Sisaria na Ol Kristen Bilong Pastaim
PASLAIN liklik long taim Maria i karim Krais Jisas, wanpela man, em Bikpela Herot, em i wokim wanpela taun long nambis, em taun Sisaria. Ol man i painim pinis sampela ol samting bilong dispela taun bilong bipo, na ol i karim raun long Not Amerika na ol putim insait long bikpela haus na bai ol man i ken i kam lukim.
Sisa Ogastas i namba wan bilong gavman bilong Rom, na Herot i laik bai Ogastas i mas orait long em, olsem na em i putim nem Sisaria long dispela taun em i wokim. (Insait bilong dispela nem Sisaria i olsem “Bilong Sisa.”) Na nem bilong pasis bilong Sisaria em olsem Sebastos. (Insait bilong dispela nem i olsem “Ogastas.”) Ol wokman bilong Herot i wokim dispela pasis na bai 100 sip i ken anka long en, na ol i wokim wanpela draipela gutpela haus lotu i gat bikpela piksa bilong Sisa Ogastas i stap long en na bai ol man i ken lotuim.
Ol Rom i Bosim
Ol Rom i bosim Provins Judia ol i save sindaun long Sisaria, na em i as ples bilong wok politik na ami. Konilias i bikman bilong ami na em i sindaun long Sisaria, na em wantaim “ol wanlain bilong en” na “ol pren tru bilong en” ol i bin kamap Kristen. Ol i no katim skin na ol i no Juda, na ol i namba wan man bilong ol narapela lain long kamap Kristen. (Aposel, sapta 10) Filip i autim tok long Sisaria na aposel Pita tu. Taim aposel Pol i bin raun long ol sip na autim tok em i bin go long Sisaria tu. Ating Filip wantaim 4-pela pikinini meri bilong em ol i bin go sindaun long Sisaria. Dispela 4-pela meri tu i mekim wok bilong God. Long yia 56 samting bihain long Krais, Pol tupela Luk i slip long haus bilong Filip long Sisaria.−Aposel 8:40; 12:18, 19; 18:21, 22; 21:8, 9.
Na taim ol i kotim Pol ol i bringim em i go kot long Sisaria na bai Filiks i ken harim kot. Filiks em wanpela Rom na i stap namba wan gavman long Sisaria. Pol i bin stap long Sisaria taim em i tok: “Mi singaut long Sisa i mas harim kot bilong mi.”−Aposel, sapta 23-26.
Ol Dispela Samting Bilong Sisaria
Taim yumi go insait long bikpela haus ol i bin putim ol olpela samting bilong Sisaria long en, bai yumi lukim piksa bilong Taiki, em god meri bilong Sisaria. Insait bilong nem bilong en i olsem “Laki.” Tasol ol Kristen long Sisaria i no bilip long dispela god meri bilong laki, nogat; ol i bilip long God tru, em Jehova. Na ol i bilip long Krais Jisas tu, em King Herot i bin traim kilim em i dai.
Orait, yumi go long narapela tupela rum na yumi lukim pasin ol man i bin mekim bilong painim ol dispela samting ol i bin kisim long Sisaria, na olsem wanem ol man i bin wokim pasis bilong Sisaria. Na long namba 4 rum bai yumi lukim nambawan samting ol i bin painim long Sisaria, em piksa bilong rait bilong dispela Rom i bin stap namba wan gavman na ol i bringim Jisas i kam long em. Rait hia i tok: “Pontias Pailat, em namba wan gavman bilong Judia.
Na long dispela rum i gat tupela liklik mani bras na ol man i laik tumas long lukim. Dispela i stap long han sut i gat rait i stap long en i tok: “Namba 2 yia bilong Saion i no kalabus moa.” Na long narapela i gat rait i tok: “Namba 4 yia bilong Saion i stap gutpela gen. Dispela long han sut i makim taim bilong ol Juda i stap long Jerusalem bihain long taim Sestias Galas i pinis long pait na em i kisim ami bilong Rom na ol i lusim Jerusalem na i go bek long taun bilong ol long yia 66 bihain long Krais. Ol saveman i tok, ol man i bin wokim dispela mani long yia 67 na 69 bihain long Krais.
Taim ol dispela Rom i go pinis, rot i op na bai ol man inap lusim Jerusalem. Ol man i bilipim tok bilong Jisas ol i mekim, na ol i ranawe i go long maunten, long wanem, Jisas i bin tok: “Sapos bihain yupela i lukim ol ami i kam raunim Jerusalem, orait yupela i ken save, taim bilong bagarapim taun em i klostu nau. Long dispela taim ol man i stap long Judia ol i mas ranawe i go long maunten. Na ol man i stap insait long Jerusalem ol i mas lusim taun na i go long narapela hap. Na ol man i stap ausait long taun, ol i no ken i go insait long en.” (Luk 21:20, 21) Ating ol man i bin wokim dispela mani ol i no save bagarap bai kisim ol!
