Ol Samting Bai Kamap Tru Olsem Baibel i Tok?
PLANTI buk i stori long ol samting bilong bipo, na ol man i amamas long kaunim. Taim yumi kaunim, long tingting bilong yumi i olsem yumi lukim ol dispela samting i olsem samting tru, olsem ol man, na ol ples, na ol samting ol i mekim.
Baibel tu i gat planti gutpela stori yumi ken amamas long kaunim. Em i save stori long ol manmeri olsem Abraham, na meri bilong em Sara, na King Devit, na Kwin Esta, na Bikpela Tisa Krais Jisas. Na taim yumi kaunim stori bilong ol, i olsem yumi stap wantaim ol o wokabaut wantaim ol na harim ol i toktok na lukim ol samting ol i lukim. Tasol planti man i no ting Baibel em i wanpela buk nating i stori long ol samting bilong bipo na em tasol. Ol i bilip olsem Baibel i kolim ol samting bai kamap bihain, long wanem, i gat planti tok profet long Baibel.
Tasol yumi laik save, ol samting Baibel i tok bai kamap long bihain, ol dispela samting i save kamap o nogat? Sapos truim bilong sampela tok profet bilong bipo i kamap pinis, orait, truim bilong ol tok profet i makim ol samting bilong nau, em tu i mas kamap, a? Nau yumi ken stori long sampela tok profet olsem.
Bikpela Gavman Bilong Israel na Asiria
Aisaia em profet bilong God, na 778 yia paslain long Jisas em i tok profet olsem: “Ol dispela lain bai i krungutim yu na wokabaut antap long yu, yu taun bilong ol bikman i save spak na apim nem bilong yu moa yet. Yu stap antap long liklik maunten namel long gutpela hap graun bilong planim kaikai, na yu luk nais tumas olsem naispela rop plaua. Tasol bai yu bagarap olsem ol rop plaua i save drai na bagarap. Na bai yu pinis wantu tasol, olsem wanpela pikinini bilong diwai fik i mau pastaim long ol arapela, na wanpela man i lukim na i kisim na kaikai.” (Aisaia 28:3, 4) Olsem na sampela handet yia paslain long Jisas, taun Samaria bilong ol Israel i stap olsem wanpela diwai em pikinini bilong en i mau pinis, na ol Asiria i kam na katim dispela kaikai, olsem daunim Samaria long yia 740 paslain long Jisas.—2 King 17:6, 13, 18.
Bihain moa em taim bilong ol Asiria i mas kamap bikpela. Ninive em biktaun bilong ol, na lain bilong en i gat nem long bagarapim ol birua ol i bin daunim na kalabusim ol na “kilim ol man i dai.” (Nahum 3:1) God Jehova i makim Ninive bilong kisim bagarap. Long maus bilong profet Nahum Jehova i tok: “Ninive, bai mi mekim save long yu. . . . Bai mi rabisim yu tru, na . . . bai ol i tok olsem, ‘Lukim. Ninive i bagarap pinis. . . . I no gat wanpela man i laik mekim gutpela tok bilong helpim em.’ ” (Nahum 3:5-7) Sefanaia tu i tok, Asiria na Ninive bai kisim bagarap. (Sefanaia 2:13-15) Truim bilong ol dispela tok profet i bin kamap long yia 632 paslain long Jisas, em taim ol Babilon na ol Midia i bagarapim taun Ninive na Nabopolasa i stap king bilong ol Babilon na Siaksares i stap king bilong ol Midia. Ol man i no bin painim ol pipia bilong dispela taun i go inap 2,000 yia bihain. Bagarap pinis, na nau lain Babilon i kamap nambawan strongpela lain long graun.
Baibel i Tok, Babilon Bai Bagarap
Baibel i bin tok, gavman bilong Babilon bai bagarap, na biktaun bilong en tu. Klostu 200 yia paslain, Aisaia i bin tokaut long dispela samting bai kamap na Wara Yufretis long hap bilong Babilon bai i no gat wara moa long en. I gat ol bikpela dua long dispela wara na bai ol birua i no ken kam insait long taun Babilon, tasol taim wara i drai, lain bilong Sairus i kam insait long taim “ol dua bilong banis bilong” taun i op. (Aisaia 44:27 i go inap 45:7) God i stiaim ol samting na bai ol dispela dua long Wara Yufretis i op i stap long taim ol Babilon i pati long nait na lain bilong Sairus inap kam insait na daunim ol Babilon.
