Wanpela “Samting Nogut Tru” i Lus Long Kamapim Gutaim
“Sapos bihain yupela i lukim ol ami i kam raunim Jerusalem, . . . Long dispela taim ol man i stap long Judia ol i mas ranawe i go long maunten.”—LUK 21:20, 21.
1, 2. (a) Bilong wanem ol man i no inap kamapim gutaim long rot bilong ol oganaisesen olsem Yunaitet Nesen? (b) God bai kamapim gutaim long graun long wanem rot?
OL MAN i wok strong long kamapim gutaim na gutpela sindaun long rot bilong ol oganaisesen kain olsem Yunaitet Nesen, tasol wok bilong ol bai lus nating. Bilong wanem? Long wanem ol man i no i stap wanbel wantaim God, na bilong kamapim gutaim tru bilong i stap oltaim ol man i mas i stap wanbel wantaim dispela Man em i bin wokim ol. (Sam 46:1-9; 127:1; Aisaia 11:9; 57:21) I gat wanem rot bilong stretim dispela hevi? God Jehova yet bai stretim. Em bai kamapim gutaim na gutpela sindaun long rot bilong Kingdom bilong em i stap long han bilong Pikinini bilong em, Jisas. Taim mama i karim Jisas i kamap man long graun, ol ensel i tok: “Litimapim nem bilong God long antap tru! Na long graun ol manmeri i ken bel isi. God i belgut long ol.”—Luk 2:14; Sam 72:7.
2 Taim Jisas i stap long graun em i autim tok bilong Kingdom bilong God, na em i tokim ol man i save mekim dai ol kros na pait ol inap kamap ol pikinini bilong God na mekim wok king wantaim em long Kingdom bilong God. (Matyu 4:23; 5:9; Luk 12:32) Ol samting i kamap bihain long dispela i wankain olsem ol samting i kamap long taim bilong yumi. Sapos yumi skelim ol dispela samting, dispela bai helpim yumi long save long ol samting i mas painim Yunaitet Nesen, em dispela oganaisesen ol man i bin putim bilong kamapim gutaim
Ol Juda i Kamapim Laik Bilong Ol
3. Long taim bilong Jisas, husat i wok long kamapim gutaim? Bilong wanem dispela wok bilong ol i no inap kamapim gutaim tru?
3 Long taim bilong Jisas, Bikpela Gavman bilong Rom i bosim planti hap bilong graun na dispela gavman i gat tingting bilong en yet long rot bilong kamapim gutaim. Em i sakim ol ami bilong en i go daunim planti lain na ol i kamapim Gutaim Bilong Rom. Tasol dispela gutaim i no inap i stap oltaim, long wanem dispela lain haiden wantaim ol ami bilong en i no inap helpim ol man long kamap wanbel gen wantaim God. Olsem na dispela Kingdom Jisas i autim tok long en, em i win tru.
4. Taim Jisas i autim tok, planti Juda i mekim wanem? Tasol olsem wanem long bihain?
4 Tasol planti wanples bilong Jisas ol i sakim Kingdom bilong God. (Jon 1:11; 7:47, 48; 9:22) Ol hetman bilong ol i tingting planti, nogut ol man i bilip long Jisas na bai ol Rom i kam bagarapim ol, olsem na ol i putim Jisas long han bilong gavman bilong kilim em i dai. Ol i strong long tok olsem: “Mipela i no gat narapela king! Sisa wanpela tasol!” (Jon 11:48; 19:14, 15) Tasol sampela Juda, na bihain planti manmeri bilong ol arapela lain, ol i bilip long Jisas olsem em i dispela King God i bin makim. (Kolosi 1:13-20) Ol i autim tok bilong em long planti hap, na Jerusalem i kamap olsem as ples bilong wanpela bikpela lain Kristen bilong olgeta hap.—Aposel 15:2; 1 Pita 5:9.
5, 6. (a) Wanem pasin i wok long kamap namel long ol Juda na ol Rom? (b) Jisas i givim wanem toksave long ol Kristen? Dispela i helpim ol olsem wanem long yia 70 C.E.?
