Bilip Bilong Ol Tumbuna—Bilong Wanem Ol i Stap Yet?
PLANTI man i ting, sapos blakpela pusi i brukim rot bilong ol, dispela i makim olsem samting nogut bai painim ol, o ol i pret long wokabaut aninit long wanpela lata. Na planti man i bilip olsem Fraide, de namba 13, em wanpela de ol inap kisim nogut long en, na plua namba 13 long wanpela bikpela haus em i no gutpela ples bilong i stap long en. Ol kain bilip olsem i stap yet, maski em ol bilip kranki.
Tingim: Bilong wanem sampela lain i save pasim salat o tanget long bilum o antap long dua, o pasim ol paspas long han, o putim kambang long pes, o planim gorgor arere long haus? Maski ol dispela bilip i no gat as bilong en, ol i mekim olsem, long wanem, ol i bilip olsem samting ol i mekim bai helpim ol na gutpela samting tasol bai painim ol. Wanpela buk (A Dictionary of Superstitions) i tok: ‘Man i tingim ol bilip giaman bilong ol tumbuna em i bilip olsem sampela kain samting, o hap graun, o animal, o wok bai mekim na gutpela samting tasol bai painim em, na sampela samting bai mekim na samting nogut bai painim em.’—Lukim Galesia 5:19, 20.
Wok Bilong Pinisim Ol Bilip Tumbuna Long Saina
Ol i bin mekim sampela samting long taim bilong yumi bilong pinisim ol bilip bilong ol tumbuna, tasol ol i stap yet. Olsem: Long 1995, kaunsil bilong biktaun Sanghai i kamapim wanpela lo i tambuim ol bilip bilong ol tumbuna. Lo i tok em ol bilip bilong bipo yet na i no inap helpim ol man bilong nau. Ol i laik ‘pinisim tru ol dispela bilip, na long stretim bek ol pasin ol Saina i save mekim bilong planim man, na long mekim biktaun i kamap ples bilong ol man i bihainim ol save bilong nau.’ Tasol wanem samting i bin kamap?
Wanpela ripot i tok, ol manmeri long Sanghai i bihainim yet ol bilip bilong ol tumbuna. Lo i tambuim ol long bihainim pasin bilong ol Saina long kukim mani giaman long matmat bilong ol tumbuna, tasol wanpela man i sanap long matmat na em i bikhet long dispela lo, em i tok: “Mipela i kukim pinis 19 bilion mani yuan [em olsem 3 bilion dola]. Em pasin tumbuna long mekim olsem. Dispela pasin i save amamasim ol god.”
Wanpela nius (Guangming Daily) i kamapim klia olsem wok bilong dispela lo i lus nating, long wanem, inap “5 milion man long Saina ol i wok mani olsem glasman, na ol man i wok olsem saientis na saveman, ol i 10 milion tasol.” Nius i tok: “I olsem planti man i bilip moa long ol glasman.”
Wanpela buk (The Encyclopedia Americana, International Edition) i stori long ol bilip bilong ol tumbuna i stap yet, olsem: ‘Long olgeta lain, ol i bihainim yet sampela bilip bilong ol tumbuna, tasol ol i mekim ol i kamap narapela kain liklik na kamapim nupela insait bilong en.’ Nupela edisen bilong wanpela buk i tok: ‘Long taim bilong yumi, samting ol man i lukim long ai bilong ol yet, dispela i bikpela samting long ol. Olsem na i no planti man i laik tokaut olsem ol i holim sampela bilip kranki o bilip bilong ol tumbuna.’—Buk The New Encyclopædia Britannica.
Tupela Kain Pasin
Planti man i save bihainim tupela kain pasin, long wanem, ol i no laik tokaut long ai bilong ol man long samting ol i save mekim long haus. Wanpela man bilong raitim buk i tok, ol i pret long tokaut, nogut ol narapela i ting ol i longlong. Olsem na ol i laik tok ol bilip bilong ol tumbuna em samting ol i save mekim tasol. Olsem: Taim ol man bilong resis i redi long mekim resis, ol i save mekim sampela pasin ol i tok em pasin nating ol i save mekim paslain long resis.
