanpela man bilong Misin Katolik long dispela kibung long Stokhom, em i bin tok dispela pasin long mekim pasin sem long ol pikinini em i “wanpela pasin i nogut tru, winim olgeta narapela pasin nogut,” na i “kamap, long wanem, ol man i gat tingting kranki, na ol i no bihainim moa ol stretpela pasin.” Tasol Misin Katolik i gat bikpela hevi, long wanem, planti pris i bin mekim kain pasin olsem long ol pikinini.
Long nius Newsweek bilong Ogas 16, 1993, wanpela stori i gat het-tok, “Ol Pris na Pasin Sem” i toktok “long bikpela rong ol pris i bin mekim, na kain rong olsem long taim bilong yumi i no bin kamap bipo long Misin Katolik long Yunaitet Stets.” Nius i tok: “Kirap long 1982, ol man i kirap sutim tok long 400 pris, tasol sampela man bilong misin ol i ting inap 2,500 pris ol i bin mekim pasin sem long ol pikinini o long ol yangpela. . . . Tru, dispela i mekim na misin i mas tromoi bikpela mani, tasol wanpela samting i moa nogut, em misin i sem pipia—na misin i no gat bikpela strong olsem bipo long bosim pasin bilong ol man.” Na i wankain long ol narapela lotu long olgeta hap.
Ray Wyre bilong Yunaitet Kingdom, em i tokim ol man long dispela kibung long Stokhom long tupela manki wanpela pris i bin mekim pasin sem nogut tru long ol. Long nau wanpela bilong ol, em i save bosim wanpela lain i gat wok long helpim ol pikinini em pris i bin mekim pasin sem long ol, na narapela manki—em yet i save mekim pasin sem long ol pikinini.
Wanpela saveman Buda bilong Tailan, em Mettanando Bhikkhu, em i bin tok olsem: “Sampela kain pasin bilong lotu Buda i gat hap asua na ol man i mekim wok long ol pikinini Tailan bilong kisim mani long rot bilong pamuk. Long ol liklik ples long Tailan, ol i subim ol pikinini long pamuk bilong kisim mani, na taim mani i kam long ples, sampela taim ol bruder i kisim helpim long dispela mani.”
Ol i Ken Mekim Wanem?
Dokta Julia O’Connell Davidson bilong Lesta Yunivesiti long Yunaitet Kingdom, em i tokim ol man i bung long tokaut olsem pasin bilong ol dispela man nogut i no stret. Planti taim ol man i mekim pasin sem long pikinini, ol i tok strong olsem pikinini yet i gat laik long mekim pasin sem na pasin pamuk, na ol i no klinpela o nupela moa. Na sampela man nogut ol i kamapim tingting kranki na tok giaman olsem pikinini i no ken kisim hevi long dispela pasin na em i bin helpim pikinini.
Wanpela lain i save skelim pasin bilong ol turis long raun long ol narapela kantri bilong mekim pasin pamuk, ol i tokaut olsem, gutpela rot bilong daunim dispela hevi, em long skulim ol pikinini long en long skul. Na tu, ol turis i mas kisim toksave olsem i no stret man i mekim pasin sem long pikinini—ol i mas kisim dispela toksave paslain long ol i raun, taim ol i wok long raun, na taim ol i kamap long kantri ol i laik go long en.
Long ol nupela save long rot bilong kompyuta samting, wanpela lain i tok i gutpela sapos ol kantri i kisim tok bilong helpim ol long save wanem ol samting i kamap long kompyuta na i wok long mekim nogut long ol pikinini. Dispela lain i bin tingting long kamapim wanpela oganaisesen bilong bosim dispela samting long olgeta hap. Narapela lain i tok, ol piksa i gat pasin sem long ol pikinini na ol i kamap long kompyuta na buk samting, i gutpela sapos ol i tambu long olgeta kantri, na man i holim o wok bisnis long kain piksa olsem em i mas kot.