Orait, long yia 70 bihain long Krais ami bilong Rom i kam bek na kisim taun Jerusalem na bagarapim haus lotu. Josifas i tok, long dispela taim ol Juda i bin kam bung insait long Jerusalem bilong wokim Pasova, na ol Rom i kilim i dai planti bilong ol, winim wan milion. Taitas i bin bosim ami, na taim em i go bek long Sisaria em i karim planti Juda ol i kalabus na Taitas i putim bung long ples pilai, i bilong amamas long em i bin winim pait na daunim Jerusalem na ol Juda. (Na dispela bung i bilong amamas tu long betde bilong Domisian, em brata bilong Taitas.) Long dispela bung ol i tromoi 2,500 Juda i go long ol laion na bai ol i kaikai, na ol i kukim sampela, na kilim i dai sampela long ples bilong pilai olsem wanpela spot.
Orait, yumi go long narapela rum na yumi lukim piksa bilong Atemis, em god meri bilong ol Efesas; em i gat planti susu na em i god bilong mekim ol meri i kisim bel. Bipo Pol i bin autim tok i tru long Efesas na planti man i harim na ol i lusim pasin nogut bilong lotuim god giaman na ol i bihainim Krais Jisas, tasol sampela man i lotuim Atemis ol i belhat long Pol na ol i bikmaus nabaut na i laik kirapim pait.−Aposel 19:23-41.
Na i gat sampela ol brukpela kap na plet semen samting, na yumi lukim na yumi save, long bipo ol man i save raun i go long olgeta hap, olsem Baibel i tok. Insait long wanpela bakstua ol i painim pinis ol hap bilong sospen na plet na dis ol i bin wokim long graun, na ol dispela samting i bilong ol longwe kantri olsem Yugoslavia na Itali na Spen na ating Not Afrika tu. Olsem na yumi save, ol man bilong ol longwe hap Rom i bosim, ol inap i kam i stap long Jerusalem long taim bilong Pentikos long yia 33, na ol inap harim ol Kristen i autim tok long tok ples bilong ol dispela man na ol i ken bilip na kisim baptais. Na ating sampela i harim gutpela tok na ol i kisim sip long Sisaria na ol i go bek long ol kantri bilong ol na autim dispela tok ol i harim pinis.−Aposel, sapta 2.
Long narapela rum i gat wanpela waitpela hap kapa na ol i pasim long en ol brukpela hap bilong wanpela plet ston bilong bipo. Bipo i gat ol rait i stap long dispela ston, em nem bilong 24 lain bilong ol pris na i kolim taim bilong ol i mas wok long haus lotu long Jerusalem. Dispela haus lotu i bin bagarap inap planti handet yia bipo, tasol ol Juda i ting ol bai sanapim gen. Sampela handet yia bihain ol i beten yet long God i mas kirapim gen wok bilong ol dispela lain pris. Tasol ol i no wokim gen haus lotu. Jisas i tok dispela haus lotu i mas bagarap. Taim i no bagarap yet aposel Pol, em wanpela Juda na bipo em i wanpela Farisi, em i tok, God bai pinisim dispela haus lotu na kirapim senis bilong en i gutpela moa. Dispela senis bilong en em wanpela bikpela haus lotu spirit, na haus lotu long Jerusalem ol man i bin wokim, em i piksa bilong dispela haus lotu spirit.−Matyu 23:37–24:2; Hibru, sapta 8, 9.
Sampela handet yia i go pinis na insait long dispela taim taun Sisaria i bagarap na graun i karamapim na ol pipia bilong en i go daun na i stap aninit long wesan na solwara.Ol man bilong painim ol samting bilong bipo ol i kisim ol samting bilong en na dispela i helpim yumi long save long ol man bilong bipo na long ol samting yumi kaunim long Baibel.
[Piksa long pes 24]
Taiki em god meri bilong Sisaria, na em i god bilong “laki”
[Ol Piksa Kredit Lain long pes 23]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
Courtesy of the Natural History Museum of Los Angeles County
[Ol Piksa Kredit Lain long pes 24]
Aaron Levin
Israel Department of Antiquities and Museums; photographs from Israel Museum, Jerusalem
Courtesy of the Natural History Museum of Los Angeles County