5 Ol Juda i laikim Sisa i stap king bilong ol; ol i sakim Jisas. Tasol bihain pasin birua i kamap namel long Jerusalem na Rom. Sampela lain bilong ol Juda, olsem ol Selot, ol i kirapim pait long gavman bilong Rom. Olsem na long yia 66 C.E., ol ami bilong Rom i kam bilong strongim bek dispela Gutaim Bilong Rom na ol i banisim Jerusalem. Ol Kristen i tingim gut dispela samting i kamap, long wanem planti yia bipo Jisas i bin givim toksave long ol, olsem: “Sapos bihain yupela i lusim ol ami i kam raunim Jerusalem, orait yupela i ken save, taim bilong bagarapim taun em i klostu nau. Long dispela taim ol man i stap long Judia ol i mas ranawe i go long maunten. Na ol man i stap insait long Jerusalem ol i mas lusim taun na i go long narapela hap.” (Luk 21:20, 21) Ol ami i banisim Jerusalem na ol Kristen i wetim rot i op bilong ol i ken ranawe.
6 Wantu tasol rot i op. Ol Rom i wok long brukim banis bilong haus lotu na planti Juda i redi long givim ol yet i go long ol birua na nau kepten bilong ol ami bilong Rom, em Sestias Galas, wantaim ol ami bilong em ol i lusim Jerusalem i go. Ol lain Juda olsem ol Selot, ol i kirap strongim Jerusalem na strongim ami bilong ol, tasol ol Kristen i kirap lusim dispela taun i bilong bagarap na ol i ranawe i go. Long yia 70 C.E. ol ami bilong Rom i kam bek. Ol i banisim gen Jerusalem na dispela taim Jerusalem i bagarap. Tasol bilong wanem yumi mas tingim dispela bagarap i bin kamap long bipo? Long wanem toksave bilong Jisas i helpim ol Kristen na ol i no bagarap, dispela toksave i gat hap truim bilong en nau long taim bilong yumi.
Narapela Truim
7-9. (a) Olsem wanem yumi inap save, tok profet bilong Jisas long ol ami bai raunim Jerusalem, dispela tok profet i no gat wanpela truim tasol? (b) Sapos yumi ritim tok bilong Danyel na tingim gut, olsem wanem dispela bai helpim yumi long save dispela tok profet i gat narapela truim bilong en?
7 Dispela toksave bilong Jisas em i insait long bikpela tok profet Jisas i mekim taim em i bekim tok long wanpela bikpela askim. Ol disaipel i bin givim askim long em, olsem: “Wanem taim bambai ol dispela samting [olsem bagarap bilong haus lotu o tempel bilong ol Juda] i kamap? Wanem mak bai i kamap pastaim, na mipela i ken save, yu laik i kam bek na dispela graun i laik pinis?” Jisas i bekim tok long ol na em i kolim planti samting bai kamap olsem mak. Wanpela hap bilong dispela mak em i olsem ol ami bai raunim Jerusalem. (Matyu sapta 24; Mak sapta 13; Luk sapta 21) Jisas i dai pinis na insait long ol yia bihain long dispela, truim bilong planti hap bilong dispela tok profet i wok long kamap, i go inap long yia 70 C.E. na long dispela yia Jerusalem i bagarap na pasin na lo bilong ol Juda i pinis.—Matyu 24:7, 14; Aposel 11:28; Kolosi 1:23.
8 Tasol ol disaipel i askim Jisas tu long “kam bek” bilong em. Baibel i tok taim Jisas i kam bek olsem king bai olgeta gavman samting bilong dispela graun i pinis. (Danyel 2:44; Matyu 24:3, 21) Dispela samting i no bin kamap taim Jerusalem i bagarap. Olsem na yumi save i gat narapela truim moa bilong dispela tok profet bilong Jisas, em bikpela truim bilong en. Ol samting i bin kamap taim Jerusalem i bagarap i olsem piksa tasol bilong bikpela truim bilong dispela tok profet. Toksave bilong Jisas olsem Jerusalem bai bagarap, dispela tu i insait long dispela tok profet, olsem na dispela toksave tu i gat narapela truim bilong en, olsem bikpela truim bilong en.