Saveman Herodotas i tok: ‘Sairus i salim hap lain soldia bilong em i go was long Wara Yufretis long hap em wara i go insait long taun Babilon, na em i salim narapela hap lain soldia i go was long hap em wara i kam ausait long taun long narapela hapsait. Na taim wara i drai liklik, tupela lain i mas go insait long wara na wokabaut i go. Pastaim ol i bin wokim nupela baret na bai wara i ken i go long dispela na i no ken i go long taun Babilon, na nupela baret bai bringim wara i go long wanpela raunwara, na taim wara i no daun tumas long hap bilong taun, nau ol Persia i ken go insait long en na painim rot bilong i go insait long taun. Long dispela taim ol Babilon i wok long pati na amamas na kaikai na singsing, na ol i no save ol birua i kam insait na i laik bagarapim ol.’—Herodotus—The Histories.
Daniel em i profet bilong God, na em i tok pinis, long dispela nait stret bagarap bai painim Babilon. (Daniel sapta 5) Babilon i no stap moa olsem bikpela nambawan gavman, tasol liklik taun Babilon i kamap gen na i stap inap long taim bilong aposel Pita, na em i bin stap long dispela taun Babilon long taim spirit bilong God i helpim em long raitim namba wan pas bilong em long yia 62 o 64 samting. (1 Pita 5:13) Tasol tok profet bilong Aisaia i bin tok olsem: “Biktaun Babilon em i naispela . . . Tasol God bai i bagarapim Babilon olsem em i bin bagarapim taun Sodom na Gomora. I no gat wanpela man bai i stap long dispela ples gen.” Na God i tok: “Bai mi pait long ol Babilon na bagarapim ol na pinisim olgeta. Bai mi no larim wanpela bilong ol i stap. Nogat tru. Olgeta man na meri na ol pikinini bai i pinis.” (Aisaia 13:19-22; 14:22) Na olsem ol dispela tok profet i tok, taun Babilon i bagarap na ol pipia bilong en tasol i stap. Ol man i bin sanapim sampela hap haus samting bilong pulim ol turis i kam lukim ples Babilon bilong bipo, tasol dispela ol samting i sot long “olgeta man na meri na ol pikinini,” olsem bipo ol i bin i stap.
Profet Daniel i bin stap long Babilon long taim Babilon i bagarap, na long dispela taim em i bin driman long ol Midia na Persia i daunim Babilon, na long driman em i lukim wanpela sipsip man i gat tupela kom, na wanpela meme man i gat wanpela bikpela kom namel long tupela ai bilong en. Meme i paitim sipsip na daunim em na brukim tupela kom bilong en, na bihain bikpela kom bilong meme i bruk, na 4-pela liklik kom i kamap. (Daniel 8:1-8) Olsem Baibel i tokaut long en, tupela kom i makim gavman bilong ol Midia wantaim Persia, na meme i makim gavman bilong ol Grik, na bikpela kom i makim bikman Aleksander, na 4-pela liklik kom i makim 4-pela gavman o kingdom i kamap na senisim gavman bilong Aleksander taim em i dai pinis, na 4-pela kepten bilong ami bilong em ol i bosim dispela ol gavman. Nem bilong 4-pela kepten, em Tolemi Lagus, na em i bosim Isip na Palestain, na Selukus Nikato i bosim Mesopotemia na Siria, na Kasanda i bosim Masedonia na Grik, na Laisimakas i bosim Tres na Esia Maina.—Daniel 8:20-22.
Tok Promis Long Gutpela Samting Bihain
Baibel i bin tok profet long gavman bilong Babilon na Midia na Persia bai bagarap, na planti ol narapela tok profet tu, na truim bilong ol i kamap pinis. Na Baibel i tok promis long sampela ol gutpela samting bai kamap bihain, na God i makim Mesaia Krais Jisas bilong truim ol dispela tok promis.
