‘Mipela i No Tingting Moa Long Mipela Yet na Wokabaut’
EM STORI BILONG JACK JOHANSSON
Man bilong Afrika, em wanpela soldia bilong Malawi, em i tokim mi long sanap long arere bilong wara long ai bilong lait bilong ka. Taim soldia i apim gan long sol bilong en, Lloyd Likhwide i ran i kam long wara na sanap namel long mi na dispela soldia. Em i singaut olsem: “Sutim mi! Sutim mi! No ken sutim dispela waitskin i no bin mekim wanpela rong!” Bilong wanem wanpela man bilong Afrika i redi long lusim laip bilong em bilong helpim mi, wanpela waitskin? Mi laik stori long olsem wanem mi bin kamap wanpela misineri long Afrika inap 40 yia i go pinis.
LONG 1942, taim mi gat 9-pela krismas tasol, mama i dai na papa i mas lukautim 5-pela pikinini. Mi laspela pikinini. Inap 4-pela mun bihain, papa i bagarap long solwara. Papa em i insait long lain ol i bin kamap namba wan Witnes Bilong Jehova long Finlan. Bikpela susa bilong mi, em Maja, em i lukautim mipela olgeta na mipela inap sindaun yet long fam bilong mipela. Na Maja em i go pas long ol samting bilong spirit, na wanpela yia bihain long papa i dai, em na wanpela brata bilong mi, ol i kisim baptais long wara bilong makim olsem ol i dediket long God Jehova. Wanpela yia bihain mi kisim baptais taim mi gat 11-pela krismas.
Bikpela Samting Mi Mas Tingim
Long 1951 mi pinisim skul bilong mi long wanpela bikpela skul koles, na mi kirap mekim wok long wanpela kampani bilong ol ka (Ford Motor Company) long Finlan. Inap 6-pela mun bihain mi kirap nogut long tok bilong wanpela Witnes Bilong Jehova, em i mekim wok wasman bilong raun. Em i askim mi long mekim wanpela tok long wanpela kibung na stori long ol blesing em painia o man i mekim wok bilong God long olgeta de em i save kisim. Mi sem liklik, long wanem, mi save mekim wok mani na mi ting mi no inap mekim wanpela tok mi yet mi no bilip tumas long en. Mi beten long Jehova long dispela samting. Mi save ol Kristen i no ken tingting moa long ol yet na wokabaut, olsem na mi senisim tingting bilong mi na mi putim wok painia i go pas long ol narapela wok.—2 Korin 5:15.
Bos bilong mi i tok em bai dabolim pe bilong mi sapos mi stap wantaim kampani. Tasol taim em i save mi strong long samting mi laik mekim, em i tok: “Yu bihainim stretpela rot. Inap planti yia mi bin sindaun long dispela ofis, tasol mi bin mekim wanem bilong helpim ol man?” Olsem na long Me 1952, mi kamap wanpela painia. Sampela wik bihain, mi amamas long mekim dispela tok long wok painia.
Taim mi mekim wok painia inap sampela mun, mi kalabus inap 6-pela mun, long wanem, mi no laik insait long ami. Bihain mi stap kalabus 8-pela mun long ailan Hasto Buso long Galf Bilong Finlan, wantaim sampela yangpela Witnes moa. Mipela kolim dispela liklik ailan olsem Liklik Gileat, long wanem, mipela yet i stretim rot bilong stadi gut long Baibel. Tasol mi putim mak bilong go long Gileat tru tru, em Wastaua Skul Bilong Gileat klostu long Saut Lansing, Nu Yok.
Taim mi stap kalabus yet long dispela ailan, mi kisim wanpela pas i kam long brens-ofis bilong Sosaiti Was Taua, na ol i singautim mi long mekim wok olsem wasman sekit. Taim mi lusim kalabus bai mi kirap raun na lukim ol kongrigesen long hap bilong Finlan ol man i save mekim tok Swiden. Long dispela taim, mi gat 20 krismas tasol na mi ting mi no gat save bilong mekim dispela wok, tasol mi bilip strong long Jehova. (Filipai 4:13) Ol Witnes long ol kongrigesen mi bin go lukim, ol i mekim gut long mi; ol i no ting mi man nating, long wanem, mi “yangpela tumas.”—Jeremaia 1:7.
