Sapta 7

Gutpela Sapos Mi Lusim Papamama o Nogat?

“Yes Papa na Mama:

“Mi laik toksave olsem nau bai mi lusim yupela. Olsem mi tokim yupela pinis bipo, mi no mekim olsem bilong bekim nogut long yupela o mekim nogut bel bilong yupela. Nogat. Tasol mi stap wantaim yupela na mi pilim olsem mi stap kalabus. Mi no amamas long i stap olsem. Taim mi lusim yupela, bai mi stap amamas o nogat, em mi no save. Tasol mi laik traim.”

WANPELA yangpela meri i gat 17 krismas em i raitim dispela pas i go long papamama. Long hap bilong Jemani, planti yangpela meri (inap olsem wanpela long ol 3-pela 3-pela) na planti yangpela man (inap olsem wanpela long ol 4-pela 4-pela), em krismas bilong ol i olsem 15 i go inap 24, ol i lusim pinis papamama. Ating yu tu yu bin tingting long lusim papamama.

God i save pinis, ol yangpela bai i gat laik long marit na taim ol i marit bai ol i “lusim papamama.” (Stat 2:​23, 24) Na i gat narapela as na i stret sampela yangpela i lusim papamama, olsem: Ol i gat tingting long mekim bikpela wok moa bilong God. (Mak 10:​29, 30) Tasol planti yangpela i lusim papamama, long wanem ol i no stap wanbel wantaim papamama na ol i pilim olsem sindaun bilong ol i nogut olgeta. Wanpela yangpela man i tok, “Mi laik bosim sindaun bilong mi yet. Nau mi no amamas long sindaun wantaim papamama. Oltaim mipela i save kros pait, na ol i no pilim tingting na laik bilong mi. Na mi pilim olsem mi stap kalabus na papamama i bosim olgeta liklik samting mi mekim, na mi no inap mekim wanpela samting long laik bilong mi.”

Yu Redi long Bosim Sindaun Bilong Yu Yet?

Tru yu laik bosim sindaun bilong yu, tasol yu redi long mekim olsem? Yu ting i no gat hatwok long bosim sindaun bilong yu, a? Tasol sapos yu lusim papamama, i gat sampela hevi inap painim yu, olsem: Sampela taim i hatwok long painim wanpela wok mani. Pe bilong baim haus long mun i go bikpela na i hatwok long painim ples slip. Taim ol dispela hevi bilong mani i painim ol yangpela, ol i save mekim wanem? Wanpela buk i tok, ‘Ol i save go bek long papamama na ol i ting tupela i mas lukautim ol gen long kaikai na haus samting.’​—Nem bilong buk, Pulling Up Roots.

Na olsem wanem? Bel na tingting na pasin bilong yu i olsem bilong man i bikpela pinis? Na yu kamap strong long ol samting bilong spirit? Ating yu ting yu bikpela pinis, tasol nogut papamama bilong yu i ting yu “stap pikinini yet” long sampela pasin bilong yu. (1 Korin 13:11) Papamama i save gut long ol pasin bilong yu, olsem na ol i save yu inap bosim sampela samting long sindaun bilong yu o nogat. Ol yet inap skelim gut dispela samting. Orait, sapos yu bikhet na sakim tok bilong tupela na yu kirap lusim tupela, bikpela hevi tru inap painim yu!​—Sindaun 1:8.

‘Mi No Wanbel Wantaim Papamama!’

Yu gat dispela kain hevi? Sapos olsem, yu no ken ting yu mas lusim papamama. Yu yangpela yet na papamama i gat wok yet long lukautim yu. Ol i gat gutpela tingting na save, na ating inap planti yia yet ol inap helpim yu na givim sampela gutpela tingting long yu. (Sindaun 23:22) Sapos yu no wanbel wantaim tupela long sampela samting, yu ting i gutpela sapos yu lusim tupela?

