Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g01 4/8 p. 22-25
  • Traipela Biksi—Ol Stori Nating na Ol Trupela Tok Bilong En

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Traipela Biksi—Ol Stori Nating na Ol Trupela Tok Bilong En
  • Kirap!—2001
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Sunami Em i Wanem Samting?
  • Tupela Pasin Bilong Ol Sunami
  • Taim Draiwara i Kamap
  • Ol Sunami i Save Kamap Planti Taim o Nogat?
  • Ol Inap Toksave Sunami Bai Kamap o Nogat?
  • Japan Sunami Long 2011—Stori Bilong Ol Man i Abrusim Bagarap
    Kirap!—2012
  • Bihainim Tok Lukaut na Bai Yu Abrusim Bagarap!
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova (Bilong Pablik)—2016
  • Planti Bikpela Guria Moa Bai Kamap
    Kirap!—2011
  • ‘Ol Samting Bilong Solwara Ol Bai Kisim Planti Mani Long En’
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2004
Kirap!—2001
g01 4/8 p. 22-25

Traipela Biksi—Ol Stori Nating na Ol Trupela Tok Bilong En

SAN i go daun pinis long Fraide Julai 17, 1998. Na liklik taim bihain wanpela bikpela guria i olsem 7.1 long skel Rikta i seksekim ol man, meri, na ol pikinini bilong sampela ples bilong nambis long hap not bilong Papua Niugini. Nius Scientific American i tok: “Namba wan guria i bin seksekim bikpela hap bilong nambis inap long 30 kilomita . . . na dispela guria i mekim na wantu as bilong solwara i longwe liklik long nambis i krungut. Orait nau mak bilong solwara i go antap na dispela i kamapim traipela biksi ol i kolim sunami.”

Wanpela man long dispela ples i tok em i bin harim samting i olsem klaut i pairap long longwe hap, na taim pairap i wok long pinis, isi isi mak bilong solwara i wok long surik bek, winim taim bilong draiwara. Sampela minit bihain em i lukim namba wan biksi i bruk i kam antap inap 3-pela mita. Biksi i bruk long nambis na wara i kisim em taim em i traim ranawe. Namba tu biksi i bikpela moa na i bagarapim tru ples bilong em na karim em i go longwe inap olsem wanpela kilomita insait long hap bilong mangro. Nius Science News i tok: “Olkain pipia i pas long ol diwai i makim olsem ol biksi i bin go antap inap olsem 14 mita.”

Long dispela apinun ol traipela biksi i bin kilim i dai inap 2,500 manmeri. Bihain wanpela kampani bilong katim diwai i laik givim nating sampela diwai bilong wokim ol nupela skul, tasol tarangu, ol pikinini i bilong go long skul ol i no stap moa. Klostu olgeta​—⁠winim 230​—⁠i bin dai long dispela biksi ol i kolim sunami.

Sunami Em i Wanem Samting?

Sunami em tok ples Japan, na insait bilong en i olsem “biksi bilong nambis.” Buk Tsunami!, i tok dispela tok i “stret tru, long wanem, planti taim ol dispela traipela biksi i bin kilim i dai ol man na bagarapim ol ples i stap long nambis bilong Japan.” Wanem samting i mekim na ol dispela kain biksi i traipela na i gat bikpela strong tru?

Sampela i save kolim ol sunami olsem taidel wev. Tasol tru tru taidel wev i makim wok bilong solwara long i go na i kam, em yumi save kolim olsem haiwara na draiwara, na strong bilong san na mun i save kamapim dispela samting. Na sapos bikpela win tru i kirapim traipela biksi​—⁠sampela inap go antap inap 25 mita​—⁠dispela tu i no wankain olsem sunami. Sapos yu kalap i go aninit long kain biksi olsem bai yu pilim olsem strong bilong en i wok long pinis taim yu go daun moa insait long solwara. Na long hap bilong solwara i daun tru, wara i no meknais liklik. Tasol ol sunami i no olsem. Strong bilong wanpela sunami i go daun olgeta long as bilong solwara, maski wara i daun tru inap planti kilomita!

Strong bilong wanpela sunami i go daun olgeta, long wanem, planti taim wanpela guria long as bilong solwara i as bilong dispela sunami. Olsem na sampela saientis i save kolim sunami olsem biksi bilong guria. Guria inap mekim as bilong solwara long wanpela hap i kam antap liklik, na dispela bai apim wara tu i go antap na kirapim wanpela biksi i no antap tumas, tasol em inap karamapim bikpela hap olsem 25,000 skwe kilomita. O guria inap mekim na as bilong solwara i go daun, na inap liklik taim mak bilong solwara i surik i go daun.

Maski i gat wanem as na solwara i surik, wanpela strong ol i kolim graviti i meknaisim wara na kirapim ol biksi, kain olsem wara i meknais taim yu tromoi ston long en. Dispela samting i daunim tingting kranki bilong planti man, olsem ol sunami i wanpela traipela biksi tasol. Tru tru wanpela sunami i save kirapim narapela narapela biksi. Taim volkeno i pairap o graun i bruk insait long solwara, dispela samting tu inap kamapim ol sunami.