Taim mi lukim wanpela kongrigesen long yia antap, mi bungim Linda. Em i bin lusim Yunaitet Stets na kam long Finlan bilong kisim malolo. Taim em i go bek long Yunaitet Stets, kwiktaim em i wok long kamap strong long ol samting bilong spirit. Liklik taim bihain em i baptais. Mitupela i marit long Jun 1957. Bihain ol i singautim mipela long i go long namba 32 klas bilong Skul Gileat long Septemba 1958. Mipela i winim Skul Gileat long Februeri bilong yia antap, na bihain long en ol i makim mipela bilong i go long kantri Naiasalan, nau ol i kolim Malawi, long saut-is Afrika.
Wok Bilong Mipela Long Afrika
Mipela i amamas tru long autim tok wantaim ol brata Afrika bilong mipela, em ol inap olsem 14,000 long dispela taim long Naiasalan. Sampela taim mipela i raun long Lanrova na karim ol samting bilong mipela insait long en. Mipela i bin slip long ol liklik ples em ol waitskin i no bin go long en bipo, na long olgeta taim ol asples i mekim gut tru long mipela. Taim mipela i kamap long wanpela ples, olgeta man bilong ples bai lusim haus bilong ol bilong lukim mipela. Taim mipela i tok gude pinis, ol i sindaun long graun. Ol i no toktok, ol i lukluk tasol long mipela.
Planti taim, ol man bilong ples ol i wokim liklik haus bilong mipela yet, em sampela ol i wokim long graun malumalum na sampela ol i wokim long kunai, na haus i bikpela inap long bet tasol. Long nait ol animal haiena i bin ran siksti i go klostu long liklik haus bilong mipela na ol i mekim krai nogut klostu long hap het bilong mipela i stap long en. Tasol ol samting nogut i laik kamap long ol Witnes long Naiasalan em bai winim samting nogut ol wel animal inap mekim long ol.
Litimapim Kantri i Kamap Olsem Bikpela Samting
Long olgeta hap bilong Afrika, sampela lain i kirap, em ol lain i laik bai kantri bilong ol i kisim independens. Long Naiasalan, i gat wanpela lain politik tasol, na ol i tok olgeta i mas go insait long en. Kwiktaim pasin bilong mipela long stap klia olgeta long ol samting bilong wok politik, em i kamap wanpela bikpela samting long dispela kantri. Long dispela taim mi lukautim ol wok bilong ofis, long wanem, wasman bilong brens, em Malcolm Vigo, em i no stap. Mi tokim ofis bilong gavman mi laik toktok wantaim praim-minista bilong Naiasalan, long dispela taim em Dokta Hastings Kamuzu Banda. Mi wantaim tupela elda moa, mipela i stori wantaim em long pasin bilong mipela ol Witnes, olsem mipela i no save insait long ol samting bilong graun, na em i amamas long harim tok bilong mipela. Tasol maski mipela i miting wantaim praim-minista, wanpela mun bihain, long Februeri 1964, ol i kirap na mekim nogut long ol Witnes. Elaton Mwachande, em i namba wan Witnes long i dai; wanpela lain nogut i belhat na sutim em long spia. Ol narapela Witnes long ples bilong em, ol i mas ranawe.
Mipela i salim telegram long Dokta Banda na askim em long mekim wok long namba bilong em bilong pasim ol dispela pasin nogut ol i mekim long mipela. I no longtaim na ofis bilong praim-minista i tokim mi long go lukim em. Mi wantaim narapela misineri, em Harold Guy, na wanpela Witnes bilong dispela hap, em Alexander Mafambana, mipela i go lukim Dokta Banda. Tupela minista bilong gavman, ol tu i stap.
Taim mipela i sindaun, Dokta Banda i no toktok; em i holim telegram na mekim i go i kam antap long het bilong em. Bihain em i kirap toktok: “Mista Johansson, olsem wanem long dispela telegram bilong yu?” Mipela i tokim em gen olsem mipela i no save insait long ol samting bilong wok politik, na mi tok moa olsem: “Nau ol i kilim i dai Elaton Mwachande na yu tasol inap helpim mipela.” Dispela tok i mekim na bel bilong Dokta Banda i stap isi liklik.
Tasol wanpela minista bilong gavman i stap wantaim em, em i tok olsem ol Witnes long wanpela ples i stap longwe, ol i no laik wok gut wantaim kaunsil bilong ples. Na namba 2 minista i stori long narapela ples i stap longwe, na em i tok ol Witnes long dispela ples ol i bin tok nogut long Dokta Banda. Tasol ol i no inap givim nem bilong wanpela Witnes ol i tok em i bin mekim olsem. Mipela tokim ol, ol Witnes Bilong Jehova ol i lain long daun long ol bikman bilong gavman. Tasol sori tru, maski mipela i wok long stretim ol dispela tok giaman Dokta Banda na ol minista bilong em ol i bin kamapim, mipela i no inap.