Wanpela yangpela man bilong Jemani, nem bilong em Kasten, em i bin lusim papamama bambai em i ken mekim wok bilong God long olgeta de. Em i tok: “Sapos yu no i stap wanbel wantaim papamama, yu no ken ting yu mas lusim tupela. Sapos yu no inap sindaun gut wantaim tupela, olsem wanem bai yu inap sindaun gut wantaim ol narapela man? Sapos yu lusim papamama, dispela i no inap helpim yu long stretim dispela hevi bilong yu. Sapos yu ranawe lusim tupela, dispela bai kamapim long ples klia olsem yu stap pikinini yet na yu no inap bosim sindaun bilong yu. Na dispela hevi i stap namel long yu na papamama em bai i go bikpela moa yet.”

Ol Pasin na Tingting Bilong Yu

Ol yangpela i no save tingim ol samting nogut inap painim ol taim ol i lusim kwik papamama. Long Luk 15:​11-32 Jisas i stori long wanpela yangpela man i laik bosim wokabaut bilong em yet na em i kirap lusim papa. Nau em i no i stap wantaim papa na bai papa i ken givim sampela gutpela tingting long em, olsem na em i paul na em i kirap prenim ol pamukmeri na mekim pasin pamuk. I no longtaim na em i tromoi pinis olgeta mani bilong em. Em i hatwok tru long painim wanpela wok mani​—em i painim painim nogat, na nau em i mas kisim wanpela wok nogut ol Juda i nolaik tru long en​—em wok bilong lukautim ol pik. Tasol bihain dispela yangpela man i kisim tingting na em i mekim pasin daun na em i go bek long papa bilong em. Em i tokim papa long lusim tingting long rong bilong em.

Jisas i mekim dispela stori bilong kamapim long ples klia marimari bilong God. Tasol dispela stori i lainim yumi long narapela samting tu, olsem: Sapos yu gat sampela tingting kranki na yu laik lusim papamama, dispela samting inap bagarapim pasin bilong yu na bagarapim yu long ol samting bilong spirit! Tasol sori tumas, sampela yangpela Kristen i bin mekim olsem. Ol i laik bosim sindaun bilong ol yet na ol i lusim papamama na ol i bagarap long ol samting bilong spirit. Sampela i sot long mani na ol i go sindaun wantaim ol narapela yangpela na ol i bungim mani bilong ol wantaim, tasol ol dispela poroman bilong ol i mekim ol pasin i no stret; ol i no bihainim ol lo bilong Baibel.​—1 Korin 15:33.

Host em i yangpela man bilong Jemani na em i stori long wanpela yangpela man i gat wankain krismas olsem em na em i bin lusim papamama. Host i tok: “Em i go sindaun nating wantaim pren meri bilong em. Tupela i save wokim planti pati na i gat planti dring na dispela yangpela man i save dring longlong. Tasol sapos em i stap yet wantaim papamama, ol i no ken orait long ol dispela kain pasin.” Na Host i tok: “Tru taim yangpela i lusim papamama em inap mekim ol samting em yet i laik mekim. Tasol ating em i laik mekim ol pasin nogut na em i lusim papamama.”

Olsem na sapos yu laik lusim papamama bambai yu inap mekim ol samting long laik bilong yu yet, orait askim skin bilong yu, olsem: Bilong wanem mi laik lusim papamama? Ating mi laik kisim sampela samting bilong skin? O mi painim rot bilong mekim sampela samting em papamama bai tambuim mi long mekim sapos mi stap yet wantaim ol? Yu mas tingim gut tok bilong Baibel long Jeremaia 17:9, em i tok: “Bel bilong olgeta man i save tingting oltaim long mekim pasin giaman. Tingting bilong man em i nogut tru. Na husat inap save long as tru bilong en?”

Sapos Mi No Lusim Papamama Olsem Wanem Mi Inap Kamap Man Tru?

Wanpela buk (Adolescence) i tok: “Sapos yu lusim papamama, dispela samting tasol i no inap helpim yu long kamap [man tru]. Yu no ken ting yu mas lusim papamama bambai yu inap kamap man tru. Nogat.” Sapos yu gat mani na wok mani na haus bilong yu yet, dispela i no makim olsem yu kamap man tru. Bilong kamap man tru yu mas lain long karim hevi bilong yu yet. Sapos yu no inap mekim olgeta samting yu laik mekim na yu ranawe, dispela i no inap helpim yu. Baibel i tok: “I gutpela sapos ol man i karim hevi taim ol i yangpela yet.”​—Krai 3:​27.