9 Yumi inap save gut long dispela samting sapos yumi skelim ol tok Matyu na Mak i raitim taim ol i stori long dispela toksave. Matyu i stori long ol ami bai raunim Jerusalem na em i tok, ol dispela ami i olsem “dispela samting nogut tru i save bagarapim ples, bipo profet Danyel i tok long en, na dispela samting bai i sanap long ples holi.” (Matyu 24:15) Na Mak i tok, dispela “samting nogut tru” bai sanap “long ples i tambu long en.” (Mak 13:14) Yumi lukim tok bilong Matyu na yumi save, Danyel tu i bin stori long dispela “samting nogut tru.” Long ol tok Danyel i bin raitim long Baibel, dispela tok “samting nogut tru” i kamap tripela taim, olsem long Danyel 9:27 na 11:31 na 12:11. Long Danyel 9:27 dispela tok i insait long wanpela tok profet em truim bilong en i bin kamap taim Jerusalem i bagarap long yia 70 C.E. Narapela tupela ves, em Danyel 11:31 na Danyel 12:11, i tok ol bai sanapim dispela “samting nogut tru” long “taim bilong en” o long “taim bilong pinis.” (Danyel 11:29, NW; 12:9, NW) Nau yumi stap long “taim bilong pinis.” Dispela hap taim i bin kirap long yia 1914. Olsem na toksave bilong Jisas i bilong dispela taim nau tu.—Matyu 24:15.
Krisendom i Kamapim Laik Bilong En
10, 11. Ol samting i bin kamap long taim bilong yumi, olsem wanem ol i wankain olsem ol samting i kamap bipo taim Jerusalem i laik bagarap?
10 Long taim bilong yumi ol samting i bin kamap wankain olsem long taim Jisas i stap long graun. Long nau, olsem long dispela taim bipo, i gat wanpela bikpela gavman i stap em i bosim planti hap, em Gavman Bilong Englan na Amerika. Dispela gavman i wok strong long subim ol man bambai ol i bihainim tingting bilong en yet long rot bilong kamapim gutaim. Ol Isrel bilong skin long bipo ol i sakim Jisas olsem dispela King God i bin makim. Nau long taim bilong yumi, olsem long yia 1914, Jehova i putim Jisas i stap king long heven. Jisas i “kam bek” pinis na i stap king. (Sam 2:6; Revelesen 11:15-18) Tasol ol lain man—ol lain ol i kolim ‘Kristen’ tu, olsem Krisendom—ol i sakim Jisas. Ol i no laik daun long dispela King. (Sam 2:2, 3, 10, 11) Ol yet i laik bosim dispela graun na ol i kirapim wanpela pait nogut bilong olgeta hap. Ol hetman bilong ol lotu bilong Krisendom—olsem ol hetman bilong lotu Juda long bipo—ol i paslain long sakim Jisas. Kirap long 1914 na i kam inap long nau ol i insait long ol wok politik bilong dispela graun na ol i birua long wok bilong autim gutpela tok bilong Kingdom.—Mak 13:9.
11 Tasol olsem long taim bilong Jisas olsem tasol long nau, planti manmeri i bilip long dispela King em Jehova i bin makim em, na ol i autim gutpela tok bilong Kingdom bilong em long olgeta hap bilong graun. (Matyu 24:14) Winim 3 milion Witnes Bilong Jehova ol i autim tok bilong Kingdom bilong God long nau. (Revelesen 7:9, 10) Ol i no insait liklik long ol wok politik bilong dispela graun. Ol i bilip tru long ol samting Jehova i mekim bilong kamapim gutaim na gutpela sindaun.—Jon 17:15, 16; Efesas 1:10.