Mipela Inap Kisim Bagarap
Long 1964, Naiasalan i kisim independens na bihain em i kamap Ripablik Bilong Malawi. Mipela inap mekim yet wok autim tok tasol ol hevi i wok long kamap planti moa. Long dispela taim ol Witnes long hap saut bilong kantri ol i telefon na tokim mipela, long dispela hap sampela lain i laik pait na rausim gavman. Mipela i save wanpela i mas go kwiktaim long dispela hap na kisim save long i stap bilong ol Witnes na strongim bel bilong ol. Bipo mi wanpela i bin raun insait long bus, na Linda i orait long dispela. Tasol nau em i strong long mi mas kisim wanpela yangpela Witnes bilong dispela hap i go wantaim mi, em Lloyd Likhwide. Bihain mi tokim em bai mi mekim olsem, na mi tingting: ‘Sapos dispela bai mekim tingting bilong em i stap isi, orait, bai mi mekim olsem.’
Ol i tokim mipela long kalap long bot na brukim wanpela wara paslain long 6 klok. I gat hevi insait long kantri, olsem na i tambu long raun bihain long 6 klok apinun. Mipela traim long kisim bot tasol mipela i kam bihaintaim, long wanem, ol rot i no gutpela. Bihain mipela i bin kisim save olsem i gat lo long sutim husat man i raun bihain long 6 klok long hapsait bilong wara mipela i stap long en. Taim mipela draivim ka i go daun klostu long wara, mipela i lukim bot long hapsait—bot i brukim wara pinis. Brata Likhwide i singaut na askim ol long kam bek na kisim mipela. Bot i kam, tasol wanpela soldia long bot i singaut olsem: “Mi mas sutim dispela waitskin!”
Pastaim mi ting em i tok nating, tasol taim bot i kam klostu, soldia i tokim mi long sanap long ai bilong lait bilong ka. Em nau, dispela pren Afrika bilong mi em i sanap namel long mi na dispela soldia, na em i tokim soldia long sutim em na larim mi. Ating dispela soldia i pilim tru pasin bilong dispela brata, olsem em i redi long i dai bilong helpim mi, na em i daunim gan bilong em. Mi tingim tok bilong Jisas: “Sapos wanpela man i laikim tumas ol pren bilong en na i lusim laip bilong em yet bilong helpim ol, orait dispela pasin bilong laikim ol arapela i winim tru ol arapela pasin bilong laikim ol arapela manmeri.” (Jon 15:13) Mi amamas tru mi bin harim tok bilong Linda long kisim dispela gutpela brata i go wantaim mi!
Long de bihain, sampela yangpela man ol i wokim rot-blok long rot i go bek long Blantaia. Ol i tokim Brata Likhwide long kamautim kat politik bilong em. I gat wanpela samting tasol mipela inap mekim—mipela mas abrusim dispela lain na mekim kwiktaim! Mi wokim strong gia bilong ka na ka i kalap strong, na taim em i mekim olsem ol dispela lain i kirap nogut, na mipela inap sut i go lusim ol. Sapos ol dispela lain i bin holim Brata Likhwide, ating ol bai kilim em i dai. Taim mipela i kamap long brens-ofis mipela guria yet, long wanem, mipela i bin kisim bikpela pret, tasol mipela i tenkyu long Jehova long Em i bin lukautim mipela.
Ol i Kalabus
Gavman i tambuim wok bilong mipela long Malawi long Oktoba 1967. Long dispela taim i gat olsem 18,000 Witnes long dispela kantri. Tupela wik bihain mipela harim olsem, ol i bin kalabusim 3,000 Witnes long Lilongwe, em nambawan biktaun bilong Malawi. Mipela i pasim tok long draivim ka long nait bilong i go long dispela taun, em longwe olsem 300 kilomita; mipela i ting mipela inap strongim bel bilong ol brata. Mipela pulapim planti buk na nius bilong Sosaiti Wastaua long Lanrova, na Jehova i helpim mipela, olsem na ol i no pasim mipela long ol rot-blok. Long rot olgeta, mipela pasim ka long olgeta kongrigesen na lusim sampela katon buk long ol, em kaikai bilong spirit ol i kisim long taim stret.
Long moningtaim mipela go long haus kalabus. Mipela kirap nogut long samting mipela lukim! Ren i bin pundaun long nait olgeta, na ol brata sista Kristen bilong mipela ol i mas stap ausait long haus kalabus insait long banis. Ren i bin wasim ol nogut tru, na sampela bilong ol i bin tromoi blanket bilong ol long banis bilong mekim drai long san. Mipela i sanap ausait long banis na toktok wantaim sampela.
Kot bilong ol i kamap long belo, na sampela man, em ol i tok ol i Witnes, ol i sanap long kot. Mipela i laik bai ol i mas lukluk long mipela, tasol ol i stap pes drai. Mipela i bel hevi stret taim ol dispela man i sanap long kot na tokaut olsem ol i lusim bilip! Tasol mi kisim save olsem, ol Witnes bilong dispela hap ol i no save long ol dispela man em ol i tok ol i Witnes Bilong Jehova na ol i lusim bilip. Ol i bin mekim pasin bilong trik bilong traim bagarapim bel bilong ol Witnes tru tru.
Na long dispela taim, wanpela toksave i kam long gavman olsem ol bai rausim mipela long kantri. Gavman i bin kisim brens-ofis bilong ol Witnes long Blantaia na ol i bin tokim ol misineri long lusim kantri insait long 24 aua. Taim mipela kam bek long brens, em i narapela kain tru long lukim wanpela plisman i opim dua bilong banis bilong larim mipela i kam insait! Long apinun bihain, wanpela bikman bilong polis i kam na holim mipela, na kisim mipela i go long ples balus.
Mipela lusim Malawi long Novemba 8, 1967, na mipela i save ol brata sista Kristen bilong mipela long dispela kantri bai ol i kisim bikpela hevi na traim. Mipela i hevi tru taim mipela i tingim ol. Planti Witnes i dai, na ol i mekim nogut tru long planti handet Witnes na givim bikpela pen long ol, na ol i rausim planti tausen Witnes long wok mani, na long haus bilong ol, na ol i kisim ol samting bilong ol. Tasol maski ol i mekim olsem, klostu olgeta Witnes i bin stap strong long bilip.
Ol Nupela Wok Misineri
Maski ol bikpela hevi i painim mipela, mipela i no tingting long lusim wok misineri. Nogat. Mipela amamas long go long wanpela nupela ples wok long Kenya, em wanpela kantri ol hap bilong en i narapela narapela kain na i gat kain kain man i sindaun long en. Linda i laikim tru ol Masai. Long dispela taim i no gat wanpela bilong lain Masai em i wanpela Witnes Bilong Jehova. Tasol bihain Linda i bungim Dorcas, em wanpela meri bilong lain Masai, na em i kirap stadi long Baibel wantaim em.
Dorcas i save, sapos em i laik amamasim God, em i mas stretim marit bilong em long gavman. Papa bilong tupela pikinini bilong em i no laik, olsem na Dorcas wanpela em i lukautim ol pikinini bilong em. Man i belhat long ol Witnes, tasol em i no amamas long famili bilong em i bruk. Bihain, em i kirap stadi long Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova, long wanem, Dorcas i kirapim em long mekim olsem. Em i stretim wokabaut bilong em, na em i kamap wanpela Witnes, na em i maritim Dorcas. Dorcas i kamap wanpela painia, na man bilong em na namba wan pikinini man bilong tupela, ol i elda insait long kongrigesen.
Long 1973, wantu ol i tambuim wok bilong ol Witnes Bilong Jehova long Kenya, na mipela i mas lusim kantri. Sampela mun bihain, ol i rausim dispela tambu. Tasol long dispela taim mipela i kisim pinis nupela hap bilong wok long en—em Kongo (Brasavil). Mipela i kamap long dispela kantri long Epril 1974. Klostu 3-pela yia bihain, ol i bin sutim tok giaman long mipela ol misineri na tok mipela i kam bilong lukstil, na ol i tambuim wok bilong mipela ol Witnes. Na i no dispela tasol. Pait i kirap long Brasavil bihain long ol i bin kilim i dai presiden bilong kantri. Sosaiti i makim ol misineri long i go long ol narapela kantri, tasol ol i askim mipela long i stap inap long taim mipela i no inap stap moa. Inap sampela wik taim mipela i go slip, mipela i no save ol bai kilim mipela i dai long nait o nogat. Tasol mipela i slip gut, long wanem, mipela bilip olsem Jehova bai lukautim mipela. Inap sampela mun mipela tasol i stap long brens-ofis, na ating i no gat narapela taim long wok misineri bilong mipela na ol samting olsem i kamap bilong traim bilip bilong mipela na long strongim bilip bilong mipela tu.
