Karim Ol Hevi Bilong Dispela Sik

TAIM Gilbert i slip long haus sik na han lek bilong em i dai, em i askim dokta bilong em olsem: “Bihain bai mi inap mekim gen wok long han lek bilong mi o nogat?” Gilbert i harim tok i kirapim tingting bilong em olsem: “Sapos yu wokim strong han lek bilong yu, ol inap kamap strong hariap.” Gilbert i tok: “Mi redi long mekim olsem!” Em i kirap mekim sampela kain eksasais ol dokta i soim em na em i gat stretpela tingting long ol samting olsem em inap orait gen, olsem na taim em i gat 65 krismas em i no mekim wok moa long wilsia, na bihain em inap wokabaut wantaim stik ain i gat 4-pela lek, na bihain moa em inap wokabaut wantaim stik nating na go bek long wok bilong em.

Tripela saveman, em Weiner, Lee, na Bell, ol i tok: “Klostu olgeta wok ol i mekim bilong helpim man i gat sik strok i strongim tingting olsem, taim wanpela hap bilong kru i bagarap, sampela narapela hap bilong kru inap kirap mekim wok bilong dispela hap bilong kru i bagarap. Wanpela wok bilong ol dispela eksasais samting ol i mekim long haus sik, em i bilong kirapim ol narapela hap bilong kru long mekim wok na bilong kirapim kru na bai kru inap kirap wok gen.” Tasol ol narapela samting tu i mekim na man i gat sik strok inap kamap gutpela gen. Olsem: Wanem hap bilong kru em sik strok i kisim, na sik i strong o nogat, na skin bilong man i strong o nogat, na em inap kisim gutpela marasin o nogat, na famili bilong em i helpim em o nogat.

Famili na Ol Pren i Helpim Sikman

Erikka i mekim ol eksasais inap 3-pela yia bilong helpim skin long kamap strong, na em i lain long wokabaut na mekim wok long han kais bilong em, long wanem, han sut i bagarap. Em i stori long ol samting i helpim em long karim dispela hevi olsem: “Nambawan bikpela samting i helpim mi em olsem, man bilong mi na ol pren bilong mi i stap gut long mi. Mi save ol i laikim mi tru na dispela i givim strong long mi, na taim ol i strongim bel bilong mi na mi no ken les hariap, dispela i kirapim mi long wok strong.”

Ol narapela insait long famili ol i insait long dispela wok bilong helpim sikman long kamap gutpela. Ol i mas mekim ol askim long ol dokta na lukim gut ol eksasais samting em sikman i mas mekim yet long haus bambai skin bilong em inap wok yet long kamap gutpela. Taim ol narapela long famili na ol pren ol i gat pasin isi na ol i no ken les kwik, na ol i mekim gutpela pasin, na pilim hevi bilong sikman, na mekim gut long em, dispela i mekim gut bel bilong sikman na bai helpim em long lain gen long toktok, na kaunim buk, na mekim ol narapela wok.

John i wok strong long helpim meri bilong em Ellen long mekim ol eksasais samting, na em i skelim gut dispela wok, nogut em i subim Ellen long wok strong tumas o mekim pasin isi tumas long em. Em i stori long wok famili bilong em i mekim, olsem: “Mipela i no larim Ellen long sori long em yet na bel hevi olgeta. Sampela taim mipela i strong long em long mekim ol eksasais samting, tasol olgeta taim mipela i tingim skel bilong em na mipela i helpim em. Em i save pilim tru ol samting long bel, olsem na mi wok strong na bai mi no ken bagarapim bel bilong em.”

Taim dokta bilong helpim man long toktok i helpim Ellen long lain long toktok gen John i helpim Ellen. John i tok: “Taim mipela i mekim ol samting wantaim, dispela i strongim bel bilong mipela, olsem na narapela i kaunim Baibel long narapela, na dispela i helpim toktok bilong Ellen long kamap gutpela. Na tu, pastaim mipela i wok isi isi long autim tok olsem mipela ol Witnes Bilong Jehova i save mekim. Long dispela rot Ellen inap stori long ol narapela man long gutpela samting mipela i wet long kisim long bihain. Dispela wok i helpim tru Ellen.” Inap 3-pela yia bihain Ellen i kamap gutpela liklik.