Papamama i ken mekim wanem? Wanpela lain i skelim wok bilong televisen na nius samting, ol i tok, i gutpela sapos papamama yet i wok long lukautim ol pikinini bilong ol. Dispela lain i tok: ‘Papamama i ken stiaim tingting bilong ol pikinini taim ol i wok long i go bikpela na ol i kirap kaunim buk o kisim save long rot bilong televisen samting, na ol i ken givim sampela save na helpim moa long ol pikinini long ol dispela samting inap long ol pikinini i ken skelim na kisim stretpela tingting long en.’
Wanpela program bilong televisen long Swiden i stori long dispela kibung, na program i kirapim ol papamama long was moa long ol pikinini bilong ol, na helpim ol long save wanem samting inap nogutim ol. Tasol program i tok: “Yu no ken tok tasol long ol pikinini olsem ol i mas was gut long ol man nogut, long wanem, ol pikinini . . . i ting ol i mas was gut long ol lapun man tasol, em ol i bilas kranki, tasol man i save mekim pasin sem long pikinini em i wanpela man i bilas gut o pasim yunifom samting. Olsem na tokim ol pikinini long was gut long ol man ol i no save long ol tasol ol i laik prenim ol.” Na tu, papamama i mas tokim ol pikinini long was gut—na no ken pret long tokim polis samting—sapos wanpela man i laik mekim pasin doti long ol, maski ol i save long dispela man.
Wanpela Rot Tasol
Kibung bilong Stokhom i no inap tokaut long olsem wanem ol inap daunim ol as na ol man i no ken mekim moa pasin sem long ol pikinini. Sampela as i olsem: Long olgeta hap planti man moa ol i lusim ol stretpela pasin; ol i tingim ol yet na ol i gat bikpela laik long kisim mani kago; ol i no daun long ol lo i save lukautim ol man na narapela i no ken mekim nogut long ol; ol i no tingim i stap, nem, na laip bilong ol narapela; planti famili moa i bruk; long olgeta hap planti man moa i stap rabis, long wanem, ol man i kamap planti tumas, na i no gat wok mani, na ol man i lusim ples na ol i go sindaun long taun o long narapela kantri; planti man moa i bel nogut long ol refyuji o man bilong narapela ples o skin; wok bilong kamapim na maketim ol drak i wok long i go bikpela moa; na ol tingting na bilip na pasin bilong lotu i nogut tru.
Pasin sem ol man i save mekim long ol pikinini em i wanpela samting nogut tru, tasol kain pasin nogut olsem em i wanpela samting ol man i save kaunim gut Baibel ol i no save kirap nogut long en. Bilong wanem? Long wanem, yumi stap long wanpela taim Baibel i save kolim taim bilong “las de,” na olsem Baibel i tok, taim bilong “planti hevi nogut tru” em i kamap pinis. (2 Timoti 3:1-5, 13) Olsem na yumi save long as na pasin bilong ol man i kamap nogut tru.
Baibel i kolim wanpela rot tasol bilong stretim ol bikpela hevi bilong graun—God i Gat Olgeta Strong em bai pinisim. Klostu nau em bai kamapim strong bilong em na rausim long graun ol man i no save bihainim ol stretpela lo bilong em: “Ol gutpela stretpela man bai i stap gut oltaim long graun bilong yumi. Tasol God bai i rausim ol man i save mekim pasin nogut na i no save bihainim em.”—Sindaun 2:21, 22; 2 Tesalonaika 1:6-9.
Ol man God bai “rausim,” em ol man nogut olsem ol man i save subim ol pikinini long pamuk bilong kisim mani na ol man i save mekim wok nogut long rot bilong ol pikinini. Baibel i tok: “Ol man i save mekim pasin pamuk, na . . . trabel long ol maritmeri, na . . . mekim ol kain kain pasin i gat sem wantaim ol arapela man [o pikinini man], . . . bai [ol] i no inap i go insait long kingdom bilong God.” (1 Korin 6:9, 10) Na i tok moa olsem, “ol man i mekim kain kain pasin nogut tru . . . na ol man i mekim pasin pamuk” bai ol i go long “namba 2 dai”—ol bai lus olgeta.—KTH 21:8.