Dispela “Samting Nogut Tru” long Nau
12. Dispela “samting nogut tru” em wanem samting long nau?
12 Orait, dispela “samting nogut tru i save bagarapim ples” em wanem samting long nau? Long taim bilong ol aposel em ol ami bilong Rom ol i go mekim pait long Jerusalem bilong strongim bek Gutaim Bilong Rom. Tasol nau long taim bilong yumi ol lain man i bin pait long Namba Wan Pait Bilong Olgeta Hap, ol i pilim olsem yumi no inap kamapim gutaim long rot bilong mekim pait, olsem na ol i kirap traim narapela rot—ol i kamapim wanpela oganaisesen bilong helpim olgeta lain long sindaun gut wantaim. Dispela oganaisesen i kamap nupela long yia 1919 olsem Lig ov Nesen na nau ol i kolim Yunaitet Nesen. Dispela oganaisesen em dispela “samting nogut tru i save bagarapim ples” long nau.
13, 14. (a) Ol lain bilong Krisendom i tok wanem long dispela “samting nogut tru” na ol i litimapim nem bilong en? (b) Bilong wanem dispela i olsem ol i lotuim wanpela god giaman? Ol i putim dispela “samting nogut tru” i sanap we?
13 Long hap bilong Danyel long Baibel ol i tanim tok Hibru shiqqutsʹ olsem “samting nogut tru.” Tasol planti taim Baibel i kolim dispela tok long ol god giaman na long pasin bilong lotuim ol god giaman. (1 King 11:5, 7) Orait, tingim dispela samting na kaunim ol dispela tok sampela bikpela man bilong lotu i bin mekim long Lig ov Nesen:
‘Dispela oganaisesen . . . i olsem Kingdom bilong God i kamap long graun’ ‘Gutnius bilong Krais i as bilong Lig ov Nesen.’ (Federal Kaunsil Bilong Ol Sios Bilong Krais long Amerika i tok olsem.) “Olgeta wok [Lig ov Nesen] i laik mekim i bilong kamapim laik bilong God olsem Jisas i bin lainim ol man long en.” (Ol bisop bilong Sios bilong Englan o Misin Angliken i tok olsem.) “Dispela bung i laik kirapim olgeta Kristen long helpim dispela Lig ov Nesen na beten askim God long helpim dispela oganaisesen, long wanem dispela oganaisesen tasol inap kamapim [gutaim long graun].” (Bung bilong Ol Baptis na Kongrigesenlis na Presbitirian long Englan.) ‘Lig ov Nesen, dispela oganaisesen tasol, bai kamapim ol samting planti taim Kaunsil Bilong Pop i bin tokaut long en.’—Kadinel Bourne, em Asbisop bilong Wesminsta, em i tok olsem.
14 Taim ol lain man i sakim Kingdom bilong God na ol i putim wanpela oganaisesen bilong ol yet bilong kamapim gutaim, dispela em i pasin bikhet. Taim ol bikman bilong ol lotu bilong Krisendom i tok dispela oganaisesen i olsem Kingdom bilong God i kamap long graun na Gutnius Bilong Krais i as bilong en, na ol i tok, dispela oganaisesen tasol inap kamapim gutaim, orait i olsem ol i lotuim wanpela god giaman. Ol i putim dispela oganaisesen i stap olsem senis bilong Kingdom bilong God; ol i putim i stap long “ples holi.” Tru tumas, dispela oganaisesen i “sanap i stap long ples i tambu long en.” (Matyu 24:15; Mak 13:14) Na ol hetman bilong lotu i wok yet long helpim senis bilong Lig ov Nesen, em Yunaitet Nesen. Ol i no kirapim ol man long tingim Kingdom bilong God i kamap pinis long heven.
Bagarap i Laik Painim Krisendom
15, 16. Wanem kain pasin i kamap nau namel long ol lain bilong Krisendom na ol lain i helpim dispela “samting nogut tru”?
15 Ol 1otu bilong Krisendom i laikim Lig ov Nesen wantaim senis bilong en na ol i sakim Kingdom bilong God, tasol pasin birua i wok long kamap namel long ol na ol lain i insait long dispela oganaisesen. Dispela samting i kamap i wankain olsem ol samting i bin kamap namel long ol Juda na ol Rom long bipo. Kirap long 1945 planti lain insait long Yunaitet Nesen ol i no Kristen o ol i birua long lotu Kristen. Olsem na bagarap inap painim Krisendom.
