“Yupela Lukaut Long Yis Bilong Ol Farisi na Ol Sadyusi”

TAIM Jisas i mekim dispela tok klostu 2,000 yia bipo, em i laik toksave long ol disaipel long ol bilip na pasin bilong lotu inap bagarapim ol. (Matyu 16:​6, 12) Long Mak 8:15 Jisas i tok: “Yupela lukaut long yis bilong ol Farisi na long yis bilong Herot.” Bilong wanem Jisas i kolim nem bilong Herot? Long wanem, sampela Sadyusi ol i bilong wanpela lain politik ol i kolim lain bilong Herot.

Tasol ol dispela Farisi na Sadyusi ol i birua bilong Jisas, a? Olsem na bilong wanem Jisas i mas givim dispela tok lukaut long ol disaipel? (Matyu 16:21; Jon 11:​45-50) Tru, ol i birua. Tasol bihain bai sampela i kamap Kristen na bihain bai ol i strong long kongrigesen Kristen i mas bihainim ol tingting bilong ol.​—⁠Aposel 15:⁠5.

Na tu, nogut bihain ol disaipel yet i bihainim pasin bilong ol dispela hetman bilong lotu em ol i bin go bikpela aninit long ol, na ating ol i bin kisim ol tingting bilong ol dispela hetman bilong lotu. Sampela taim dispela i mekim na ol i hatwok long kisim gut tok bilong Jisas.

Bilong wanem ol i mas lukaut long tingting bilong ol Farisi na Sadyusi? Sapos yumi save long pasin bilong lotu i stap long taim bilong Jisas, bai yumi kisim sampela tingting long dispela samting.

Ol i No Stap Wanbel Long Lotu

Wanpela man i bin raitim stori bilong ol lain Juda i stap long taim bilong ol aposel, em Max Radin, em i tok: ‘Ol kongrigesen bilong ol Juda i no pas gut wantaim​—⁠narapela i bruk long narapela, na ol i strong long ol kongrigesen i stap olsem. Na taim ol i strong tru long ol Juda i mas tingim haus lotu na taun holi bilong ol i olsem samting i holi, planti taim ol Juda i kirap na i nolaik tru long ol man i stap nambawan bos long kantri bilong ol na i bosim ol.’

Ol i stap nogut tru long ol samting bilong spirit! Wanem sampela samting i mekim na ol i stap olsem? I no olgeta Juda i bin sindaun long Palestain. Na sampela Juda i kisim pasin na tingting bilong ol Grik, em ol pris bilong ol i no stap olsem gopas bilong ol man bilong ples. Dispela i mekim na planti Juda i no tingim dispela wok pris na ol lo bilong en Jehova i bin kamapim long lain Juda, na ol i no daun long en. (Kisim Bek 28:29; 40:​12-15) Na yumi tingim ol man i bin skul gut na ol saveman bilong lo, em ol tu i bin stiaim tingting bilong ol man.

Ol Farisi

Dispela nem Farisi, o Peru·shimʹ, ating insait bilong en i olsem “ol man i stap narapela kain.” Ol Farisi i ting olsem ol i man bilong bihainim Moses. Ol i kamapim wanpela lain ol tasol i insait long en (long tok Hibru ol i kolim chavu·rahʹ). Bilong go insait long dispela lain, man i mas tok tru antap long ai bilong 3-pela man olsem em bai bihainim lo bilong lain Livai long i stap klin tru, na ol i no ken bung wantaim ol ʽam-ha·ʼaʹrets (em ol man nating i no bin skul), na ol i mas givim namba ten hap bilong olgeta samting. Mak 2:16 i toktok long “sampela saveman bilong lo, ol i man bilong lain Farisi.” Sampela bilong dispela lain i gat namba long mekim wok olsem saveman bilong lo na tisa, tasol sampela nogat.​—⁠Matyu 23:​1-7.