I gat sampela tok promis long Olpela Testamen, na Nupela Testamen i makim Mesaia Krais Jisas bilong truim ol dispela samting. Luk na Jon i tok, mama bilong Jisas i bin karim Jisas long Betlehem, na dispela i truim tok profet bilong Maika. (Maika 5:2; Luk 2:4-11; Jon 7:42) Na taim Jisas i liklik yet, ol i kilim i dai ol pikinini, na Jeremaia i bin tok profet long dispela samting i mas kamap. (Jeremaia 31:15; Matyu 2:16-18) Na taim Jisas i wokabaut long donki na i go long Jerusalem, dispela i truim tok profet bilong Sekaraia 9:9. (Jon 12:12-15) Na taim Jisas i dai na ol soldia i kisim klos bilong em, dispela i truim tok bilong Song 22:18 i tok: “Ol i tilim klos bilong mi na ol i kisim.”
Na sampela tok moa bilong Baibel i toktok long gutaim bai kamap long graun long rot bilong Mesaia. Daniel i bin driman na i tok: “Long dispela driman . . . mi lukim wanpela man i wankain olsem [pikinini bilong man]” (lukim sta daunbilo long Baibel) na God “i mekim em i kamap king na i givim em strong na biknem.” (Daniel 7:13, 14) Dispela “pikinini bilong man” em King Krais Jisas tasol, na Aisaia i tok, “em bai i stap king bilong yumi, na em bai i gat ol dispela nem, ‘Man bilong givim gutpela tingting tru’ na ‘God i gat bikpela strong’ na ‘Papa bilong i stap oltaim oltaim’ na ‘King bilong kamapim gutpela sindaun na bel isi.’ Dispela king bai i stap senis bilong King Devit, na em bai i . . . bosim ol manmeri. . . . Gavman bilong en bai i wok long kamap bikpela oltaim, na bai i no gat pait na ol manmeri bai i sindaun gut oltaim. . . . Em i king bilong mekim gutpela na stretpela pasin tasol, na . . . em i . . . gat strongpela laik tru long mekim gut long ol manmeri.”—Aisaia 9:6, 7.
Tasol Baibel i kolim narapela samting King Mesaia i mas mekim pastaim, olsem: “Yu mas pasim bainat na redi long pait. . . . Yu go long pait na winim pait . . . bilong helpim ol man bai ol i ken wokabaut stret.” (Song 45:3, 4) Na Baibel i tok long taim bilong yumi olsem: “Taim ol dispela king i stap yet God bai i kirapim wanpela kingdom na dispela king bai i stap oltaim oltaim. Ol arapela kingdom i no inap daunim kingdom bilong God, tasol em bai i daunim ol na bagarapim ol arapela king na kingdom bilong en bai i stap oltaim.”—Daniel 2:44.
Song 72:7 i tok profet long gutpela taim bai kamap taim Krais i bosim graun, olsem: “Taim em i stap yet ol manmeri i ken bihainim stretpela pasin tasol. Taim mun i lait yet, planti gutpela samting i ken kamap.” (Ves 7) Na em bai lukautim ol lain bilong em na bai i no gat “man nogut i laik daunim ol na bagarapim ol.” (Ves 14) Na “planti rais na wit samting i ken kamap long ol gaden bilong ol,” na i no gat sampela i ken hangre. (Ves 16) Pasin nogut bilong nau bai pinis long graun, na paradais bai kamap long olgeta hap, na dispela King bai mekim gut long yumi na bai yumi amamas i stap long nupela taim em God i tok promis long kamapim.—Luk 23:43; 2 Pita 3:11-13; KTH 21:1-5.
Tru tumas, yumi mas tingim ol tok profet bilong Baibel. Gutpela sapos yu askim wanpela Witnes Bilong Jehova long givim sampela tok moa long yu long dispela samting. Sapos yu skelim ol dispela tok long Baibel, bai yu ken save, klostu nau bikpela senis bai kamap. Na ating dispela save bai kirapim bel bilong yu na bai yu amamas long God Jehova na ol gutpela samting em bai mekim bilong helpim ol man i save laikim em na bihainim tok bilong em.
[Piksa long pes 5]
Yu save long insait bilong driman bilong Daniel long meme na sipsip?
[Piksa long pes 7]
Bai yu stap long taim truim bilong tok promis bilong Baibel i kamap na bai yu ken amamas long gutpela taim long paradais?