Tru, ating sampela papamama i save kros planti o ol i putim strongpela lo long pikinini. Wanpela man nem bilong em Mak, nau em i gat 47 krismas, em i stori long pasin bilong papa bilong em. Em i tok, ‘Taim mi manki yet, papa i save givim planti wok long mi. Mi lusim skul long apinun i go bek long haus na mi mas mekim ol dispela wok. Na taim mi holide long skul na ol narapela manki i raun nating na painim amamas, mi mas mekim ol wok papa i givim long mi. Mi ting papa em i man nogut, long wanem em i no larim mipela ol pikinini i kisim liklik amamas. Planti taim mi tingting long ranawe lusim papamama na bosim sindaun bilong mi yet!’ Tasol nau Mak i bikpela pinis na tingting bilong em i senis. Em i tok: ‘Dispela pasin bilong papa i bin helpim mi tru. Em i bin lainim mi long wok strong na karim hevi. Nau mi bikpela pinis na sampela bikpela hevi moa i bin painim mi, tasol mi lain pinis long sanap strong na karim ol dispela hevi.’

Sapos Yu No Gat Wok long Haus, Yu No Ken Ting Em Gutpela

Tasol sapos yu stap nating wantaim papamama, dispela i no inap helpim yu long kamap man tru. Wanpela yangpela i tok: “Mi stap wantaim papamama na i no gat wanpela wok mi mas mekim. Papamama yet i mekim olgeta wok. Mi ting mi stap gutpela tru, tasol nogat.” Sapos yu laik kamap man tru, yu mas lain long mekim ol wok. Tru, sapos papamama i givim wok long yu bilong saripim gras o wasim laplap samting, ating yu no amamas long dispela wok. Ating yu amamas long sindaun nating na harim ol singsing long redio o kaset. Tasol sapos yu no lain liklik long mekim sampela wok, olsem wanem long yu long bihain? Taim yu kamap bikpela pinis bai yu no inap lukautim skin bilong yu yet, na papamama o narapela man i mas lukautim yu olsem yu stap pikinini yet.

Maski yu yangpela man o yangpela meri, tasol olsem wanem? Nau yu lain long kukim kaikai, na klinim haus, na wasim na ainim laplap, na stretim samting long haus o long ka? Yu mas lain long mekim ol kain wok olsem bambai yu inap lukautim sindaun bilong yu taim yu bikpela pinis na yu lusim papamama.

Lain long Skelim Gut Mani

Long sampela hap ol yangpela i no tingting liklik long skelim gut mani. Papamama i save givim mani long ol na ol i tromoi nating. Na sapos ol i gat liklik wok mani bilong ol yet, ol i save tromoi mani bilong ol long baim bikpela redio kaset samting na ol nupela nupela klos. Tasol taim ol dispela yangpela i bikpela pinis na ol i lusim papamama, sori tumas! Ating bai ol i sot tru long mani. Host (em pastaim yumi stori long em) em i tok: “Mi lusim papamama na wanpela mun bihain mi no gat mani na mi no gat liklik kaikai long haus.”

Olsem na taim yu stap yet wantaim papamama, gutpela sapos yu lain long skelim gut mani, a? Papamama i bin mekim olsem inap planti yia pinis na ol inap lainim yu long lukautim gut mani bilong yu na bai yu no gat hevi long mani. Wanpela buk (Pulling Up Roots) i tok, gutpela sapos yu askim papamama, olsem: ‘Yupela save tromoi hamas mani long mun bilong baim paua na haus na wara na telefon samting? Na yupela mas tromoi hamas mani bilong baim takis?’ Taim yu save hamas mani ol i mas tromoi bilong baim ol dispela samting, ating bai yu kirap nogut tru, na bai yu save papamama i no gat bikpela mani bilong baim ol samting bilong ol yet. Orait, sapos yu gat liklik wok mani, ating yu gat bikpela mani liklik bilong baim ol samting bilong yu yet, winim papamama! Olsem na sapos yu gat wanpela wok mani, gutpela sapos yu givim sampela mani long papamama bilong helpim ol long baim haus na paua samting.