Ol Farisi i bilip olsem God i stap long olgeta hap. Olsem na ol i ting “ol inap lotuim Em insait long Tempel na long ol narapela hap tu, na bilong lotuim Em ol i no ken mekim ol ofa tasol​—⁠ol i mas mekim sampela samting moa. Olsem na ol i kirapim pasin bilong go long ol haus lotu bilong mekim lotu na bilong stadi na beten, na dispela i mekim na ol haus lotu i kamap olsem nambawan bikpela samting bilong ol man, wankain olsem Tempel.”​—⁠Buk Encyclopaedia Judaica.

Ol Farisi i no ting haus bilong Jehova i bikpela samting. Tok bilong Jisas i kamapim klia dispela samting. Em i tok: “Yupela aipas i laik soim rot long ol man, yupela lukaut. Yupela i save tok olsem, ‘Sapos man i tok long haus bilong God na i tok tru antap, em i samting nating. Tasol sapos man i tok long gol i stap long haus bilong God na i tok tru antap, orait em i mas mekim olsem em i tok.’ Yupela longlong na aipas, wanem samting i nambawan long ai bilong God? Ating gol em i nambawan? O haus bilong God em i nambawan? . . . Na tu yupela i save tok, ‘Sapos man i tok long alta na i tok tru antap, em i samting nating. Tasol sapos em i tok long ofa i stap antap long alta na i tok tru antap, orait em i mas mekim olsem em i tok.’ Yupela aipas, wanem samting i nambawan long ai bilong God? Ating ofa em i nambawan? O alta em i nambawan? Yupela i save, kaikai samting bilong ofa em i stap long alta, na dispela tasol i mekim ofa i kamap samting bilong God. Olsem na man i tok long alta na i tok tru antap, em i strongim tok bilong en long alta wantaim olgeta samting i stap antap long en.”​—⁠Matyu 23:​16-20.

Man! Tingting bilong ol Farisi i paul tru! Ol i no tingim wanem samting? Lukim narapela tok bilong Jisas. “Na man i tok long haus bilong God na i tok tru antap, em i strongim tok bilong en long haus bilong God wantaim God yet, em i stap long haus bilong en.” (Matyu 23:21) Wanpela saveman, em E. P. Sanders, i stori long dispela ves olsem: “I gat tupela as na haus bilong God i holi, olsem: Ol i lotuim God long dispela haus na God em i holi, na tu, God i stap long en.” (Buk Judaism: Practice and Belief, 63 BCE​—⁠66 CE) Tasol maski Jehova i stap long dispela haus, ol dispela lain i no inap tingim dispela samting, long wanem, ol i bilip olsem Jehova i stap long olgeta hap.

Ol Farisi i bilip olsem God i makim pinis ol samting i mas painim yumi bihain, na ol i bilip tu olsem God i larim ol man yet i tingim wanem rot ol i laik bihainim. I olsem ol i tok, ‘God i makim pinis olgeta samting i mas painim ol man, tasol em i larim ol i tingim wanem rot ol i laik bihainim.’ Tasol ol i bilip strong olsem God i makim pinis olsem Adam na Iv bai mekim sin, na sapos wanpela samting i katim pinga bilong yumi, God i makim pinis olsem dispela samting i mas painim yumi.

Ating Jisas i tingim ol dispela bilip giaman bilong ol taim em i stori long wanpela longpela taua i pundaun na 18 man i bagarap. Em i askim olsem: “Yupela i ting rong bilong ol [dispela man] i winim rong bilong ol arapela man i stap long Jerusalem, a?” (Luk 13:⁠4) Dispela bagarap i wankain olsem planti ol narapela bagarap​—⁠ol i kamap, long wanem, “taim nogut i save painim yumi olgeta,” na i no olsem God yet i makim bagarap i mas painim sampela man, olsem ol Farisi i tok. (Saveman 9:11) Tasol ol dispela man i tok ol i gat save, ol i ting olsem wanem long ol tok bilong Baibel?

Ol i Senisim Tok Bilong Baibel

Ol Farisi i tok, ol tisa bilong lotu i gat wok long kamapim insait bilong ol tok bilong Baibel na bai i stret wantaim ol nupela save ol yet i bin kisim, na taim ol i dai pinis na nupela lain i kamap, em wok bilong ol dispela nupela tisa bilong lotu long mekim olsem. Olsem na wanpela buk (Encyclopaedia Judaica) i tok, ‘i no hatwok long ol i putim ol nupela save i go wantaim ol tok bilong Tora [em buk i kamapim Lo Bilong Moses], o painim sampela tok bilong Tora i olsem i stret wantaim ol tingting bilong ol.’