Long Epril 1977 mipela i mas lusim Brasavil. Nau wanpela samting i kamap na mipela i kirap nogut long en. Ol i makim mipela bilong i go long Iran long kamapim nupela brens-ofis long dispela kantri. Namba wan hatwok i painim mipela em long lain long tok ples Farsi, em tok bilong ol Persia. Mipela lain long dispela nupela tok ples, olsem na mipela inap mekim ol liklik tok tasol long ol miting bilong kongrigesen, olsem ol liklik pikinini i save mekim! Long 1978 pait i kirap insait long Iran—sampela lain i laik daunim gavman. Mipela i stap maski i gat bikpela pait, tasol long Julai 1980, gavman i rausim mipela ol misineri.
Namba 5 hap mipela i go long en bilong mekim wok misineri em insait tru long Afrika, long Saier, nau ol i kolim Demokratik Ripablik Bilong Kongo. Mipela i mekim wok misineri long Saier inap 15 yia, na inap sampela yia wok bilong ol Witnes long dispela kantri i tambu. Taim mipela i kamap long dispela kantri, inap olsem 22,000 Witnes i mekim wok autim tok—long nau winim 100,000 i mekim wok!
Mipela Go Bek Gen!
Long Ogas 12, 1993, gavman i rausim tambu long ol Witnes Bilong Jehova long Malawi. Tupela yia bihain, Sosaiti i makim mitupela Linda long go bek long dispela kantri mipela i bin kirapim wok misineri bilong mipela long en—em Malawi. Em wanpela naispela kantri, na ol manmeri i save mekim gutpela pasin pren, na em i gat nem olsem Gutpela Ples Bilong Afrika. Kirap long Janueri 1996 i kam inap long nau, mipela i amamas tru long wok namel long ol manmeri bilong Malawi, em ol lain bilong amamas na i stap bel isi wantaim ol man. Mipela i ting em i gutpela samting tru bilong wok gen wantaim ol gutpela brata bilong mipela long Malawi, em planti bilong ol i bin sanap strong inap 30 yia samting, maski ol i bin kisim bikpela pen na hevi long han bilong ol man. Bilip bilong ol brata Afrika bilong mipela i kirapim mipela long i stap strong, na mipela i laikim ol tru. Ol i bihainim tru tok bilong Pol olsem: “Yumi laik go insait long kingdom bilong God, tasol pastaim yumi mas wokabaut long rot i gat planti hevi i stap long en.” (Aposel 14:22) Ol 41,000 Witnes long Malawi ol i stap fri bilong mekim wok autim tok na ol inap bung long ol bikpela kibung.
Mipela i amamas tru long olgeta hap mipela i bin mekim wok long en. Mitupela Linda i lain pinis olsem, maski wanem hevi i painim yumi, dispela inap helpim yumi long kamap gutpela moa long pasin bilong yumi sapos yumi ‘amamas yet long Jehova.’ (Nehemia 8:10) Long olgeta taim mipela i lusim kantri mipela i bin wok long en na go long nupela kantri, mi bin hatwok liklik long lain long nupela sindaun. Tasol Linda i no gat dispela hevi na em i gat strongpela bilip long Jehova, olsem na dispela i bin helpim mi, na mi pilim tru gutpela blesing bilong mi, olsem mi gat gutpela meri.—Sindaun 18:22.
Ol gutpela samting bilong amamas long en i bin painim mipela! Long olgeta taim mipela i tok tenkyu long Jehova, long wanem, em i bin lukautim mipela. (Rom 8:31) Winim 40 yia i go pinis mi bin mekim dispela tok long ol gutpela blesing i save painim ol man i save mekim wok bilong God long olgeta de. Mipela i amamas long mipela i bin traim strong bilong Jehova na kisim save olsem em i gutpela tru. (Song 34:8; Malakai 3:10) Mipela i save pinis, dispela pasin olsem mipela i ‘no tingting moa long mipela yet na wokabaut,’ em i nambawan rot tru long bihainim.
[Mep/Piksa long pes 26]
Ol kantri mipela i bin mekim wok long en
Iran
Ripablik Bilong Kongo
Demokratik Ripablik Bilong Kongo
Kenya
Malawi
[Piksa long pes 23]
Mipela go long Kep Taun, Saut Afrika, bilong kamap long Malawi
[Piksa long pes 25]
Taim ol polis i holim mipela na rausim mipela long Malawi
[Piksa long pes 27]
Dorcas, em wanpela Masai, na man bilong em