Yu Mas Lain Taim Yu Stap Yet Wantaim Papamama

Yu no ken ting yu mas lusim papamama bambai yu inap kamap man tru. Tasol taim yu stap yet wantaim tupela, yu mas wok strong long kisim gutpela tingting na lain long skelim gut ol samting. Yu mas lain tu long sindaun gut wantaim ol narapela man. Taim wanpela man i krosim yu, o wanpela wok yu mekim i no kamap gutpela, o yu lus long kisim wanpela samting, orait yu mas kamapim long ples klia olsem yu lain pinis long karim kain hevi olsem. Yu mas wok long kisim ol gutpela pasin, olsem ‘pasin bilong helpim ol man na mekim gutpela pasin long ol, na pasin isi, na pasin bilong bosim gut skin.’ (Galesia 5:​22, 23) Ol dispela gutpela pasin i mak tru bilong Kristen i kamap bikpela pinis.

Taim yu bikpela pinis, ating bai yu marit samting na bai yu lusim papamama. Tasol taim yu singel yet, yu no ken tingting long lusim kwik papamama. Toktok gut wantaim tupela pastaim. Sapos yu kisim wanpela wok mani na yu inap helpim papamama long baim ol samting bilong haus, ating bai tupela i amamas sapos yu stap yet wantaim tupela. Sapos yu no lusim papamama, orait bai tupela inap helpim yu bambai yu ken lain yet na wok long kamap man o meri tru.

Toktok Wantaim long Ol Dispela Askim

◻ Bilong wanem planti yangpela i strong long lusim papamama?

◻ I gat wanem as na i no gutpela sapos yangpela i lusim kwik papamama?

◻ Sapos yangpela i lusim kwik papamama, wanem sampela hevi inap painim em?

◻ Ol yangpela i ranawe lusim papamama, wanem sampela hevi i save painim ol?

◻ Sapos yu stap yet wantaim papamama, olsem wanem dispela inap helpim yu long kamap man o meri tru?

[Blok long pes 60, 61]

Sapos Yu Ranawe Yu Ting Dispela Bai Helpim Yu?

Winim wan milion yangpela i save ranawe long olgeta yia. Sindaun bilong sampela i nogut tru taim ol i stap wantaim papamama, olsem na i gat as tru na ol i ranawe. Ating papamama i save paitim ol nogut na bagarapim skin bilong ol o mekim pasin sem long ol. Tasol planti yangpela i ranawe nating long ol liklik samting tasol, olsem papamama i kros long ol i no kam bek long haus long taim stret, o ol i no lain gut long skul, o ol i no mekim ol wok bilong haus em papamama i givim long ol, o ol i poromanim sampela man em papamama i no laikim ol.

Ating tingting bilong papamama i narapela kain long tingting bilong yu. Tasol yu mas save, God i givim wok long papamama​—tupela i mas ‘skulim yu long tok bilong Jehova.’ (Efesus 6:4) Olsem na ating ol i strong long yu mas go wantaim ol long ol miting na long mekim ol wok bilong lotu. Na ating ol i tambuim yu long poromanim sampela yangpela. (1 Korin 15:33) Tasol sapos ol i mekim olsem, yu ting i stret yu bikhet o ranawe? God i givim wok long yu tu, olsem: “Yupela i mas bihainim tok bilong papamama bilong yupela.”​—Efesus 6:​1-3.

Na tu, sapos yu ranawe dispela i no inap helpim yu liklik. Eimi, em wanpela yangpela meri i bin ranawe taim em i gat 14 krismas, em i tok: “Taim yu ranawe, dispela i no helpim yu​—nau sampela hevi moa i painim yu.” Wanpela meri i raitim buk na em i tok: “Sampela yangpela i ranawe na ol i kisim wanpela wok mani na ol inap lukautim sindaun bilong ol. Tasol planti tru i painim kain kain hevi na taim ol i bin stap wantaim papamama ol i no gat kain hevi olsem.” (Buk My Friend Wants to Run Away, bilong Margaret O. Hyde) Na wanpela nius bilong ol yangpela (’Teen) i tok: “Ol yangpela i ranawe ol i no painim gutpela sindaun. Ol i painim tasol ol narapela yangpela i bin ranawe o papamama i bin rausim ol na ol i stap wantaim ol long ol pipia haus nogut ol man i lusim pinis, na ol man nogut inap bagarapim ol, o paitim ol na stilim samting bilong ol. Na ol i bungim tu ol man i mekim wanpela wok nogut, em ol i save kisim ol yangpela na subim ol long mekim pasin sem na ol yet i kisim mani long dispela rot. I no hatwok long ol i paulim ol dispela yangpela i ranawe, long wanem i no gat papamama bilong lukautim ol.”