Na ol i senisim sampela samting bilong Bikpela De Bilong God i Tekewe Sin Bilong Ol Manmeri, em i save kamap wanpela taim long olgeta yia. Ol i tok, hetpris i no gat strong long tekewe sin long dispela bikpela de​—⁠em dispela de yet i gat strong. (Wok Pris 16:​30, 33) Na long taim bilong Pasova tu ol i ting, taim ol i kisim wain na bret i no gat yis, bikpela samting tru em ol i mas kaunim stori bilong taim ol Israel i lusim Isip, tasol pikinini sipsip bilong Pasova i no bikpela samting.

Bihain ol Farisi i gat bikpela strong na namba insait long haus lotu. Ol i kirapim wanpela pasin long taim bilong Bikpela De Bilong Amamas Long Kisim Kaikai Long Gaden, olsem: Wanpela lain i mas kisim wara long wara bilong Siloam na wokabaut long lain na karim i kam, na ol i mas kapsaitim wara olsem ofa, na long pinis bilong dispela bikpela de bilong lotu, ol i mas paitim han bilong wanpela kain diwai yar long alta, na long olgeta de ol i mas mekim sampela beten; tasol Baibel i no tok long mekim ol dispela samting.

Wanpela buk (The Jewish Encyclopedia) i tok, ol Farisi i putim sampela lo moa i go long ol samting ol i mas mekim long Sabat, olsem: Meri marit i mas laitim ol lam bilong amamas long Sabat i kamap. Na sapos i olsem sampela samting ol man i mekim inap kirapim ol long mekim sampela wok i tambu, orait ol Farisi i tambuim dispela samting. Na ol i makim ol samting man inap mekim na ol samting em i no ken mekim bilong oraitim sik, na ol i kros long Jisas i wokim mirakel na oraitim ol sikman long de Sabat. (Matyu 12:​9-14; Jon 5:​1-16) Em nau, ol i kamapim ol nupela lo bambai em i ken i stap olsem banis bilong lukautim ol lo bilong Baibel. Tasol i no dispela samting tasol ol i mekim.

Ol i Tok Ol Inap Rausim Ol Lo

Ol Farisi i tok, ol i gat namba long rausim sampela lo bilong Baibel. Dispela tingting bilong ol i kamap klia long tok bilong Talmud, em i tok: ‘Nogut ol i lusim tingting long olgeta tok bilong Tora; mobeta ol i rausim wanpela lo.’ I olsem: Ol Farisi i pinisim yia bilong bekim bek ol samting, em Lo i bin makim. Ol i tok, nogut ol man i ting liklik taim ol i mas bekim bek graun samting na ol i no laik givim dinau long ol rabisman.​—⁠Wok Pris, sapta 25.

Na ol i rausim lo bilong mekim kot long meri marit ol i ting em i bin mekim pasin pamuk, na ol i rausim lo bilong ol samting ol i mas mekim taim ol i no save husat i bin kilim i dai wanpela man. (Namba 5:​11-31; Lo 21:​1-9) Orait, i no longtaim na ol Farisi i rausim lo bilong Baibel i tok man i mas lukautim papamama bilong em i sot long ol samting bilong skin.​—⁠Kisim Bek 20:⁠12; Matyu 15:​3-6.

Jisas i toksave olsem: “Yupela lukaut gut long yis bilong ol Farisi. Mi tok long giaman pasin bilong ol.” (Luk 12:⁠1) Pasin bilong ol Farisi, em ol i save sakim ol lo bilong God, em i pasin giaman; yumi no ken kisim dispela kain pasin i kam insait long kongrigesen Kristen. Tasol ol buk i stori long ol Juda ol i no mekim strongpela tok tumas long ol Farisi olsem ol i mekim long ol Sadyusi. Orait nau yumi ken stori long dispela lain, em ol i no man bilong senisim ol lo olsem ol Farisi.