God bai klinim graun na kamapim wanpela nupela taim i gat stretpela pasin long en, em “nupela skai na nupela graun.” (2 Pita 3:13) Em nau, long dispela nupela taim God bai kamapim, ol man i gat pasin nogut na pasin i doti tru, ol i no inap mekim gen pasin nogut long ol pikinini i no gat asua. Na ol dispela pikinini i no ken pret gen long ol bai kisim nogut long han bilong wanpela man, long wanem, “i no gat wanpela man bai i mekim ol i pret.”—Maika 4:4.
[Blok long pes 23]
Bilong Wanem Ol i Raun Bilong Pamuk?
(Sampela as na planti turis i pamuk wantaim ol pikinini)
(1) I no gat wanpela i save long em, olsem na turis i amamas long mekim wanpela samting em i no inap mekim long ples bilong em yet
(2) Ol turis i no save o ol i gat liklik save long tok ples bilong kantri ol i raun long en, olsem na i no hatwok long paulim tingting bilong ol na ol turis i ting dispela pasin long baim pikinini bilong slip wantaim em, em wanpela pasin ol man i orait long en o wanpela rot bilong helpim pikinini na em i no ken stap rabis
(3) Tingting nogut long narapela lain i mekim na ol i mekim nogut long ol man ol i ting ol i samting nating tasol
(4) Ol turis i pilim olsem ol i maniman taim ol i kamap long ol kantri i stap rabis liklik na i no bikpela pe bilong mekim pasin pamuk
[Blok long pes 25]
Bikpela Hevi Long Olgeta Hap
(Sampela lain bilong gavman na sampela oganaisesen ol i bin kamapim ol namba daunbilo)
Brasil: Inap 250,000 pikinini i pamuk bilong kisim mani
Filipin: Inap 40,000 pikinini i mekim wok pamuk
India: Inap 400,000 pikinini i mekim wok pamuk
Isten Yurop: Inap 100,000 pikinini i slip long rot. Ol i salim planti bilong ol i go long ol haus pamuk long Westen Yurop
Kalombia: Insait long 7-pela yia, ol pikinini i slip long rot long Bogota na ol man i kisim ol bilong mekim pasin sem long ol, namba bilong ol i bin go bikpela inap 5-pela taim
Kanada: Ol man i bosim ol pamukmeri ol i mekim wok bisnis long planti tausen yangpela meri
Mianma: Long olgeta yia ol i bringim 10,000 pikinini meri na ol meri i go long ol haus pamuk long Tailan
Mosambik: Ol lain i wok long helpim ol rabisman, ol i sutim tok long ami bilong Yunaitet Nesen olsem ol soldia i mekim pasin sem long ol pikinini
Saina: Inap 200,000 i go inap 500,000 pikinini i pamuk bilong kisim mani. Long sampela yia i go pinis i kam inap nau, ol i bin grisim 5,000 pikinini meri Saina long brukim boda na ol i salim ol olsem pamukmeri long Mianma
Sri Lanka: Inap 10,000 pikinini i gat 6-pela i go inap 14 krismas, ol i wok kalabus long ol haus pamuk, na 5,000 pikinini i gat 10-pela i go inap 18 krismas, ol yet i raun long ol hap ol turis i stap long en bilong pamuk
Tailan: Inap 300,000 pikinini ol i mekim wok pamuk
Taiwan: Inap 30,000 pikinini ol i mekim wok pamuk
Yunaitet Stets: Sampela lain bilong gavman i tok, winim 100,000 pikinini ol i mekim wok pamuk