Dispela yangpela meri i ranawe, em Eimi, em i bungim wanpela yangpela man i gat 22 krismas. Dispela yangpela man i tokim Eimi, em i laik “lukautim” em na em i givim ples slip na kaikai long em. Tasol bilong baim ol dispela samting, Eimi i mas “slip wantaim dispela man na 9-pela poroman bilong em.” Na Eimi i “dring longlong na kisim planti drak.” Narapela yangpela meri, em Sandi, em tumbuna mama bilong em i bin maritim nupela man na dispela man i mekim pasin sem long Sandi, olsem na Sandi i ranawe. Em i kamap wanpela meri bilong rot na em i slip nabaut arere long rot o long pak samting. Ol samting i painim tupela yangpela meri hia i save painim planti yangpela i ranawe.

Planti yangpela i ranawe ol i no bin lain long mekim wanpela wok na ol i no gat pas bilong skul samting, olsem na i hatwok long ol i kisim wok mani. Wanpela yangpela, em Lui, em i tok: “Bilong painim kaikai, mi bin stil na mi bin singaut long mani. Tasol planti taim mi mas stil, long wanem i no gat wanpela man i laik givim nating mani long mi.” Planti yangpela i ranawe ol i meri, na planti tru ol i save mekim pasin pamuk bilong kisim mani. Ol man nogut, em ol i save kisim piksa bilong meri i mekim pasin sem, na ol man bilong wok bisnis long drak, na ol man i bosim sampela pamukmeri na kisim mani long dispela rot, ol dispela kain man nogut i save wet long ples bilong ol bas samting na ol i wok long painim ol yangpela i bin ranawe. Ol dispela yangpela i no gat ples slip na ol i pret, na nau ol dispela man nogut i kam long ol na i tok long givim ples slip na kaikai long ol. Taim yangpela i stap wantaim papamama, ating em i pilim olsem papamama i no sori long em, tasol nau man nogut hia i mekim gut long em na em i ting man i sori long em, olsem na em i bihainim man i go.

Tasol ol dispela man i giaman tasol long “mekim gut” long yangpela, olsem na bihain bai ol i tok em i mas baim ples slip na kaikai ol i givim long em. Tasol yangpela bai baim olsem wanem? Em i no gat mani. Orait em i mas mekim sampela wok bilong ol. Ating bai ol i subim em long mekim pasin pamuk o narapela kain pasin sem wantaim ol man na bai ol man i baim ol, o ol i kisim piksa nogut long yangpela na ol man i baim. Olsem na ol samting nogut tru i save painim planti yangpela i ranawe​—bagarap o i dai i painim ol!

Olsem na sapos yu gat gutpela tingting bai yu wok strong long toktok gut wantaim papamama​—i no wanpela taim tasol; nogat; yu mas mekim planti taim. Yu mas kamapim bel bilong yu long ol na tokim ol long ol hevi bilong yu. (Lukim Sapta 2 na 3.) Na sapos papa o mama i save paitim yu nogut tru o mekim pasin sem long yu, orait yu ken i go tokim polis o welfe samting.

Tasol maski wanem kain hevi bilong yu, yu no ken ranawe​—yu mas kamapim hevi bilong yu long wanpela man. Maski yu no amamas long sindaun bilong yu long haus, tasol yu mas save, sapos yu ranawe bai yu gat planti hevi moa yet.

[Ol Piksa long pes 59]

Taim yu stap yet wantaim papamama, yu ken lain long mekim ol wok bambai yu inap lukautim skin bilong yu yet taim yu bikpela pinis na yu lusim tupela