16 Na tu, long planti kantri kros pait i kamap namel long ol lotu bilong Krisendom na Gavman. Long Polan Misin Katolik i stap olsem birua bilong gavman bilong dispela ples. Long Noten Ailan na Lebanon ol lotu bilong Krisendom i bin mekim pait i kamap strong moa; ol i no bin helpim ol man long sindaun gut wantaim. Insait long ol lotu bilong Krisendom sampela man i stap ol i olsem ol Selot bilong lain Juda long bipo, em ol i kirapim ol man long mekim pait. Olsem na Wol Kaunsil Bilong Ol Lotu Talatala i bin givim mani long sampela lain ol i pait long gavman. Na sampela pris Katolik i insait long lain bilong ol man i hait long bus na mekim pait bilong daunim gavman, na taim nupela gavman i kamap ol pris i insait long en.
17. (a) Wanem samting i olsem “Jerusalem” bilong nau? (b) Bihain bai wanem samting i painim dispela “Jerusalem”?
17 Pasin birua bai kamap bikpela olsem wanem namel long ol lotu bilong Krisendom na ol gavman, em yumi no save. Tasol ol samting i bin kamap long taim bilong ol aposel i makim pinis ol samting i mas painim Krisendom. Long taim bilong ol aposel, ol ami bilong Rom i bagarapim Jerusalem na i gat taim bilong bikpela hevi, olsem Jisas i tok profet pinis. Na olsem tasol ol gavman wantaim Yunaitet Nesen bai bagarapim “Jerusalem” bilong nau, em ol lotu bilong Krisendom.—Luk 21:20, 23.
Ranawe i Go long Maunten
18. Ol man bilong pasin daun, taim ol i luksave olsem dispela “samting nogut tru” i kamap pinis na i stap, orait ol i mas mekim wanem?
18 Long taim bilong ol aposel dispela “samting nogut tru” i kamap i stap na bihain rot i op bilong ol Kristen i ken ranawe. Jisas i tok, wantu ol i mas ranawe; ol i no ken lusim taim. Nogut bihain rot i pas gen. (Mak 13:15, 16) Na olsem tasol long nau, taim ol man bilong pasin daun i save dispela “samting nogut tru” i kamap i stap, wantu ol i mas lusim ol lotu bilong Krisendom na ranawe. Ol i no ken lusim taim; sapos ol i stap insait long ol dispela lotu ol inap bagarap long spirit, na rot bai op inap long wanem taim, em ol i no save.
19, 20. (a) Ol Kristen bilong pastaim, taim ol i lukim ol ami bilong Rom i raunim Jerusalem, ol i mekim wanem? (b) Wanem samting long nau i olsem dispela “maunten” yumi mas ranawe i go long en? Wanem samting i mas kirapim ol man bilong pasin daun long ranawe i go long en long nau?
19 Gutnius Luk i Raitim i toksave long ol Kristen olsem taim ol i lukim “ol ami i kam raunim Jerusalem,” ol i mas ranawe. Yumi stori pinis olsem ol dispela ami i kam raunim Jerusalem long 66 C.E. na bihain liklik, olsem long taim Sestias Galas i surik i go bek, orait rot i op bilong ol Kristen i ken ranawe. Taim ol Kristen i ranawe pinis, ol Juda na ol Rom i pait yet, tasol i no long hap bilong Jerusalem. Empera Niro i salim Vespasian i go long Palestain na em i winim sampela pait long yia 67 na 68. Bihain Niro i dai na long 69 C.E. Vespasian i kamap empera na em i salim pikinini man bilong em, Taitas, i go pait long ol Juda. Long 70 C.E. Jerusalem i bagarap.