Ol gutpela pasin bilong ol pren inap strongim tru bel bilong man i gat sik strok. Yumi no ken ting ol dispela samting ol i mekim i liklik samting tasol, long wanem, dispela pasin inap helpim tru sikman long kamap orait gen. Wanpela nius bilong ol dokta (Stroke) i raitim ripot olsem: “Taim ol narapela man i helpim tru ol man i gat sik strok maski ol i gat strongpela sik, dispela inap helpim ol long kamap gutpela liklik hariap, na han lek samting inap wok gut liklik.”

Bernie i amamas tru long taim ol pren bilong em i helpim em. Em i tokim mipela olsem: “Em i bikpela samting ol pren i go lukim sikman, dispela i helpim em long karim hevi. Taim narapela i mekim gutpela tok long yu na em i tingim yu, dispela i strongim bel bilong yu. Tru, yumi no laik toktok tasol long ol sik bilong man, tasol taim em i kamap gutpela liklik yumi ken tokaut long en na dispela inap strongim bel bilong em.” Yumi olgeta i ken mekim wanem bilong helpim man long karim ol hevi em sik strok i save kamapim? Bernie i tok: “Givim sampela plaua long em, o kamapim wanpela tok bilong Baibel o stori long wanpela ekspiriens. Dispela i helpim mi tru.”

Melva, em wanpela lapun i bin kisim sik strok, em i pilim olsem taim wanpela brata o sista long spirit i beten wantaim em, dispela i helpim em. Na Gilbert tu i tok dispela em i gutpela samting. Em i tok: “Taim yu beten wantaim narapela man, dispela i kamapim olsem yu tingim em tru.” Sik strok i mekim na Peter i no inap lukluk gut, olsem na em i amamas taim ol narapela i pilim hevi bilong em, na ol i kam na kaunim buk long em.

Em i gutpela pasin tu long helpim sikman long taim em i mas i go i kam long haus sik. Na em i bikpela samting long stretim gut ol samting long haus bilong man i gat sik strok. Ol inap pundaun sapos ol i gat hevi long sanap o wokabaut stret. Gilbert i amamas long helpim ol pren i givim long em. Ol i putim wanpela kain stik ain long banis bilong ples waswas bambai em i ken holim sapos em i laik pundaun.

Lain Long Helpim Sikman

Pasin bilong kros nating, na amamas nating na krai nating, ol dispela pasin bilong man i bin kisim sik strok i save semim em, na taim ol narapela i lukim dispela ol i tingting planti, long wanem, ol i no save ol i mas mekim wanem. Tasol taim ol pren i lain long helpim man i gat sik strok, dispela i mekim na em i no pilim olsem em i stap wanpis. Ating bihain pasin bilong krai nating i no ken kamap planti taim olsem. Tasol taim em i krai, stap isi na stap wantaim em, na mekim sampela tok ating yu yet i laik harim sapos yu gat wankain hevi olsem em.

Em i bikpela samting long yu mas bihainim pasin bilong God long laikim ol man, maski sik i bin senisim pasin bilong em. Em inap pilim tingting bilong yu, na dispela i stiaim pasin em i mekim long yu. Erikka i tok: “Ating mi no inap kamap wankain meri olsem bipo. Na i no stret ol narapela i ting ol man i gat sik strok ol i mas mekim olsem. Maski pasin bilong man i senis, ol wanblut na pren i mas lain long laikim em. Sapos ol i skelim gut pasin bilong em, ol bai luksave olsem ol gutpela pasin bilong em bilong bipo i stap yet.”

Pasin bilong amamas long em yet i no strong taim man i no inap toktok, o ol narapela i no inap klia long tok bilong em. Taim ol pren i wok strong long toktok wantaim ol man em sik strok i mekim na ol i no inap toktok gut, dispela i helpim ol long amamas long ol yet. Takashi i tok: “Ol samting mi tingting na pilim long bel i no senis. Tasol ol manmeri i surik long mi, long wanem, i hatwok long toktok gut wantaim mi. Em i hatwok long mi long go toktok wantaim ol man, tasol taim wanpela man i kam toktok wantaim mi, dispela i strongim bel bilong mi na mekim mi amamas nogut tru!”

