Bilong Wanem Blut Em i Bikpela Samting?
“Blut em i bikpela samting tru bilong lukautim helt bilong ol man wankain olsem wel em i bikpela samting bilong mekim ol ka na balus samting i ken ron.”—Arthur Caplan, dairekta bilong baioetiks senta long Yunivesiti ov Pennsylvania.
WEL em i dia tumas. Long nau pe bilong petrol i go antap tru. Tasol i gat wanpela samting insait long bodi bilong yumi em i dia moa yet. Tingim: Long olgeta yia ol i kamautim planti bilion dram wel long graun bilong ol man i ken mekim wok long en, na tu, long olgeta yia ol lain i save kisim 90 milion bek blut long bodi bilong ol manmeri bilong helpim ol man i gat sik.a Dispela 90 milion bek blut i kain olsem blut olgeta bilong 8,000,000 man!
Tasol maski i olsem, ol i sot long blut wankain olsem ol i sot long wel. Ol dokta na ol haus sik samting i tok lukaut olsem ol i sot long blut. (Lukim blok “Painim Kain Kain Rot.”) Wanem samting i mekim na blut i dia tumas?
Blut i Narakain Samting
Blut i save mekim bikpela wok, olsem na ol man i tok blut i mekim bikpela wok wankain olsem lewa, kidni, o klok samting. Dokta Bruce Lenes i tokim Kirap! olsem, “blut em i narakain samting tru na i gutpela tru.” Yes, em i narakain tru! Wanpela buk i tok “blut i kain olsem trenspot sistem bilong wanpela taun.” Wanem mining bilong dispela tok?
Ol rop bilong blut i kain olsem ol bikpela baret wara ol i yusim bilong karim ol gutpela samting, na ol pipia samting tu, i go i kam. Longpela bilong ol rop blut bilong yumi i olsem 100,000 kilomita na taim blut i raun long dispela em i save go long olgeta hap bilong bodi bilong yumi, na long klok, kidni, lewa, na waitlewa tu—em ol hap bilong bodi i save mekim bikpela wok long blut.
Blut i save bringim planti gutpela samting long ol sel bilong bodi, olsem oksijen, sampela kain liklik kaikai, na ol samting bilong pasim sik. Na tu, blut i save karim ol pipia i go, olsem win nogut kabon daioksait, ol hap bilong ol sel i bagarap na wok long i dai, na ol narapela pipia. Wok bilong blut long rausim ol pipia i save helpim yumi long kliagut long as na i no gutpela long larim blut i lusim pinis bodi i pas long yumi. Na tu, ol man i no inap save olsem ol i bin rausim olgeta pipia nogut long blut paslain long ol i laik givim long narapela man.
Tru tumas, blut i mekim planti samting bilong helpim yumi long i stap laip. Em long dispela as na ol dokta i save givim blut long ol sikman husat i sot long blut. Planti dokta bai tok olsem dispela wok ol i mekim long blut em i as na blut em i samting i dia tumas. Tasol i gat ol senis i wok long kamap insait long wok bilong ol dokta. Yumi ken tok bikpela senis i wok long kamap. Planti dokta i no hariap long givim blut long man olsem ol i bin mekim long bipo. Bilong wanem i olsem?
[Futnot]
a Olgeta wan wan bek i gat 450 mililita blut long en.
[Blok/Piksa long pes 20]
Painim Kain Kain Rot
Ol saveman bilong wok dokta i tok, long olgeta yia ol i sot long 200 milion bek blut. Bikpela lain, olsem 82 pesen bilong olgeta man bilong graun, i sindaun long ol kantri i no gat gutpela wok bisnis, tasol 37 pesen samting tasol bilong olgeta blut ol i save kisim i kam long ol man i sindaun long ol dispela hap. Planti haus sik long ol dispela kantri i no gat blut bilong mekim wok long en. Wanpela niuspepa bilong Kenya, The Nation, i tok olsem ‘long olgeta de klostu 50 pesen bilong olgeta operesen we ol i mas mekim wok long blut ol i no inap mekim bikos ol i no gat blut.’
Ol kantri i gat planti mani, ol tu i save sot long blut. Planti man moa i go lapun na ol dokta i kamapim ol nupela operesen samting, dispela i mekim na namba bilong ol man i kisim operesen i go antap. Na tu, ol i no inap kisim blut bilong planti man bikos laip stail bilong ol inap kamapim ol sik o ol i save raun tumas long ol kantri we i gat ol sik na ol binatang nogut.
Olsem na ol lain husat i gat wok long bungim ol blut i pilim olsem ol i no gat rot nau. Sampela taim ol dispela lain i wok long kisim blut long ol yangpela, husat i no save bihainim tumas ol laip stail em inap kamapim ol sik. Ol i ting blut bilong ol i seif, no gat sik long en. Olsem: Long Simbabwe, 70 pesen bilong ol blut ol i save kisim i save kam long ol skul pikinini. Ol hap bilong kisim blut i save op planti aua moa, na long sampela kantri ol i larim ol lain bilong kisim blut i givim mani long ol man i givim blut. Long Ripablik Sek ol i tokim ol man ol bai givim bia long ol man husat i givim blut. Long wanpela ples long India, blut i sot, olsem na ol man bilong bungim blut i bin go raun long ol wan wan haus bilong painim ol manmeri bilong givim blut.