Wanpela niusman i stori long wanpela kain pas ol man i save salim nabaut. Pas i tok promis olsem, sapos man bilong kisim pas em i salim i go long narapela man, gutpela samting bai painim em. Tasol sapos man i kisim pas na em i no salim i go long narapela man, orait samting nogut tru bai painim em. Olsem na dispela niusman i salim pas i go long narapela man na em i tok: “Mi laik yupela i mas save, i no olsem mi bihainim ol bilip bilong ol tumbuna na mi salim pas i go, nogat. Mi mekim, long wanem, mi no laik wanpela samting nogut i painim mi.”
Sampela saveman na ol man i gat save long ol stori bilong ol tumbuna, ol i ting ol dispela kain bilip tumbuna i bin kamap long tingting bilong man yet; ol i no laik tok olsem sampela kain pasin ol man i save mekim em pasin tumbuna. Ol i laik kolim ol bilip bilong ol tumbuna olsem “ol stori bilong bipo.” Long buk bilong em, Dick Hyman i tok: ‘I gat planti man i save bihainim ol bilip bilong ol tumbuna, tasol i no gat planti man i save sambai long ol dispela bilip long ai bilong ol man.’—Buk Lest Ill Luck Befall Thee—Superstitions of the Great and Small.
Tasol maski ol i tok wanem, ol bilip bilong ol tumbuna i stap yet. Long dispela taim bilong bikpela save bilong saiens, bilong wanem ol dispela kain bilip i stap yet?
Bilong Wanem Ol i Stap Yet?
Sampela i tok em pasin bilong yumi ol man long bihainim ol bilip bilong ol tumbuna. Na sampela man i tok, pasin bilong ol man long bihainim ol dispela kain bilip, em wanpela pasin i stap pinis long skin bilong ol. Tasol nogat. Planti samting i makim olsem ol manmeri i save bihainim ol bilip giaman bilong ol tumbuna, long wanem, ol i bin lain long en.
Profesa Stuart A. Vyse i tok: ‘Pasin bilong bihainim ol bilip bilong ol tumbuna i olsem ol narapela kain pasin—isi isi yumi save kisim. Taim mama i karim yumi, yumi no gat dispela pasin bilong pasim salat o tanget long bilum o dua o mekim kain pasin olsem; yumi lain long mekim olsem.’ Ol man i tok, taim ol manmeri i pikinini yet ol i kisim save long majik, na taim ol i bikpela pinis ol i bihainim yet sampela bilip bilong ol tumbuna. Na ol i kisim we planti bilong ol dispela kain bilip?
Planti bilip bilong ol tumbuna i wok wantaim sampela bilip bilong lotu ol man i save laikim tru. Olsem: Ol bilip bilong ol tumbuna i hap lotu bilong ol lain i bin sindaun long kantri Kenan taim ol Israel i no sindaun yet long en. Baibel i tok em pasin bilong ol Kenan long mekim olkain pasin bilong glasman, majik, lukim sampela mak bilong kisim save long samting i stap hait, posin, marila, singautim wailis bilong ol spirit, na singautim ol man i dai pinis.—Lo 18:9-12.
Na ol bilip bilong ol tumbuna i insait long lotu bilong ol Grik bilong bipo tu. Olsem ol Kenan, ol Grik i bin bilip long olkain pasin bilong glasman na majik. Ol Babilon i bin glasim lewa bilong wanpela animal, long wanem, ol i bilip olsem dispela bai kamapim rot ol i mas bihainim. (Esekiel 21:21) Na ol Babilon i gat nem olsem lain bilong pilai laki, na ol i bin singautim wanpela god giaman bilong ol bilong helpim ol long win. (Aisaia 65:11) Inap long nau planti man i save ol man bilong pilai laki ol i man bilong bihainim bilip bilong ol tumbuna.