Ol tok i stap daunbilo nau i bilong helpim yumi olgeta long helpim na strongim bel bilong ol man i no inap toktok gut.

Planti taim sik strok i no save bagarapim tingting bilong man. Planti manmeri i gat sik strok tingting bilong ol i wok gut yet, maski toktok bilong ol i no klia. No ken toktok long pasin i save daunim ol o toktok long ol kain olsem ol i liklik pikinini. Givim biknem long ol.

Stap isi na putim yau long tok bilong ol. Ol i mas i gat taim long wokim tingting bilong ol o pinisim wanpela tok. Tingim gut dispela: Man i tingim gut ol narapela em bai stap isi na putim gut yau.

Sapos yu no klia long tok bilong ol, nogut yu giaman olsem yu klia long en. Long gutpela pasin yu mas tok olsem: “Sori. Mi no klia long tok bilong yu. Yumi ken toktok gen bihain.”

Toktok isi na kolim gut ol tok long pasin bilong yu long toktok.

Kolim ol sotpela tok tasol na ol tok ol i save long en.

Mekim wok long ol askim em inap bekim olsem yes o nogat, na kirapim em long bekim tok. No ken lusim tingting olsem sampela taim ol i no inap kisim tok bilong yu.

Nogut i gat planti pairap long rum.

Jehova i Helpim Ol Long Karim Hevi

Em i bikpela samting long save long as bilong sik strok bilong yu, long wanem, em i helpim yu long mekim sampela samting bambai sik strok i no ken kisim yu gen long bihain, tasol em i bikpela samting tu long yu no ken larim pasin bilong pret i bosim yu. Ellen i stori olsem: “Tok bilong God long Aisaia 41:10 i mekim gut bel bilong mi. Long dispela ves God i tok: ‘Yupela i no ken pret, long wanem, mi God bilong yupela na mi stap wantaim yupela. Bai mi mekim yupela i kamap strong na bai mi helpim yupela. Bai mi was gut long yupela na long bikpela strong bilong mi bai mi daunim ol birua bilong yupela.’ Mi bilip tru olsem Jehova em i stap, na dispela i mekim na mi no pret.”

Baibel i helpim Anand tu long karim hevi bilong em. Em i tok: “Em i helpim mi tru, long wanem, long dispela taim em i givim nupela strong long mi.” Hiroyuki i no inap tingim ol tok em i kaunim long buk, olsem na em i hatwok long kisim strong long ol tok bilong Baibel. Em i tokim mipela olsem: “Mi save harim tok bilong ol buk bilong Baibel long ol kaset na dispela i mekim gut bel bilong mi.”

Aposel Pol i tok: “Taim mi no gat strong, long dispela taim tasol mi gat strong tru.” (2 Korin 12:10) Spirit bilong Jehova i helpim Pol long mekim ol samting em i no inap mekim long strong bilong em yet. Ol man i gat sik strok ol tu i ken wetim Jehova long strongim ol long ol samting bilong spirit. Erikka i tok: “Taim yumi no sik na yumi inap mekim ol wok long strong bilong yumi yet, ating planti taim yumi no givim rot long Jehova long helpim yumi. Tasol dispela hevi bilong mi i mekim na mi pas gut tru wantaim em.”

Helpim Ol Man i Lukautim Sikman

Ol man i mas lukautim kain sikman olsem, ol i gat bikpela wok tru, olsem na ol narapela i mas helpim ol. Husat inap helpim ol? Ol narapela insait long famili i ken mekim olsem. Olgeta wan wan insait long famili i mas mekim wok bilong lukautim sikman. Yoshiko i stori long olsem wanem ol pikinini man bilong em i strongim bel bilong em, em i tok: “Ol i putim gut yau taim mi stori long ol hevi bilong mi, kain olsem ol dispela hevi i bilong ol yet.” Olgeta long famili i mas kisim save long dispela sik, bambai ol i ken lain long pasin bilong lukautim man i gat sik strok, na tu, ol i ken mekim wanem long taim pasin bilong man i senis.