Ol Sadyusi

Dispela nem Sadyusi ating ol i bin kisim long hetpris Sadok long taim bilong Solomon. (1 King 2:​35) Ol Sadyusi i kamapim wanpela lain em ol Sadyusi tasol i insait long en, na i gat wok long helpim ol samting bilong tempel na wok pris. Ol Farisi i save tok, bikpela save na stretpela pasin bilong ol i as na ol i gat namba long bosim ol man. Tasol ol Sadyusi i no olsem. Ol i tok ol i kisim wok bilong ol long ol tumbuna na ol i gat namba long mekim. Ol i no orait liklik long pasin bilong ol Farisi long putim ol lo bilong ol yet, na ol i holim dispela tingting i kam inap long taim ami bilong Rom i bagarapim tempel long yia 70.

Ol Sadyusi i sakim dispela bilip olsem God i makim pinis ol samting i mas painim man, na sapos wanpela tok i no stap long 5-pela buk bilong Moses i stap paslain long Baibel, ol i no inap bilip long en, maski dispela tok i stap long narapela hap bilong Baibel. Ol i ‘ting em i stretpela pasin long tok pait long ol dispela samting.’ (Buk The Jewish Encyclopedia) Yumi tingim dispela taim ol i bin tok resis wantaim Jisas long tok bilong kirap bek long matmat.

Ol Sadyusi i kamapim tok piksa bilong wanpela meri em 7-pela man bilong em ol i dai pinis, na ol i askim Jisas olsem: “Long taim ol man i dai pinis ol i kirap bek, dispela meri bai i stap meri bilong husat bilong dispela 7-pela brata?” Tasol long dispela tok piksa, maski meri i gat 14 man o em i gat 21 man, dispela i no bikpela samting. Jisas i bekim tok long ol olsem: “Long taim ol man i dai pinis ol i kirap bek, ol dispela lain manmeri bai i no inap marit. Nogat.”​—⁠Matyu 22:​23-30.

Jisas i save pinis, ol Sadyusi i bilip long ol tok bilong Moses tasol, na ol i no bilip long tok bilong ol narapela man i bin raitim Baibel. Olsem na bilong strongim tok bilong em, em i kamapim tok i stap long hap bilong Baibel em Moses i raitim. Em i tok: “Tasol long dispela tok bilong ol man i dai pinis na i kirap bek, ating yupela i no bin ritim long buk bilong Moses dispela stori bilong liklik diwai i paia? Long dispela stori God i tokim Moses olsem, ‘Mi God bilong Abraham na bilong Aisak na bilong Jekop.’ God em i no God bilong ol man i dai pinis. Nogat. Em i God bilong ol man i stap laip.”​—⁠Mak 12:​26, 27.

Ol i Mekim Nogut Long Jisas Wantaim Lain Bilong Em

Ol Sadyusi i bin ting, long rot bilong wok politik ol i ken wok gut wantaim gavman bilong ol narapela kantri, na maski wetim Mesaia i kam​—⁠sapos tru ol i bilip olsem em bai kam. Ol i bin pasim tok wantaim Rom olsem ol yet bai bosim ol wok bilong tempel, na ol i no laik bai wanpela Mesaia i kam na pasim wok bilong ol. Ol i ting, nogut Jisas i daunim ol na ol i no gat namba moa, olsem na ol i bung wantaim ol Farisi long painim rot bilong kilim em i dai.​—⁠⁠Matyu 26:​59-66; Jon 11:​45-50.

Ol Sadyusi i tingim wok politik, olsem na ol i mekim bikpela tok long i stap gut long Rom, na ol i singaut olsem: “Mipela i no gat narapela king. Sisar wanpela tasol!” (Jon 19:​6, 12-15) Taim Jisas i dai na kirap bek pinis, em ol Sadyusi yet i namba wan lain bilong traim pasim wok bilong lotu Kristen na bai i no ken i go bikpela. (Aposel 4:​1-23; 5:​17-42; 9:⁠14) Taim tempel i bagarap long yia 70, dispela lain i pinis.

Yumi Mas Was Gut

Gutpela tru Jisas i bin givim dispela toksave long yumi! Tru tumas, yumi mas “lukaut long yis bilong ol Farisi na ol Sadyusi.” Yumi inap lukim ol kaikai nogut em lotu Juda na ol lotu i holim nating nem Kristen ol i kamapim long nau.