Na sampela lotu i bin kirapim ol man long givim bel long pilai laki. Wanpela lotu olsem em Misin Katolik. Dispela misin i save kirapim ol man long pilai bingo. Wanpela man bilong betim mani i tok: ‘Ating Misin Katolik i save ol man bilong betim mani samting ol i man tru bilong bihainim ol bilip bilong ol tumbuna, long wanem, long olgeta taim ol sister i bin kam long hosres wantaim bokis mani bilong ol. Olsem wanem wanpela Katolik—na planti bilong mipela ol i Katolik—i ken sakim wanpela sister na i no givim mani na em i ken ting em inap win long hosres? Olsem na mipela i givim mani olsem ofa long ol. Na sapos mipela i kisim winmani, orait mipela i putim planti mani liklik long bokis bilong ol—mipela i ting dispela bai helpim mipela long kisim winmani gen.’
Sampela bikpela samting i makim olsem lotu na ol bilip giaman bilong ol tumbuna i wok wantaim, em sampela pasin bilong Krismas ol misin i kirapim ol man long insait long en. Olsem: Ol i ting sapos man na meri i kis aninit long diwai miselto dispela inap mekim na ol bai marit, na i gat ol planti bilip giaman long Santa Klaus.
Wanpela buk (Lest Ill Luck Befall Thee) i tok, ol bilip giaman bilong ol tumbuna i bin kamap, long wanem, ol man i laik “save long ol samting bai kamap bihain.” Olsem na long nau, olsem ol i bin mekim long bipo yet, ol man nating na ol bikman bilong gavman tu, ol i save go lukim glasman na ol narapela man i tok ol i gat strong bilong wokim majik. Wanpela buk i tok: ‘Ol man i save pret long sampela samting ol i save long en na sampela samting ol i no save long en, olsem na ol i mas bilip olsem i gat sampela kain tok marila na paspas samting bilong lukautim ol.’—Buk Don’t Sing Before Breakfast, Don’t Sleep in the Moonlight.
Olsem na pasin bilong bihainim sampela bilip bilong ol tumbuna i bin traim long helpim ol man long daunim ol pret bilong ol. Wanpela buk i tok: ‘Ol man i save bihainim ol bilip bilong ol tumbuna long wankain as olsem ol man i bin mekim long bipo na i kam inap nau. Taim wanpela samting i kamap na ol i no inap abrusim—na ol i mas i gat samting bilong lukautim ol—bilip bilong ol tumbuna i mekim na ol i stap bel isi.’—Buk Cross Your Fingers, Spit in Your Hat.
Long planti rot ol wok bilong saiens i bin helpim ol man, tasol bel bilong ol man i no stap isi yet. Na yumi ken tok, ol hevi sampela wok bilong saiens i bin kamapim, dispela i mekim na bel bilong ol man i no stap isi liklik. Profesa Vyse i tok: ‘Ol bilip bilong ol tumbuna na ol narapela kain samting i save kamap na as bilong en i stap hait, em ol samting i insait tru long pasin bilong yumi man long nau, long wanem, ol samting bilong nau i mekim na ol man i tingting planti moa long i stap bilong ol long bihain.’ Wanpela buk i tok: ‘Ol man i holim ol bilip bilong ol tumbuna, long wanem, ol i tingting planti long ol samting bai painim ol long bihain.’—The World Book Encyclopedia.
Olsem na ol bilip giaman bilong ol tumbuna i stap yet, long wanem, planti bilip bilong lotu na pret i save painim olgeta manmeri i as bilong en. Tasol olsem wanem? Yumi ken ting ol bilip bilong ol tumbuna i save mekim gutpela wok, long wanem, ol i save helpim ol man long karim hevi long ol samting ol i save tingting planti long en? Yumi ken ting ol dispela bilip i no inap nogutim yumi? O em ol samting nogut yumi mas abrusim?
[Piksa long pes 5]
Ol i ting inap 5 milion man long Saina ol i wok mani olsem glasman
[Piksa long pes 6]
Planti misin i save kirapim ol man long pilai bingo na long dispela rot ol man i tingim ol bilip bilong ol tumbuna
[Piksa long pes 7]
Bilip bilong ol tumbuna i as bilong sampela pasin bilong Krismas olsem pasin bilong kis aninit long diwai miselto