Jehova i Save Helpim Mi
“Yumi ken strongim bel bilong yumi, na yumi ken tok olsem: ‘[Jehova] i save helpim mi. Mi no ken pret. Bai ol man inap mekim wanem samting long mi? Nogat.’ ”—HIBRU 13:6.
1, 2. (a) Man bilong raitim Sam na aposel Pol i tok wanem na yumi save, tupela i bilip tru long Jehova? (b) Olsem na i gat wanem ol askim?
GOD JEHOVA i save helpim yumi long olgeta taim. Man bilong raitim Sam em i save pinis long dispela samting, long wanem Jehova i bin helpim em, olsem na em inap tok: “[Jehova] i stap wantaim mi na mi no inap pret. Ol man i no inap mekim wanpela samting long mi.” (Sam 118:6) Aposel Pol i mekim wankain tok long pas em i raitim long ol Hibru i bin kamap Kristen.
2 Pol i kamapim tok bilong dispela Sam (ating Pol i kisim long Baibel Grik ol i kolim Septuagint) na Pol i tokim ol brata Hibru: “Yumi ken strongim bel bilong yumi, na yumi ken tok olsem: ‘[Jehova] i save helpim mi. Mi no ken pret. Bai ol man inap mekim wanem samting long mi? Nogat.’ ” (Hibru 13:6) Bilong wanem Pol i tok olsem? Ol tok i stap klostu long dispela hap tok inap helpim yumi olsem wanem?
Jehova i Mas Helpim Yumi
3. (a) Wanem samting i bin painim Pol na Jehova i helpim em? (b) Bilong wanem Jehova i mas helpim ol Kristen bilong lain Hibru?
3 Pol i karim ol hevi na wok strong long autim tok na God i bin helpim em. Kain kain hevi i bin painim Pol, na long olgeta dispela hevi God i bin helpim em. Ol i bin putim Pol long kalabus, na paitim em, na tromoi ston long em. Taim em i raun na mekim wok bilong God, sampela taim sip i bagarap na em i lus long solwara, na planti narapela bagarap tu i painim em. Em i bin mekim kain kain hatwok tru, na planti taim em i no slip, na sampela taim em i hangre, na em i dai long wara, na em i sot long klos. Na em i tok: “I no dispela tasol. Nogat. Long olgeta de mi tingting planti long lukautim olgeta [kongrigesen], na dispela i putim bikpela hevi tru long mi.” (2 Korin 11:24-29) Pol i tingting long lukautim ol Kristen Hibru tu. Em i save, liklik taim na bai Jerusalem i bagarap na bai planti samting i kamap bilong traim bilip bilong ol brata sista bilong em long Judia, em ol i bilong lain Juda. (Danyel 9:24-27; Luk 21:5-24) Olsem na Jehova i mas helpim ol.
4. Pol i laik kamapim wanem bikpela tok long pas em i raitim long ol Hibru?
4 Long kirap bilong pas Pol i raitim long ol em i tok, ol i mas harim tok bilong Krais Jisas, em pikinini bilong God, na bai God i helpim ol. (Hibru 1:1, 2) Bilong strongim dispela bikpela tok Pol i laik kamapim long pas bilong em, bihain em i stori moa long en. Em i stori long ol Isrel i bin sakim tok bilong God taim ol i stap long ples nating na ol i bin kisim strafe. Orait, sapos ol Kristen bilong lain Hibru i sakim ol tok God i givim long ol long maus bilong Pikinini bilong em, na ol i laik holimpas Lo bilong Moses, em ofa bilong Krais i bin pinisim, yu ting ol inap abrusim strafe? Nogat tru! Em Pol i tok olsem.—Hibru 12:24-27.
Laikim Tru Ol Brata na Mekim Ol Wok Bilong Helpim Ol
5. (a) Pol i givim wanem sampela tok moa long ol Hibru long pas em i raitim long ol? (b) Pol i tok wanem long pasin bilong laikim tru ol brata?
5 Pas Pol i raitim long ol Hibru i helpim ol Kristen ol i bilong kamap king long Kingdom bilong heven, na bai ol i ken save long ol samting ol i mas mekim bambai ol i ken bihainim Man bilong makim rot bilong ol, em Krais Jisas, na ol i ken ‘lotu long God na litimapim nem bilong em na pret long em,’ na God i ken kamap Man bilong helpim ol. (Hibru 12:1-4, 28, 29) Pol i tokim ol dispela brata, ol i no ken lusim pasin bilong bung wantaim, na ol i mas ‘kirapim ol brata long laikim ol manmeri na mekim gutpela pasin.’ (Hibru 10:24, 25) Na bihain em i tok: “Yupela Kristen, oltaim yupela i mas givim bel bilong yupela long ol brata.”—Hibru 13:1.
6. Dispela lo Jisas i givim long ol disaipel long laikim tru ol brata, olsem wanem em i “nupela lo”?
6 Jisas i tok ol disaipel bilong em i mas laikim tru ol brata. Em i tok: “Mi givim nupela lo long yupela: Yupela i mas laikim tru ol brata. Mi bin laikim yupela tru. Olsem tasol yupela i mas laikim tru ol brata. Sapos yupela i laikim tru ol brata, orait bambai olgeta man i save, yupela i disaipel bilong mi.” (Jon 13:34, 35) Jisas i tok, dispela em i “nupela lo,” long wanem ol i mas mekim sampela samting moa i winim lo bilong Moses i tok, “Yu mas laikim ol arapela man olsem yu laikim yu yet.” (Levitikas 19:18, NW ) Dispela “nupela lo” i no tok tasol man i mas laikim arapela man olsem em i laikim em yet. Nogat. Dispela “nupela lo” i tok man i mas givim em yet bilong helpim arapela man na em i mas redi long i dai tu bilong helpim arapela man. Ol samting Jisas i bin mekim—na i dai bilong em tu—i makim olsem em i gat dispela kain pasin bilong laikim tru ol man. Wanpela man bilong bipo, em Tetulian, em i kamapim sampela tok ol man bilong graun i bin mekim long ol Kristen, na em i stori long dispela pasin bilong laikim tru ol brata i olsem wanpela mak bilong ol Kristen tru. Em i tok: “Ol i save tok, ‘Lukim gutpela pasin bilong ol [Kristen]—narapela i laikim tru narapela na i redi long i dai tu bilong helpim narapela.’ ”—Buk Apology, sapta 39, 7.
7. Bihain long de Pentikos long yia 33 ol disaipel i mekim wanem na ol i kamapim long ples klia olsem ol i laikim tru ol brata?
7 Bihain long de Pentikos long yia 33 ol disaipel bilong Jisas i kamapim long ples klia olsem ol i laikim tru ol brata. Long dispela taim i gat planti nupela bilipman bilong ol longwe ples, em nau tasol ol i bin kisim baptais, na ol disaipel i laik helpim ol bai ol inap i stap sampela wik o mun moa long Jerusalem na kisim sampela save moa long ol samting God i bin mekim long rot bilong Krais bilong kisim bek ol. Olsem na “olgeta man i bilip long Krais, ol i stap wantaim. Na ol i tingim olgeta samting bilong ol em i samting bilong olgeta bilipman wantaim. Ol i save givim hap graun na ol samting bilong ol long man i baim. Na ol i kisim mani long dispela, na ol i tilim dispela mani long olgeta man i sot long kaikai samting.”—Aposel 2:43-47; 4:32-37.
8. Ol Witnes Bilong Jehova long nau ol i mekim wanem na dispela i makim olsem ol i laikim tru ol brata?
8 Dispela pasin bilong laikim tru ol brata i stap namel long ol Witnes Bilong Jehova nau long taim bilong yumi. Olsem: Namba Tu Pait Bilong Olgeta Hap i pinis na ol manmeri bilong God i kamapim bel bilong ol, em ol i laikim tru ol brata, olsem na inap tupela yia hap ol i wok long helpim ol brata bilong ol, em ol i sot long samting. Ol Witnes long Kanada, na Swiden, na Swiselan, na Amerika, i givim klos na mani bilong baim kaikai bilong helpim ol brata bilong ol long ol kantri em pait i bin bagarapim, olsem long Austria, Beljam, Balgeria, Saina, Sekoslovakia, Denmak, Englan, Finlan, Frans, Jemani, Grik, Hangari, Itali, Holan, Nowe, Filapin, Polan, Rumenia. Na i no dispela tasol. Nau tu ol i bin mekim kain pasin sori olsem na helpim ol brata. Taim guria i bagarapim samting bilong ol Kristen long Peru na Meksiko, na strongpela win i bagarapim samting bilong ol Kristen long Jameka, na taim kain bagarap olsem i painim ol Kristen long ol narapela kantri tu, ol i bin helpim ol brata. Long dispela rot na long ol narapela rot tu lain bilong Jehova i wok yet long ‘givim bel long ol brata.’
Singautim Ol i Kam long Haus
9. (a) Hibru 13:2 i kolim wanem gutpela pasin God i laikim? (b) Olsem wanem sampela i bin ‘bringim ol ensel i kam long haus’ na ol i no save ol i ensel?
9 Bihain Pol i kolim narapela gutpela pasin ol disaipel bilong Krais i mas bihainim, na bai ol i ‘lotu long God na litimapim nem bilong em na pret long em,’ na God i ken kamap Man bilong helpim ol. Pol i tok: “Yupela i no ken lusim tingting long helpim ol man i kam long haus bilong yupela. Yupela i save, bipo sampela man i mekim olsem, na ol i bringim sampela ensel i kam long haus bilong ol na lukautim ol. Ol i no save ensel i kam. Ol i ting man tasol.” (Hibru 13:2) Husat i bin ‘bringim sampela ensel i kam long haus bilong em’ na em i no save ol ensel i kam? Ebraham i bin mekim olsem long tripela ensel. (Jenesis 18:1-22) Bihain tupela i lusim Ebraham i go, na pikinini bilong brata bilong Ebraham, em Lot, em i singautim tupela i go long haus bilong em long Sodom. Taim ol i no slip yet, bikpela lain i kam banisim haus bilong Lot. “Olgeta man bilong taun ol i kam, ol yangpela wantaim ol lapun.” Ol i singaut long Lot na tok em i mas salim tupela i go ausait long ol. Ol i laik mekim pasin i no stret, olsem pasin sem, long tupela. Tasol Lot i strong long sakim ol. Pastaim Lot i no save tupela i ensel, tasol bihain dispela tupela ensel i helpim em wantaim tupela pikinini meri bilong em na ol i abrusim bagarap taim “Yawe i mekim hatpela ston wantaim paia i pundaun antap long Sodom na Gomora.”—Jenesis 19:1-26.
10. Ol Kristen i save singautim ol man i kam long haus na mekim gut long ol, ol i save kisim wanem ol blesing?
10 Ol Kristen i save singautim ol brata i kam long haus bilong ol na mekim gut long ol, ol i save kisim planti blesing. Ol i harim stori bilong ol dispela brata long ol gutpela samting i bin painim ol taim ol i autim tok samting na dispela i strongim ol; ol i kisim gutpela blesing bilong spirit. Baibel i litimapim nem bilong Gaias, long wanem em i save “helpim ol brata,” na em i save “mekim olsem long ol arapela man tu.” Long nau lain bilong Jehova ol i save mekim kain gutpela pasin olsem—ol i save singautim ol wasman bilong raun i kam long haus na ol i lukautim ol gut. (3 Jon 1, 5-8) Pasin bilong singautim ol man i kam long haus na mekim gut long ol, em wanpela pasin brata i mas bihainim bilong inapim em long kisim wok elda. (1 Timoti 3:2; Taitas 1:7, 8) Na Jisas i tok, ol manmeri i kain olsem sipsip na ol i mekim gut long ol “brata” bilong em, em God i bin makim ol long spirit holi, ol dispela manmeri bai kisim ol blesing bilong Kingdom.—Matyu 25:34-40.
Tingim Ol Brata i Karim Hevi
11. Bilong wanem tok bilong Hibru 13:3 i stret long ol Kristen em Pol i raitim pas long ol?
11 Ol man i laik bai Jehova i helpim ol, na ol i laik ‘lotu long em na litimapim nem bilong em na pret long em,’ ol i no ken lusim tingting long ol brata i karim hevi. Pol i save long ol hevi ol Kristen i karim taim ol man i mekim nogut long ol. Liklik taim bipo ol man i bin kirap mekim nogut long ol disaipel na ol disaipel i ranawe i go nabaut, na nau tasol wanwok bilong em Timoti i bin lusim kalabus. (Hibru 13:23; Aposel 11:19-21) Long taim bilong Pol, sampela Kristen i raun mekim wok misineri na ol i kamapim ol nupela kongrigesen na strongim ol kongrigesen em ol i stap pinis. Planti bilong ol dispela Kristen ol i bilong ol narapela lain na ating ol Kristen bilong lain Hibru i no ken tingim ol tumas. Olsem na i stret Pol i raitim tok long ol, olsem: “Yupela i mas tingting long ol brata i stap long kalabus, olsem yupela yet i kalabus wantaim ol. Na yupela i mas tingting long ol man i kisim hevi long bodi bilong ol. Yupela i save, yupela tu i gat bodi.”—Hibru 13:3.
12. Olsem wanem yumi ken bihainim dispela tok long tingim gut ol brata i karim hevi?
12 Ol Kristen bilong lain Hibru ol “i bin sori long ol manmeri i stap long kalabus,” tasol nogut bihain ol i lusim tingting long ol dispela brata i stap gut long God, em ol i bilong lain Juda o bilong ol narapela lain. (Hibru 10:34) Orait, olsem wanem long yumi? Yumi mas mekim wanem bilong kamapim long ples klia olsem yumi tingim ol Kristen ol man i mekim nogut long ol? Sampela taim ating i stret yumi ken raitim pas long ol bikpela man bilong gavman bilong helpim ol brata i stap kalabus long ol kantri i tambuim wok bilong Kingdom. Na taim yumi beten yumi mas tingim ol, na sapos yumi save long nem bilong ol yumi ken kolim na askim God long helpim ol. Yumi pilim tru hevi ol i karim, na sapos yumi beten strong na askim God long helpim ol, bai em i harim beten bilong yumi. (Sam 65:2; Efesas 6:17-20) Tru, yumi no stap wantaim ol long haus kalabus, tasol i olsem yumi kalabus wantaim ol na yumi inap helpim na strongim ol. Ol Kristen, em spirit holi i mekim ol i kamap pikinini bilong God, ol i save sori long ol narapela Kristen em God i bin makim long spirit holi na ol man i mekim nogut long ol. (Lukim 1 Korin 12:19-26.) Na ol i sori tu long ol poroman bilong ol, em ol i wet long kisim laip oltaim long graun na ol tu i karim hevi long han bilong ol man i mekim nogut long ol. I stret yumi mas sori long ol brata olsem, long wanem yumi olgeta i gat bodi na yumi stap long graun, olsem na pen na hevi inap painim yumi long han bilong ol man, long wanem yumi save lotuim Jehova.—1 Pita 5:6-11.
Marit i Mas i Stap Stret
13. Wanem as tru bilong tok bilong Pol long Hibru 13:4?
13 Sapos yumi bihainim pasin bilong Krais na yumi ‘lotu long Jehova na litimapim nem bilong em na pret long em,’ orait dispela bai kirapim yumi long tingim gut ol narapela man long ol narapela taim tu. Pol i tok, “yupela tu i gat bodi,” na bihain em i stori long wanpela pasin bilong bodi i pasim man na meri wantaim na i givim rot long yumi bilong tingim gut narapela man. (Hibru 13:3) Em i tokim ol Kristen bilong lain Hibru, olsem: “Long yupela olgeta, pasin bilong marit em i mas i stap olsem samting i klinpela tru long ai bilong God. Nogut yupela i mekim doti. Yupela i save, bihain bai God i bekim pe nogut long ol manmeri i mekim pasin pamuk na ol manmeri i bagarapim marit.” (Hibru 13:4) I stret tru em i givim dispela tok long ol long dispela taim bipo, long wanem pasin pamuk na pasin bilong bagarapim marit i pulap tru long olgeta hap em gavman bilong Rom i bosim! Ol Kristen long nau tu i mas bihainim dispela tok, long wanem ol manmeri bilong dispela taim nau ol i no save bihainim stretpela pasin, na long olgeta yia ol kongrigesen i rausim sampela tausen manmeri, long wanem ol i bin mekim pasin pamuk o bagarapim marit.
14. Olsem wanem bai yu tok, marit em i gutpela samting?
14 Long taim bilong Pol planti man i ting marit i no gutpela samting, na wanpela lain i gat dispela kain tingting em ol Esin. Ol i save tambu long marit olsem sampela pris na pasto long nau i mekim, em ol i ting dispela pasin i winim pasin bilong marit na i holi moa. Tasol ol tok Pol i raitim long ol Hibru i kamapim long ples klia olsem marit em i gutpela samting. Neomi i ting marit em i gutpela samting, olsem na em i laik bai tupela tambu meri bilong em, em Rut tupela Opa, i ken marit gen, long wanem man bilong tupela i dai pinis. Neomi i tokim tupela: “Bikpela i ken helpim yutupela na yutupela i ken marit gen na yutupela i ken i stap gut.” (Rut 1:9) Na long narapela pas Pol i raitim em i tok: ‘Bihaintaim bai sampela man ol i lusim bilip, na bai ol dispela man i tambuim marit.’—1 Timoti 4:1-5.
15. Husat i olsem ol manmeri bilong mekim pasin pamuk na ol manmeri i bagarapim marit, olsem Hibru 13:4 i kolim? God bai mekim wanem long ol?
15 Ol Hibru bipo ol i stap aninit long Lo bilong Moses na nau ol i insait long nupela kontrak, ol i save long lo bilong God i tok: “Yupela no ken trabel long meri o man i marit.” (Eksodas 20:14) Tasol ol i stap namel long ol manmeri i save mekim pasin pamuk na bagarapim marit, olsem na ol i mas kisim toksave olsem: “Long yupela olgeta, pasin bilong marit em i mas i stap olsem samting i klinpela tru long ai bilong God. Nogut yupela i mekim doti. Yupela i save, bihain bai God i bekim pe nogut long ol manmeri i mekim pasin pamuk na ol manmeri i bagarapim marit.” Sapos man tupela meri i no marit na tupela i slip wantaim, ol i olsem “ol manmeri i mekim pasin pamuk.” Na “ol manmeri i bagarapim marit” i olsem man o meri marit i slip wantaim narapela i no poroman tru bilong em. Ol manmeri i save mekim pasin pamuk o bagarapim marit na ol i no tanim bel, strafe bilong God bai painim ol. God i no ken orait long ol i kisim laip long Nupela Jerusalem long heven o kisim laip oltaim long graun taim Kingdom i bosim graun. (Revelesen 21:1, 2, 8; 1 Korin 6:9, 10) Sapos Kristen i marit, i stret em i ken mekim maritpasin wantaim poroman tru bilong em, tasol dispela toksave i mas kirapim em long mekim klinpela pasin tasol taim em i slip wantaim poroman bilong em; em i mas klia long olgeta pasin doti.—Watchtower (tok Inglis) Mas 15, 1983, p. 27-31.
Samting Yu Holim Yu Mas Ting Olsem: “Em Bai Inap long Mi”
16, 17. Pol i tok wanem long Hibru 13:5? Bilong wanem em i mas givim dispela tok long ol Hibru?
16 Sapos yumi bihainim pasin bilong Man bilong makim rot bilong yumi na yumi ‘lotu long God na litimapim nem bilong em na pret long em,’ na yumi bilip tru olsem Jehova em i Man bilong helpim yumi, orait bai yumi stap bel isi. I gat planti samting long nau i laik pulim yumi na bai yumi givim bel long kisim ol samting bilong skin. Tasol ol Kristen i no ken bihainim dispela pasin. Pol i tokim ol Hibru: “Yupela i no ken bihainim pasin bilong mangal long mani. Samting yupela i holim, em yupela i mas ting olsem: ‘Em i gutpela. Em bai inap long mipela.’ God i tok pinis, ‘Bai mi no lusim yu. Bai mi no givim baksait long yu. Nogat tru.’ ” (Hibru 13:5) Bilong wanem Pol i mas givim kain tok olsem long ol Hibru?
17 Ating ol Hibru i tingting planti long mani, long wanem bipo i gat “bikpela hangre” i bin kamap long taim Klodias Sisa i stap namba wan gavman (41-54 C.E.). Dispela hangre i nogut tru na i bagarapim tru ol brata long Judia na ol Kristen long ol narapela hap i bin salim kaikai samting i go long ol bilong helpim ol. (Aposel 11:28, 29) Wanpela man bilong raitim stori bilong ol Juda long bipo, nem bilong em Josifas, em i tok, dispela bikpela hangre i bin stap inap 3-pela yia samting na i mekim ol manmeri long Judia na Jerusalem i kamap rabis tru.—Buk Antiquities of the Jews, sapta 20, 2, 5; 5, 2.
18. Gutpela tok i stap long Hibru 13:5 i lainim yumi long wanem samting?
18 Dispela inap lainim yumi long wanem samting? Em inap lainim yumi olsem: Maski yumi stap rabis tru, yumi no ken laikim tumas mani o tingting planti long mani. Yumi no ken tingting planti long kisim ol samting bilong skin. Dispela inap kirapim yumi long mangalim mani. Olsem na ‘samting yu holim pinis, em yu mas ting olsem: “Em i gutpela. Em bai inap long mi.” ’ Jisas i tok: “Yupela i mas wok pastaim long painim kingdom bilong God wantaim stretpela pasin bilong em. Na bihain bai em i givim dispela olgeta arapela samting tu long yupela.” (Matyu 6:25-34) Na em i tok, yumi mas tingting long kisim ol samting bilong spirit na long i stap gutpela long ai bilong God, long wanem “man i gat planti samting moa, em i no kisim laip long ol dispela samting bilong en.” (Luk 12:13-21) Sapos yumi laikim tumas mani na dispela i wok long bagarapim yumi long ol samting bilong spirit, orait yumi mas bihainim dispela tok Pol i bin raitim long ol Hibru. Na yumi mas save, “Sapos man i bihainim pasin bilong God, na em i tingim olgeta samting bilong em yet em inap, orait em i gat planti gutpela samting.”—1 Timoti 6:6-8.
Bilip Strong long Jehova
19. God i mekim wanem tok promis long Josua? Olsem na yumi ken save long wanem samting?
19 Yumi bihainim Jisas na yumi laik ‘lotu long God na litimapim nem bilong em na pret long em,’ Olsem na yumi no ken ting mani inap helpim yumi; yumi mas bilip strong long Papa bilong yumi em i stap long heven, em tasol inap helpim yumi. Maski wanem kain hevi i painim yumi, yumi mas tingim tok promis bilong em, em i tok: “Bai mi no lusim yu. Bai mi no givim baksait long yu. Nogat tru.” (Hibru 13:5) Em, Pol i kamapim tok God i bin givim long Josua, em i bin tokim Josua: “Bambai mi stap wantaim yu . . . Mi no ken lusim tingting long yu.” (Josua 1:5; lukim tu Diuteronomi 31:6, 8.) Jehova i no bin lusim Josua, olsem na yumi ken save, Em i no ken lusim yumi sapos yumi bilip strong long Em.
20. (a) Yumi makim wanem tok bilong Baibel bilong tingim long yia 1990? (b) Yumi mas wok yet long mekim wanem na yumi no ken pret?
20 Oltaim God i save helpim yumi na long yia 1990 bai yumi lukim dispela samting i kamap namel long ol Witnes Bilong Jehova, long wanem tok bilong Baibel ol i makim bilong tingim long dispela yia i tok olsem: “Yumi ken strongim bel bilong yumi, na yumi ken tok olsem: ‘[Jehova] i save helpim mi.’ ” Dispela tok i stap long Hibru 13:6. Long dispela ves Pol i kamapim tok bilong man bilong raitim Sam na em i tokim ol Hibru: “Olsem na yumi ken strongim bel bilong yumi, na yumi ken tok olsem: ‘[Jehova] i save helpim mi. Mi no ken pret. Bai ol man inap mekim wanem samting long mi? Nogat.” (Sam 118:6) Ol man i mekim nogut long yumi, tasol yumi no pret; yumi save ol inap mekim tasol ol samting God i larim ol i mekim. (Sam 27:1) Na sapos yumi mas i dai tu bilong holimpas lo bilong God, orait yumi save bai yumi inap kirap bek. (Aposel 24:15) Olsem na yumi mas bihainim Man i makim rot bilong yumi na yumi mas ‘lotu long God na litimapim nem bilong em na pret long em,’ na yumi mas bilip tru olsem Jehova em i Man bilong helpim yumi.
Bai Yu Bekim Wanem Tok?
◻ Wanem hevi i painim ol Hibru i bin kamap Kristen na Jehova i mas helpim ol?
◻ Lain bilong Jehova i bin mekim wanem na ‘oltaim ol i givim bel long ol brata’?
◻ Bilong wanem yumi mas singautim ol brata i kam long haus na mekim gut long ol?
◻ Yumi ken mekim wanem na bai yumi kamapim long ples klia olsem yumi tingim ol brata em ol man i mekim nogut long ol?
◻ Bilong wanem marit i mas i stap stret o klinpela?