20 Tasol ol Kristen i no wet na lukim ol dispela samting i kamap. Nogat. Taim ol i lukim ol ami i kam raunim Jerusalem long namba wan taim, ol i save Jerusalem i laik bagarap. Nau long taim bilong yumi samting bilong bagarapim Krisendom i kamap pinis na i stap.Olsem na taim yumi lukim dispela samting na yumi save, Krisendom i laik bagarap, kwiktaim yumi mas “ranawe i go long maunten,” em ples hait bilong Jehova insait long oganaisesen bilong em. Taim yumi skelim ol narapela tok profet bilong Baibel, i no gat sampela tok i kirapim yumi long ting olsem bai i gat hap taim bilong ranawe namel long taim ol i kirapim pait long Krisendom na taim em i bagarap. Bai i no gat wok long ol i malolo long pait. Olsem na ol man bilong pasin daun em ol i gat gutpela tingting, nau ol i lusim Krisendom na ranawe.
Jerusalem na Krisendom
21. Long bipo “samting nogut tru” i kamap klostu long taim bagarap i laik painim Jerusalem, tasol long nau. em i kamap long kirap bilong “taim bilong pinis”—bilong wanem i olsem?
21 Long taim bilong ol aposel dispela “samting nogut tru” i kamap paslain liklik long taim Jerusalem i bagarap, tasol long taim bilong yumi em i kamap long kirap bilong taim bilong pinis. Olsem wanem? Yumi kirap nogut long dispela? Nogat. Long wanem, long bipo na long nau tu, dispela “samting nogut tru” i bin kamap long taim Jehova i laik bai lain bilong em i ranawe. Long taim bilong ol aposel, ol Kristen i mas i stap liklik taim long Jerusalem bambai ol i ken autim tok long dispela taun. (Aposel 1:8) Bihain, olsem long yia 66 C.E., taim Jerusalem i laik bagarap, nau dispela “samting nogut tru” i kamap na ol i lukim na ol i ranawe. Tasol long nau ol man i stap insait long “Jerusalem” ol i stap insait long ol lotu bilong Krisendom.a Ol i no inap lotu tru long Jehova namel long ol dispela lotu i bihainim ol tok giaman na ol i lusim pinis bilip tru. Olsem na kirap long “taim bilong pinis” bilong dispela pasin bilong nau, dispela “samting nogut tru” i kamap i stap na ol Kristen inap lukim na lusim “Jerusalem” na ranawe. Long olgeta taim sampela moa ol i luksave long dispela “samting nogut tru” na ol i ranawe lusim ol lotu bilong Krisendom.
22. I gat wanem ol askim yumi laik save long bekim bilong en?
22 Tasol nau yumi gat sampela askim, olsem: Wanem samting i kirapim ol lain i gat ami, em ol i stap insait long Yunaitet Nesen, na ol i mekim dispela narapela kain samting, olsem ol i bagarapim Krisendom? Na wanem taim bai dispela samting i kamap? Taim dispela samting i kamap, olsem wanem dispela samting inap kamapim gutaim na helpim yumi long kisim gutpela sindaun? Orait, tok i kamap bihain long dispela bai bekim ol dispela askim.
[Ol Futnot]
a I kain olsem bikpela taun Babilon bilong bipo, em ol Juda i lusim long 537 B.C.E., na ‘Bikpela Babilon’ bilong nau, em ol Kristen i ranawe lusim.—Aisaia 52:11; Jeremaia 51:45; Revelesen 18:4.
Yu tingim?
◻ Tok profet bilong Jisas long dispela “samting nogut tru i save bagarapim ples,” olsem wanem yumi save dispela tok profet i gat truim bilong en long nau tu?
◻ Wanem samting long nau em i olsem dispela “samting nogut tru”?
Em i kamap long wanem taim?
◻ “Jerusalem” long tok profet bilong Jisas i makim wanem samting long nau?
◻ Olsem wanem tok bilong Luk 21:20, 21 i helpim yumi long save, kwiktaim yumi mas ranawe?
◻ Ol man i gat pasin daun ol i mas ranawe i go long wanem “maunten”?
[Rait long pes 12]
Taim ol hetman bilong ol lotu bilong Krisendom i tok Yunaitet Nesen i olsem Kingdom bilong God na Gutnius Bilong Krais i as bilong en, i olsem ol i lotuim wanpela god giaman