Dispela Bikpela Hevi i Stap Long Olgeta Hap
LONG Brasil, ol i kilim i dai planti pikinini i no gat haus na i save slip long rot, na dispela em i narapela samting i kamapim ples klia olsem i no hatwok long mekim nogut long ol pikinini, em papamama bilong ol i no laikim ol. Ol ripot bilong dispela kantri i kamapim olsem ol man i save kilim i dai planti handet pikinini long olgeta yia.
Long Danblen, Skotlan, na long Wolvehamton, Inglan, na long planti narapela hap tu, ol i bin bagarapim nogut tru ol pikinini. Olsem: Tingim bikpela pen na hevi bilong Maria, em i gat 12-pela krismas. Em i bilong Angola na em i no gat papamama, na ol man i reipim em na em i kisim bel. Bihain ol i subim em long wokabaut inap 320 kilomita, na bihain long dispela em i karim bebi hariap tumas na bebi i stap laip inap 2-pela wik tasol. Maria i gat sik na em i no bin kisim gutpela kaikai, olsem na wanpela wik bihain em i dai.
Long 1992, ripot bilong lain UNICEF (United Nations Children’s Fund) i tok, “ ‘pasin bilong pait long ol pikinini’ em i wanpela samting ol man bilong taim bilong yumi ol i bin kamapim.” Long 1996, ripot bilong lain UNICEF i tok, sampela man ol i ting ‘ol i mas kilim i dai tu ol pikinini bilong ol birua.’ Wanpela man i save toktok long ol samting bilong wok politik, em i tok: “Bilong kilim ol bikpela rat, yu mas kilim ol liklik rat.”
Insait long 10-pela yia i go pinis, inap 2 milion pikinini ol i bin i dai taim ol man i mekim nogut long ol. Ol bom ol i planim long graun i mekim na hap skin bilong 4 milion pikinini i bagarap, o ol i kamap aipas, o kru bilong ol i bagarap, na ol i wok strong long i stap laip wantaim planti milion narapela pikinini em haus bilong ol i bagarap long pait. Olsem na yumi no kirap nogut long het-tok bilong wanpela ripot i tok: ‘Ol Samting Nogut Em Pait i Save Mekim Long Ol Pikinini.’
Ol dispela pasin nogut tru ol man i save mekim long ol pikinini i kamapim asua bilong ol manmeri, na i kamapim klia olsem ol bikpela hevi i painim ol pikinini. Ol hevi i no painim ol long sampela kantri tasol, nogat; ol hevi i save painim ol long olgeta hap. Na planti pikinini em ol man i bin mekim pasin nogut long ol, ol i no inap bilip moa long ol dispela man.
Ol Man Em Pikinini i Bilip Long Ol i Bagarapim Em
Taim wanpela man em pikinini i bilip long em i mekim pasin sem long em, dispela inap bagarapim tru pikinini. Dispela tok i stret moa yet taim papa o mama, o pren, o tisa em pikinini i save bilip long em i mekim pasin sem long em. Planti yangpela i ring long wanpela lain i save harim hevi bilong ol man, na dispela i kamapim long ples klia olsem planti papamama i save mekim pasin sem long ol pikinini. Ol i ring bihain long wanpela program (Scared Silent: Exposing and Ending Child Abuse) i stori long pasin bilong bagarapim ol pikinini, em Oprah Winfrey i lukautim dispela program long televisen long Yunaitet Stets. Nius Children Today i kamapim tok bilong Arnold Shapiro, em man i bin wokim dispela program, na em i tok: ‘Mipela i kirap nogut tru taim ol yangpela pikinini ol i pret na ring, na ol i laik ranawe long ol man i save givim pen long ol o mekim pasin sem long ol.’
Dispela program i senisim tingting bilong planti man em ol i bin ting olsem, ol man i save mekim pasin sem long ol pikinini, em ol man em pikinini i no save long ol. Shapiro i tok, “ol manmeri i save mekim pasin sem long ol pikinini, klostu olgeta em ol papamama na ol wanblut.” Save ol narapela lain tu i kisim i strongim dispela tok, na tu, ol i kamapim olsem sampela taim ol pren em famili i save bilip long ol, ol i save mekim ol samting bilong redim pikinini na famili bilong em bambai bihain ol dispela pren inap mekim pasin sem long dispela pikinini. Taim wanblut i mekim pasin sem long pikinini, dispela em i samting nogut tru, long wanem, pikinini i bin bilip long em na nau dispela man i mekim pasin nogut long em.
I gat ol man i save mekim pasin sem long ol pikinini, na dispela em i narapela samting i save bagarapim ol pikinini long olgeta hap. Wanpela liklik pepa (Trends & Issues in Crime and Criminal Justice) i tok: ‘Pasin bilong mekim pasin sem long ol pikinini, em pasin bilong ol man i laik mekim maritpasin samting wantaim ol liklik pikinini. Ol man i save mekim dispela pasin nogut ol i save reipim pikinini, o mekim pasin doti long em, o kisim ol piksa bilong pikinini i stap skin nating o mekim pasin sem.’
Long olgeta hap bilong graun i gat ol stori nogut bilong sampela lain man, em ol i save mekim pasin sem long ol pikinini. (Lukim blok long pes 7.) Ol i save mekim long ol pikinini man na pikinini meri. Ol man nogut ol i grisim ol pikinini bambai ol i ken mekim pasin sem long ol, na bihain ol i pretim ol pikinini o givim planti samting long ol bambai ol i ken stap insait long dispela “lain.” Ol man i bin tingim na mekim ol dispela pasin nogut tru, planti bilong ol em ol bikman bilong ples, na sampela taim ol polis na jas samting ol i save long dispela samting ol i mekim na ol i lukautim ol dispela man.