Ol sunami nogut ol man i save long en i bin kamap taim Krakatau i pairap long Ogas 1883, em wanpela volkeno i stap long Indonisia. Ol traipela biksi bilong dispela sunami i go antap tru inap olsem 41 mita antap long mak bilong solwara, na tait wara bilong en i bagarapim 300 taun na ples i stap arere long nambis. Ol i ting namba bilong ol man i dai i winim 40,000.

Tupela Pasin Bilong Ol Sunami

Ol biksi em win tasol i kirapim i no save spit tumas, i no gat wanpela taim ol i spit inap 100 kilomita insait long wanpela aua, na planti taim ol i save ran isi liklik. Buk Tsunami!, i tok: “Tasol wanpela biksi olsem sunami inap spit tru olsem wanpela bikpela balus i spit inap 800 kilomita insait long wanpela aua, na em bai i spit moa yet long hap bilong solwara i daun tru.” Tasol maski ol i spit tru, ol sunami i no bagarapim wanpela samting long biksolwara. Bilong wanem?

Long wanem, biksi bilong wanpela sunami i stap long biksolwara bai i go antap inap 3-pela mita tasol, na tu, dispela biksi bai go antap na isi isi go daun gen, na paslain long em i go antap gen em bai ran inap sampela handet kilomita. Olsem na wanpela sunami inap raun aninit long wanpela sip, tasol ol man i stap long sip bai i no save long dispela samting. Kepten bilong wanpela sip i stap longwe liklik long wanpela ailan bilong Hawaii em i no save wanpela sunami i raun aninit long sip bilong em, i go inap long em i lukim ol traipela biksi i bagarapim nambis. Bilong sip ken i raun gut, ol i tok ol sip i mas raun long hap em wara i daun inap 180 mita samting.

Ol sunami i senis taim ol i kam klostu moa long nambis. Spit bilong en bai isi liklik taim em i kamap long hap bilong wara i no daun tumas, na dispela i mekim na biksi i kisim strong na i go antap stret. Na ol narapela narapela biksi i kam bihain bai bungim namba wan biksi.

Nau taim biksi i laik sua, em inap sua olsem biksi i save bruk long nambis, o em inap sanap olsem traipela banis na kam. Tasol planti taim ol sunami i mekim na i olsem solwara i tait na spit i kam long nambis. Sampela taim solwara i bin tait na abrusim mak tru bilong en inap 50 mita, na em i karim ol pipia, pis, na hap rip i bruk bruk i kam antap long nambis inap sampela tausen mita, na bagarapim olgeta samting.

Tasol sampela taim sunami i trikim ol man, em i no sua olsem solwara i tait, tasol sampela taim namba wan samting i makim olsem sunami i laik sua i narapela kain olgeta. Olsem: Bikpela draiwara i kamap long nambis na long ol pasis, na ol pis i kalap nating long wesan. Sapos kil bilong sunami i sua pastaim bikpela haiwara bai kamap long nambis, tasol sapos baret bilong sunami i sua pastaim bikpela draiwara bai kamap.a

Taim Draiwara i Kamap

Long apinun bilong Novemba 7, 1837, ol samting i stap isi tasol long wanpela ailan bilong Hawaii ol i kolim Maui. Na olsem buk Tsunami! i tok, long 7 klok long apinun solwara i wok long surik i go bek, na rip i kamap ples klia na ol pis i pas long wesan. Planti man i amamas na ol i ran i go kisim ol pis, tasol wan wan bilong ol i gat narapela tingting. Ol i ran i go long hap graun i antap liklik, ating ol i bin lukim dispela samting bipo na ol i save wanem samting i laik kamap. I no longtaim na traipela biksi nogut tru i bruk i kam insait, na wara i kisim olgeta 26 haus kunai wantaim ol manmeri na ol animal, na karim ol i go insait moa inap 200 mita na lusim ol long wanpela raunwara.

Na long dispela nait yet, planti tausen manmeri i bung long nambis bilong narapela ailan bilong mekim lotu. Na long dispela hap tu, wantu solwara i surik i go bek na dispela i kirapim ol dispela man long ran i go long nambis bilong lukluk. Orait nau wanpela traipela biksi i kamap wantu tasol, dispela biksi i antap long mak bilong haiwara inap 6-pela mita. Wanpela man i lukim dispela em i tok: “Wara i spit i kam olsem wanpela hos i stap insait long resis.” Taim biksi i go bek long solwara em i pulim ol man i go wantaim, maski sampela ol inap swim strong ol i dai, long wanem, strong bilong ol i pinis.

Ol Sunami i Save Kamap Planti Taim o Nogat?