Husat moa i ken helpim ol man i lukautim sikman? David na famili bilong em i amamas taim famili bilong ol long spirit insait long kongrigesen bilong ol Witnes Bilong Jehova i helpim ol long lukautim Victor: “Ol i pilim hevi bilong mipela. Wan wan i makim taim bilong kam na slip long haus bilong mipela, na ol i lukautim Victor long nait.”

Olgeta man i save lukautim sikman ol i mas pilim olsem famili bilong spirit i gat pasin sori na i laik helpim ol. Tasol sampela i hatwok long askim ol narapela long helpim ol. Haruko i tok: “Planti taim ol narapela i tokim mi olsem: ‘Sapos yu laik bai mipela i helpim yu long sampela samting, no ken surik long askim mipela.’ Tasol mi save olgeta i gat planti wok, olsem na em i hatwok long mi long askim ol long helpim mi. Mi bai amamas tru sapos ol manmeri i kolim stret ol samting ol inap mekim bilong helpim mi. Olsem: ‘Mi ken helpim yu long klinim haus. Wanem de i gutpela long yu?’ ‘Mi ken go baim ol kaikai samting bilong yu, olsem na em i orait sapos mi kam nau long haus bilong yu?’ ”

Sik strok i bin kisim meri bilong Kenji, tasol Kenji inap lukautim em. Em i kisim save olsem, long rot bilong beten em i ken putim hevi bilong em long han bilong Jehova. Bihain meri bilong em i no inap toktok moa, olsem na Kenji i no gat poroman moa long toktok wantaim em. Tasol em i save kaunim Baibel long olgeta de. Em i tok: “Dispela i helpim mi long tingim gutpela pasin bilong Jehova long lukautim ol man i bel hevi, na dispela i mekim na mi no bel hevi olgeta na pilim olsem mi stap wanpis.”

Taim yumi larim spirit bilong Jehova i helpim yumi, dispela i ken strongim yumi taim yumi pilim olsem bel bilong yumi i bagarap stret. Yoshiko i karim hevi, long wanem, bihain long sik strok bilong man bilong em, pasin bilong man bilong em i senis na em i save kros hariap, Yoshiko i tok: “Sampela taim mi gat strongpela laik long singaut strong tru. Long kain taim olsem mi beten long Jehova, na spirit bilong em i givim bel isi long mi.” Em i amamas tru long pasin bilong Jehova long stap gut long em, olsem na em i no larim wanpela samting i pasim em long bihainim pasin Kristen. Long olgeta taim em i save go long ol miting Kristen, na autim tok, na stadi long Baibel. Yoshiko i tok: “Taim mi mekim hap wok bilong mi, mi save Jehova i no inap lusim mi.”

Taim yu tingting planti, long olgeta taim Jehova i stap na harim beten bilong yu. Midori, man bilong em i bin kisim sik strok, em i stap bel isi, long wanem, em i pilim olsem hevi bilong em, Jehova i ‘raitim pinis long buk bilong em.’ (Song 56:8) Em i tingim tok bilong Jisas: “Yupela i no ken tingting tumas long tumora.” Olsem na Maria i tok: “Mi pasim pinis tok long bel bilong mi olsem, mi bai stap isi na wet long nupela taim i kamap.”—Matyu 6:31-34.

Karim Ol Bikpela Hevi

Tru, sampela i kamap gutpela liklik taim ol i mekim ol eksasais samting, tasol sampela i no inap mekim planti samting ol i bin mekim paslain long taim sik strok i kisim ol. Wanem samting i ken helpim dispela lain long karim ol dispela bikpela hevi, maski ol dispela hevi bai stap longtaim?

Bernie, em sik strok i bin kisim em na em i no inap wokim gut han lek bilong em, em i tok: “Mi amamas long wet long kisim laip oltaim long Paradais na mi beten long Papa bilong mi long heven, em Jehova, na dispela i helpim mi long karim hevi bilong mi na stap bel isi.”

Dispela gutpela samting ol i wet long kisim i helpim Erikka na man bilong em, Georg, long karim hevi bilong Erikka na stap amamas yet. Georg i tok: “God i tok promis pinis long oraitim olgeta sik long bihain. Olsem na mipela i no tingim tasol ol hevi bilong mipela. Tru, mipela i wok strong yet long helpim Erikka long kamap orait gen. Tasol yumi inap lain long stap gut, maski ol masol i no wok gut, na yumi inap tingim ol gutpela samting.”—Aisaia 33:24; 35:5, 6; KTH 21:4.

Taim skin bilong man i no kamap gutpela tumas, em i bikpela samting long famili na ol pren i mas strongim em. Ol i ken helpim em long karim hevi i go inap long taim God bai oraitim olgeta kain sik.

Taim ol man i gat sik strok na famili bilong ol i save long gutpela samting bai kamap bihain, dispela i helpim ol long karim hevi bilong wan wan de. Olsem na ol inap stap isi na wet long taim olgeta hevi bai pinis long nupela taim em klostu nau bai God i kamapim. (Jeremaia 29:11; 2 Pita 3:13) Taim yumi wet long dispela, olgeta man i go long Jehova ol i ken bilip tru olsem, em i helpim ol long nau na strongim ol long karim ol hevi sik strok i save kamapim.—Song 33:22; 55:22.

[Blok/Piksa long pes 10]

Pasim Sik Strok

DOKTA David Levine i tok: “Nambawan gutpela samting yumi ken mekim long sik strok i olsem: Yumi wok strong long mekim ol samting bilong pasim dispela sik.” Na bikpela as bilong planti sik strok, em mak bilong blut i antap.

Planti man inap daunim mak bilong blut sapos ol i kisim ol kaikai i gat planti potasiam na i no gat planti sol, na gris na kolestrol. Na tu, ating em i gutpela sapos man i no dring planti bia na wain samting​—⁠em inap dring liklik tasol. Taim man i mekim eksasais i stret long krismas na strong bilong em, dispela inap helpim em long lusim skin, na em inap long daunim mak bilong blut. Ating man i mas dring sampela marasin​—⁠dokta yet bai skelim dispela, long wanem, i gat kain kain marasin.

Taim bikpela rop bilong blut ol i save kolim karotid i pas, em i mekim na blut i no inap ran gut i go long kru, na dispela em i nambawan samting i save kamapim sik strok. Taim dispela rop i pas, ating dokta i mas katim man bilong rausim samting i pasim dispela rop. Ol ripot i kamapim olsem, taim ol bikpela rop bilong blut i pas na dokta i katim man na givim marasin long em, dispela i helpim sikman. Tasol taim ol i katim man dispela inap kamapim sampela hevi, olsem na ol man i mas skelim gut dispela samting.

Sik bilong klok inap mekim na sik strok inap kisim man hariap. Taim klok i no wok gut long olgeta taim, dispela inap mekim na wanpela hap blut i kamap strong na i go long kru. Tasol i gat sampela marasin bilong pasim dispela samting na blut i no ken strong. I gat sampela sik moa bilong klok na ating sampela taim dokta i mas katim man na givim marasin long em, na bai sik strok i no ken kamap. Planti taim sik daiabitis i save kamapim sik strok, olsem na sapos man i mekim sampela samting bilong daunim sik daiabitis dispela inap pasim sik strok.

Taim sampela mak bilong sik strok i kamap (transient ischemic attacks), dispela i kamapim klia olsem sik strok inap kamap. No ken ting ol dispela mak i liklik samting tasol. Go lukim dokta bilong yu, na mekim ol samting bilong daunim ol dispela mak, long wanem, sapos yu no mekim kwiktaim sik strok inap kisim yu.

Pasin bilong mekim ol samting i save helpim skin long i stap strong, na mekim ol samting long skel em inap pasim sik strok. Kisim ol kaikai i save strongim skin, na mekim eksasais long olgeta taim, na no ken dring planti bia na wain, na lusim pasin bilong smok. Ol dispela samting inap helpim ol bikpela rop bilong blut long stap gutpela, na inap oraitim sampela rop i bagarap liklik. Sampela ripot i tok olsem, sapos man i kaikai planti prut, na kaikai bilong gaden, na rais wit samting, dispela i helpim em long pasim sik strok.