Ol pris pasto i save mekim pasin sem long ol pikinini, na dispela tu i mekim na ol man i belhat stret. Ol ripot i kam long olgeta hap i kamapim klia olsem planti pris pasto i save mekim pasin sem long ol pikinini, na sampela taim ol i mekim olsem long nem bilong God. Olsem: Wanpela pris bilong lotu Angliken, em kot i tok em i gat asua, em i mekim pasin sem long pikinini man i gat 10-pela krismas, na pris i tokim em olsem, “God i toktok long rot bilong pris, na ol samting pris o dispela pikinini man i mekim em samting God i laikim, olsem na i stret ol i mekim olsem.”
Long Ostrelia ol i skelim wanpela buk (The Battle and the Backlash: The Child Sexual Abuse War), na ol i toktok long ol pris pasto na long ol narapela man i gat namba, em ol i save mekim pasin sem long ol pikinini. Buk i tok, ol lain i insait long dispela pasin, ol i mekim ol samting bambai nem bilong ol i no ken bagarap long ai bilong ol man na ol i laik lukautim ol yet, tasol ol i no tingting long mekim ol samting bilong lukautim ol pikinini, em ol man i no hatwok long mekim pasin nogut long ol.
Ol Samting Nogut Dispela Pasin i Save Kamapim
Pikinini i save bilip olgeta long narapela man, em i no gat tupela tingting long em. Olsem na sapos man i mekim pasin sem long em, dispela i save bagarapim tru tingting bilong pikinini. Buk Child Abuse & Neglect i tok: ‘Ol man em bipo pikinini i ting em inap i stap gut wantaim ol na ol i save helpim em, na ol ples em bipo pikinini i ting em i no inap kisim bagarap long en, ol i kamap samting bilong pret long en. Pikinini i no save moa long wanem samting bai painim em, na em i no inap bosim i stap bilong em.’
Planti bilong ol man i save mekim dispela kain pasin nogut, ol i mekim olsem inap planti yia, olsem na taim ol pikinini i bikpela pinis, sampela bilong ol i no inap sindaun gut wantaim ol narapela man na ol i kisim sik bilong tingting. Dispela pasin sem ol man i save mekim long pikinini i bagarapim em tru, na man inap mekim pasin nogut long pikinini, long wanem, em i wanpela pikinini tasol. Tasol planti pikinini em ol man i bin mekim pasin sem long ol, ol i no save kamapim dispela samting long narapela man—ol dispela man nogut ol i save long dispela samting, na ol i ting ol narapela i no inap kisim save long ol samting ol i mekim.
Nau long dispela taim, ol ripot i kamapim klia olsem pasin sem ol man i mekim long ol pikinini i go bikpela long olgeta hap, na long nau i gat planti samting i truim dispela tok, olsem na ol man i mas tingim dispela na ol i no ken tok dispela samting i no save kamap. Tasol planti man i wanbel long tok olsem em i bikpela wok tru long pinisim pasin sem ol man i save mekim long ol pikinini. Olsem na ol dispela askim i kamap: I gat wanpela man inap lukautim tru pikinini bilong yumi? Olsem wanem yumi ol papamama inap lukautim ol pikinini em God i bin givim long yumi? Husat inap helpim ol papamama long mekim olsem?
[Blok/Piksa long pes 7]
Polis i Painim Ol Piksa Long Intenet
Inap sampela mun i go pinis, ol polis i mekim bikpela wok bambai ol man i no ken kamapim long kompyuta Intenet ol piksa bilong ol pikinini i stap skin nating o mekim pasin sem. Long 12-pela kantri, ol polis i go insait long haus bilong 100 man, em ol polis i ting ol i save mekim pasin sem long ol pikinini. Long Yunaitet Stets, ol polis i kisim 100,000 piksa bilong ol pikinini i stap skin nating o mekim pasin sem, em ol piksa wanpela lain i kisim, na ol i save mekim pasin sem long ol pikinini.
Inap 5-pela mun, wanpela polisman bilong Briten i save wok hait, em i bin bosim wok bilong painim ol piksa nogut bilong kompyuta Intenet, na em i tok: ‘Taim man i gat stretpela tingting i lukim ol dispela piksa, bel bilong em bai bagarap stret olsem em i laik traut.’ Ol dispela piksa ol i bilong ol pikinini man na meri, na sampela i gat 2-pela krismas tasol. Ol polis bilong Beljam i tok, ol piksa long kompyuta Intenet ol i “nogut olgeta, winim ol narapela piksa bilong ol pikinini i stap skin nating o mekim pasin sem. . . . Sampela man i mekim pasin sem long pikinini bilong ol yet bambai ol inap kamapim ol piksa i narakain olgeta.” Wanpela man i holim ol piksa i bilong em yet taim em i reipim pikinini meri bilong brata bilong em, na em i putim ol dispela piksa long kompyuta bilong em.
Ol man em ol polis i ting ol i insait long dispela pasin, em sampela tisa, wanpela saientis, wanpela man i skul long kamap loya samting, wanpela man i skul long kamap dokta, wanpela bos bilong ol skaut, wanpela man i lukautim ol akaun, na wanpela profesa bilong yunivesiti.
[Piksa long pes 6]
Wanpela bom i bagarapim han sut bilong dispela pikinini man
[Kredit Lain]
UN/DPI Piksa em Armineh Johannes i kisim
[Piksa Kredit Lain long pes 7]
Photo ILO/J. Maillard