Tasol ol elda Kristen i stap long 75,500 kongrigesen bilong ol Witnes Bilong Jehova long olgeta hap, ol i save ‘was gut long ol yet na long wok bilong ol long skulim ol man.’ (1 Timoti 4:16) Ol i bilip olsem God yet i bin kamapim olgeta tok bilong Baibel. (2 Timoti 3:16) Ol i no rausim sampela tok bilong Baibel na kamapim sampela pasin bilong lotu em ol yet i laikim, nogat. Ol i wok gut wantaim aninit long wanpela oganaisesen em Baibel i as bilong en na i mekim wok long dispela nius olsem nambawan samting bilong en long skulim ol man.​—⁠Matyu 24:​45-47.

Orait, wanem samting i kamap? Planti milion manmeri long olgeta hap ol i wok long kisim save long Baibel na bihainim ol dispela tok na ol i skulim ol narapela man long en, na long dispela rot ol i kamap gutpela long ol samting bilong spirit. Sapos yu laik save ol i mekim olsem wanem, yu ken i go long wanpela kongrigesen bilong ol Witnes Bilong Jehova i stap klostu long yu, o yu ken raitim pas long ol lain i wokim dispela nius.

[Blok long pes 26]

JISAS I TINGIM OL MAN

TAIM Krais Jisas i skulim ol man, em i save tingim ol tingting bilong ol na em i mekim tok i klia tru. Em i bin mekim olsem taim em i toktok wantaim wanpela Farisi, em Nikodemus, long “kamap nupela” gen. Nikodemus i askim em: “Olsem wanem na man i lapun pinis em inap long kamap nupela gen? Ating em inap i go insait gen long bel bilong mama bilong en na mama i karim em gen?” (Jon 3:​1-5) Tasol ol Farisi i bilip olsem ol man i mas kamap nupela gen bambai ol i ken tanim bel na kam insait long lotu Juda, na i gat wanpela tok bilong ol tisa bilong lotu Juda, ol i save kolim man bilong narapela lain i kam insait long lotu Juda olsem “wanpela pikinini i kamap nupela.” Olsem na bilong wanem Nikodemus i tingting planti long tok bilong Jisas?

Wanpela buk bilong John Lightfoot (A Commentary on the New Testament From the Talmud and Hebraica) i givim tingting long yumi long dispela. Em i tok: “Planti Juda i ting God i orait long ol Israel tasol . . . dispela tingting i pas strong yet long tingting bilong dispela Farisi,” long wanem, em i no inap “lusim dispela tingting . . . : ‘Yumi save, ol Israel ol inap tru long i go insait long kingdom bilong Mesaia, orait, ating yu laik tok, wanpela Israel i mas i go insait gen long bel bilong mama bambai em i ken kamap man bilong Israel gen, a?’ ”​—⁠Skelim wantaim Matyu 3:⁠9.

Nikodemus i save, ol man bilong ol narapela lain i laik kam insait long lotu Juda ol i mas kamap nupela gen, tasol em i ting wanpela Juda tru bilong skin i no gat wok long kamap nupela gen, i olsem em i mas i go insait gen long bel bilong mama.

Long narapela taim, planti man i bel nogut long tok bilong Jisas, em i bin tok long ‘kaikai bodi bilong em na dringim blut bilong em.’ (Jon 6:​48-55) Tasol Lightfoot i tok, “long ol skul bilong ol Juda, planti taim ol i bin tok piksa long ‘kaikai na dring.’ ” Na em i tok, long rait bilong Talmud tu i gat tok olsem “kaikai bodi bilong Mesaia.”

Em nau, tingting bilong ol Farisi na Sadyusi i bin stiaim tru tingting bilong ol Juda long taim bilong Jisas. Olsem na long olgeta taim Jisas i tingim save na tingting bilong ol man i harim tok bilong em na ol samting i bin painim ol long sindaun bilong ol. Dispela pasin bilong Jisas em i wanpela as na Jisas i gat nem olsem Bikpela Tisa.