Wanpela nius (Scientific American) i tok: “Kirap long 1990 i kam inap long nau, 10-pela sunami i bin kilim i dai winim 4,000 manmeri. Na namba bilong olgeta sunami i bin kamap insait long dispela hap taim em i 82​—⁠dispela i antap tru long 57, em averes bilong ol sunami bilong ol narapela 10-pela 10-pela yia.” Tasol olsem nius i tok, bikpela as na ripot bilong namba bilong ol sunami i antap moa em i olsem: Long nau i gat ol gutpela rot moa bilong salim ol toksave i go i kam. Na planti man moa i save dai long ol sunami, long wanem, lain bilong i stap arere long nambis i wok long go bikpela.

Solwara Pasifik i gat nem olsem planti sunami i save kamap long en, long wanem, planti guria moa i save kamap long as bilong en. Wanpela buk i tok: “Klostu olgeta yia wanpela sunami i bagarapim ol samting i kamap long sampela hap bilong solwara Pasifik.” Na tu, buk i tok “insait long laspela 50 yia, 62 pesen bilong ol man i dai long guria long Amerika, em ol i kisim bagarap long rot bilong sunami tasol.”

Ol Inap Toksave Sunami Bai Kamap o Nogat?

Namel long 1948 na 1998, inap 75 pesen bilong ol toksave long Hawaii olsem sunami bai kamap i bin popaia. Dispela i mekim na ol man i no save bilipim tumas ol toksave ol i harim. Tasol long nau ol i save yusim ol nupela masin, na wok bilong skelim taim sunami bai kamap i gutpela moa. Bikpela samting i helpim ol em wanpela masin i skelim strong bilong wara i stap daun tru, olsem na ol i putim dispela masin i go daun tru inap planti tausen mita long as bilong solwara.

Dispela masin inap save taim senis i kamap insait long solwara taim wanpela sunami i spit i go​—⁠maski biksi bilong sunami i go antap inap wanpela sentimita tasol. Taim wanpela sunami i kamap, krai bilong dispela masin i go long wanpela dis i slip antap long wara, na dispela dis i salim krai i go long wanpela satelait. Orait nau dispela satelait i salim krai i go long wanpela ofis em ol man i wok long en i toksave olsem wanpela sunami i laik kam. Ol saientis i ting dispela rot bilong kisim stretpela save hariap bai daunim namba bilong ol toksave i popaia.

Ating wok bilong skulim planti man moa long ol samting bilong ol sunami em i namba wan samting bilong helpim ol long abrusim bagarap. Maski i gat nambawan gutpela samting bilong toksave olsem bagarap i laik kamap, em bai i no inap helpim ol man sapos ol i no bihainim toksave. Olsem na sapos yu stap klostu long nambis em sunami inap kam long en, na ol bikman i tokaut olsem wanpela sunami bai kam, o yu pilim graun i guria, o yu lukim narapela kain draiwara, orait wantu yu mas go long hap graun i antap. Tingim, wanpela sunami i stap long biksolwara inap ran spit olsem wanpela bikpela balus, na taim em i kam klostu long nambis em inap spit olsem ka i spit long bikrot. Olsem na taim yu lukim biksi bilong wanpela sunami, ating bai yu no gat taim bilong ran na abrusim em. Tasol sapos yu stap long wanpela sip long biksolwara na sunami i kam, yu ken stap isi​—⁠ating dring bilong yu i stap long tebol bai i no inap surik liklik.

[Futnot]

a Nius Discover i tok, olgeta biksi i save raun olsem wil, na dispela samting tu i helpim draiwara i kamap. Taim man i swim long solwara, strong bilong biksi i save pulim em liklik paslain long biksi i kam long em. Ol sunami i gat bikpela strong moa long mekim dispela samting, olsem na em i wanpela as na draiwara i kamap long nambis na long ol pasis paslain long namba wan biksi i bruk.

[Sat long pes 23]

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

Planti taim guria long as bilong solwara i kamapim sunami

HAP GRAUN I BRUK

KIRAP BILONG SUNAMI

RAUN BILONG BIKSI

BIKPELA TAIT

[Sat long pes 25]

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

Ol nupela masin samting na masin ol i putim long as bilong solwara i helpim wok bilong save long taim sunami i kamap

KRAI I GO LONG SATELAIT

DIS I SLIP ANTAP LONG SOLWARA

MAIKROFON

ANKA

KRAI BILONG MASIN I GO LONG DIS

MASIN I MAKIM SUNAMI

5,000 mita

[Kredit Lain]

Karen Birchfield/NOAA/Pacific Marine Environmental Laboratory

[Piksa long pes 23]

Wanpela sunami i sutim hap plang i go insait long taia

[Kredit Lain]

U.S. Geological Survey

[Ol Piksa long pes 24]

Scotch Cap lait-haus long Alaska paslain long sunami i kamap long 1946 (han kais)

Bikpela bagarap i kamap bihain (antap)

[Kredit Lain]

U.S. Coast Guard photo

[Piksa Kredit Lain long pes 22]

U.S. Department of the Interior

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim