Hel—Kisim Pen Oltaim o Ples Matmat?
OLSEM WANEM? Ol i bin tokim yu olsem ol bikman bilong Misin long pastaim, na ol tisa bilong lotu long bipo, na ol man i laik stretim lotu ol i tok olsem pen bilong hel i bilong oltaim oltaim? Sapos olsem, ating nau bai yu kirap nogut long harim olsem sampela saveman bilong Baibel long nau ol i no wanbel long dispela tok. Long Inglan, wanpela bilong ol (John R. W. Stott) i tok: “Baibel i tok long bagarap olgeta, olsem na yumi mas lusim olpela tingting long ‘kisim pen oltaim oltaim,’ long wanem, tok bilong Baibel i nambawan.”—Essentials—A Liberal-Evangelical Dialogue.
Wanem samting i givim tingting long em olsem Baibel i no as bilong dispela tok long kisim pen oltaim?
Tok Ples i Givim Save
Pastaim em i stori long tok ples. Em i tok, long tok Grik taim Baibel i stori long laspela strafe (“Gehena”; lukim blok, pes 8), Baibel i kolim ol tok yumi tanim olsem “bagarap” (tok Grik, apollumi [bagarapim]; tok Grik, apòleia [bagarap]). Olsem wanem? Dispela tupela tok i makim pen? Nogat. Dispela saveman (Stott) i tok, insait bilong namba wan tok “apollumi” i olsem ‘kilim i dai.’ (Matyu 2:13; 12:14; 21:41) Olsem na long Matyu 10:28 taim Baibel Pisin i tok God inap “bagarapim spirit na bodi tu long hel,” as bilong dispela tok i olsem ‘bagarapim’ o ‘kilim i dai,’ i no bilong givim pen oltaim. Long Matyu 7:13, 14 Jisas i skelim liklik rot i go long “ples bilong kisim laip” wantaim bikpela rot i go long “ples bilong lus.” Dispela saveman i tok, ‘Sapos Baibel i tok ol bai lus, olsem bagarap, tasol ol i kisim pen oltaim na i no lus, em i no stret, a?’ Olsem na i gat gutpela as na em i tok: “Sapos kilim man i dai i olsem pasin bilong pinisim laip long bodi, orait hel i olsem pasin bilong pinisim laip bilong bodi na spirit, olsem bagarapim man olgeta.”—Buk Essentials, pes 315, 316.
As Bilong Tok Piksa Long Paia
Tasol planti man bilong lotu bai wanbel wantaim presiden bilong Lain Baptis Bilong Saut (em Morris H. Chapman), em i tok: “Mi save autim tok long hel tru.” Na em i tok: “Baibel i kolim olsem ‘bikpela hul i gat paia’ na dispela tok i makim stret hel.”
Tru, Baibel i tok piksa long paia na dispela inap kirapim ol man long tingim pen. Tasol buk (Essentials) i tok: “Ating yumi olgeta i pilim pinis bikpela pen bilong paia i kukim yumi, olsem na taim yumi tingim paia, yumi tingim ‘pen.’ Tasol namba wan wok bilong paia i no bilong givim pen; em bilong bagarapim samting, olsem na long olgeta hap i gat ol ples paia bilong kukim pipia samting.” (Pes 316) Sapos yu tingim dispela samting, bai yu no kisim tingting kranki long sampela tok bilong Baibel. Olsem:
Jisas i stori long ol man i go long Gehena na em i tok, ol liklik snek na paia bilong dispela ples “i no inap pinis.” (Mak 9:47, 48) I gat namba 2 lain buk i no buk tru bilong Baibel na wanpela em Buk bilong Judit. Wanpela tok bilong dispela buk i mekim na sampela buk i stori long Baibel ol i tok, long Mak sapta 9, Jisas i tok long kisim pen oltaim. (Buk Judit 16:17 i tok: “Em bai i salim paia i go long ol, na ol liklik snek bai i kaikaim skin bilong ol. Na bai ol i karim pen na krai oltaim.”) Tasol spirit bilong God i no as bilong buk bilong Judit, olsem na yumi no ken skelim dispela bilong kisim save long ol tok Mak i raitim. Taim Jisas i mekim dispela tok long Mak sapta 9, i olsem em i kamapim tok bilong Aisaia 66:24, em dispela ves i tok paia na ol liklik snek i wok long bagarapim bodi bilong ol birua bilong God “i dai pinis.” Long dispela tok bilong Aisaia na bilong Jisas i no gat liklik tok i makim olsem ol dispela birua i stap laip yet na kisim pen oltaim oltaim. Nogat. Tok piksa bilong paia i makim olsem ol i bagarap na pinis olgeta.
Kamapim Tok Hait 14:9-11 i stori long sampela ol bai “kisim pen nogut long paia na . . . smok i kamap long dispela paia . . . bai i go antap oltaim oltaim.”a Ating dispela i makim olsem ol bai kisim pen oltaim long bikpaia? Nogat. Dispela ves i tok, ol dispela man nogut bai kisim pen, tasol i no tok ol bai kisim oltaim oltaim. Em i tok, smok i kamap long paia em bai stap oltaim, pen nogat. Dispela smok i kamap i makim olsem paia i mekim pinis wok bilong en long bagarapim ol.
Kamapim Tok Hait 20:10-15 i tok, “long bikpela hul i gat hatpela paia . . . tripela bai i karim pen long san na long nait inap oltaim oltaim.” Ating namba wan taim yu kaunim dispela tok bai yu ting olsem, tru tumas sampela bai kisim pen oltaim long paia. Tasol em i no stret. Ol dispela ves i no tok long ol man. Ol i tok, “wel animal wantaim giaman profet” na “Dai wantaim Ples bilong ol man i dai pinis” bai go long dispela ‘hul i gat paia.’ Ol dispela samting i no man, olsem na ol i no inap pilim pen. Dispela i klia, a? Olsem na wanpela man i tok, ‘hul i gat paia’ em i tok piksa tasol na i makim olsem ol dispela samting bai “pinis olgeta na i no gat moa.” (G. B. Caird long buk A Commentary on the Revelation of St. John the Divine) Baibel yet i kamapim klia dispela samting, long wanem, Baibel i tok: “Dispela bikpela hul i gat paia em i namba 2 dai.”—KTH 20:14.
Tupela Tok i Pas Wantaim
Tasol planti man i bilip long bikpaia ol i strong long tok, dispela tok “bagarap” i no makim bagarap; em i makim pen oltaim. Bilong wanem ol i ting olsem? Narapela tok bilong ol misin i paulim tingting bilong ol, em ol i tok yumi gat tewel na tewel i no inap i dai. Ating planti handet yia pinis, misin bilong ol i bin lainim ol man long dispela tupela tok i pas wantaim. Olsem na taim Baibel i tok long bagarap, ol i ting em i tok long pen oltaim. Ol i ting, tewel i no inap i dai, olsem na em i no inap bagarap na pinis olgeta.
Tasol tingim tok bilong pasto Angliken (Philip E. Hughes) em i tok: “Baibel i no tok man i gat tewel na em i no inap i dai . . . Toksave long diwai tambu em God i mekim long pastaim, olsem ‘Long taim yu kaikai, bai yu dai,’ em i mekim long man i gat bodi na spirit, na sapos man i kaikai, dispela man yet, olsem bodi wantaim spirit, bai dai. I no gat liklik hap tok i makim olsem wanpela hap bilong em i no inap i dai na hap tasol bilong em bai dai. Nogat.”—The True Image—The Origin and Destiny of Man in Christ.
Na profesa (Pinnock) i mekim wankain tok, olsem: “Dispela tingting [olsem yumi gat tewel i no inap i dai] em i bin bosim tingting bilong ol lotu inap longtaim tru, tasol em i no bilong Baibel. Baibel i no lainim yumi olsem yumi gat tewel.” Tru tumas, Baibel i tok God i bin givim laip long yumi na yumi stap, na taim yumi dai, olgeta hap bilong yumi i dai na yumi no i stap moa. (Stat 2:7; 3:19; Jop 14:10) Taim pren bilong Jisas em Lasarus i dai, Jisas i tok em “i slip” na em bai “kirapim em.” (Jon 11:11-14) Lasarus i dai na i stap sampela de long matmat, tasol Jisas inap kirapim em na em i stap laip gen. Ol samting i bin kamap i makim olsem Lasarus i dai tru na Jisas i kirapim em bek.—Jon 11:17-44.
Orait, olsem wanem long ol dispela tok na tok bilong kisim pen oltaim? Long yia 1650 samting, wanpela man (William Temple) i tok: “I gat [sampela hap bilong Baibel] i tok long tromoi man i go long paia i stap oltaim. Tasol sapos yumi no kisim tingting pinis olsem samting ol i tromoi long dispela paia i no inap bagarap, orait taim yumi skelim ol dispela tok bai yumi save, samting ol i tromoi i no ken paia oltaim; em bai bagarap.” Dispela tok i stret, long wanem, Baibel i lainim yumi olsem.
Em nau, i gat as tru na yu mas askim olsem: Tru ol man i stap laip long hel na kisim pen oltaim? O ating yu no laik askim tasol, yu laik bihainim tok bilong profesa (Pinnock), em i tok: “Olgeta bilip long hel, na kisim pen oltaim, . . . yumi mas rausim bambai yumi ken bihainim tok i tru.” Tru tumas, gutpela pasin na stretpela pasin na Baibel yet i kirapim yumi long mekim olsem.
Olsem bai yu save long hel tru, na bai yu bilip long en. Sampela gutpela tok bilong dispela i stap long buk Yu Inap i Stap Oltaim Long Paradais Long Graun.b Taim yu bungim ol Witnes Bilong Jehova, askim ol long dispela buk, na kaunim ol dispela sapta: “Wanem Samting i Painim Ol Man i Dai Pinis?” na “Bikpaia—Em i Stap Tru o Nogat?” na “Husat Bai Kirap Bek?—Kirap Bek We?” Bai yu kisim save long hel tru na bai yu bilip, na amamas long promis bilong en.
[Ol Futnot]
a Dispela tok bilong Baibel long “kisim pen nogut long paia” i tok long pen bilong spirit i gat pinis bilong en. Bilong kisim sampela save moa, lukim buk (tok Inglis) Revelation—Its Grand Climax At Hand! em Sosaiti Wastaua bilong Nu Yok i wokim.
b Sosaiti Wastaua bilong Nu Yok i wokim dispela buk.
[Blok long pes 8]
AS BILONG TOK
Hap tok Grik “Gehena” (geʹen·na) i as bilong tok “hel” o “paia bilong hel,” em ol pasto samting i kolim long dispela stori. Dispela tok i kamap 12-pela taim long Nupela Testamen. (Matyu 5:22, 29, 30; 10:28; 18:9; 23:15, 33; Mak 9:43, 45, 47; Luk 12:5; Jems 3:6) Long sampela Baibel ol i tanim dispela tok olsem “hel” o “paia bilong hel,” tasol long sampela ol i raitim olsem “Gehena.” Gehena em i “bikpela hul i gat paia,” em “namba 2 dai,” olsem laspela hap bilong Baibel i stori long en.—KTH 20:14.
I gat tupela narapela tok, em ol i tanim olsem “hel” sampela taim, na wanpela buk i tok: “Sori tumas, ol lain bilong yumi bilong tanim tok, planti taim ol i tanim hap tok Hibru Sheol olsem hel. Gutpela sapos ol i raitim tasol olsem long tok Hibru, Sheol, na ol i no tanim, o oltaim ol i mas tanim olsem ‘matmat’ o ‘hul’ . . . Long Nupela Testamen, sampela taim tok Hades, olsem tok Sheol, i makim ‘matmat’ tasol . . . Olsem na ol tok bilong kamapim bilip i save tok long Bikpela bilong yumi olsem: ‘Em i go daun long hel.’ Dispela tok i makim olsem em i dai na go long matmat olsem ol narapela man i dai pinis.”—A Dictionary of the Bible, em William Smith i stretim.
Gehena i makim man i dai na pinis olgeta, tasol Sheol na Hades i makim man i dai na i go long matmat, na em inap kirap bek na stap laip gen.—KTH 20:13.
[Piksa long pes 9]
Lasarus i dai na slip long matmat na Jisas i kirapim em