Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w97 8/15 p. 8-11
  • Yumi Kisim Baibel Olsem Wanem—Hap Wan

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Yumi Kisim Baibel Olsem Wanem—Hap Wan
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1997
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Raitim Gen Baibel na Tanim Tok Bilong En
  • Ol Kristen i Go Pas Long Wokim Buk
  • Baibel Latin na Baibel Slavonik
  • Baibel Hibru i Stap Yet
  • Ol Man i Birua Long Wok Bilong Tanim Baibel
  • Baibel​—⁠Bilong Wanem i Gat Planti?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova (Bilong Pablik)—2017
  • Jerom—Man i Go Pas Long Tanim Baibel
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1999
  • “Septuagint”—Ol i Mekim Wok Long En Long Bipo na Long Nau Tu
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2002
  • Wanpela Baibel Ol i Tanim i Bin Mekim Bikpela Wok Tru
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1998
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1997
w97 8/15 p. 8-11

Yumi Kisim Baibel Olsem Wanem—Hap Wan

Hap 2 na 3 bai kamap long Wastaua bilong Septemba 15 na Oktoba 15.

LONG wanpela liklik stua, wanpela man bilong prinim buk wantaim sampela manki em i lainim ol, ol i mekim wok long wanpela masin ol man i bin wokim long diwai. Isi isi ol i putim ol wan wan pepa antap long ol leta ain. Taim ol i rausim, ol i lukim gut ol wan wan rait masin i bin prinim. Ol i bin pasim sampela rop long narapela hapsait bilong banis i go long narapela hapsait, na nau ol i hangamapim ol dispela pepa long en na bai ing i ken drai.

Ol i wok i stap, na wantu tasol sampela man i kam paitim strong dua. Man bilong prinim buk em i kirap nogut na opim dua, na nau wanpela lain soldia i holim bainat ol i ran i kam insait. Ol i laik painim wanpela buk i gat bikpela tambu tru long en​—⁠em buk Baibel long tok ples bilong ol man nating!

Tasol ol i kam bihaintaim tumas. Man bilong tanim tok bilong dispela Baibel i bin kisim toksave olsem ol soldia bai kam, olsem na em wantaim wanpela helpim ol i bin ran i go long dispela stua na hariap hariap ol i bin kisim planti planti pepa, na nau ol i ranawe na go antap long wara Rain. Gutpela tru ol i bin kisim hap wok bilong ol na i no lus.

Dispela samting i bin kamap long yia 1525, long Kolon, Jemani. Man bilong tanim tok, em Wiliam Tindel, em i laik prinim “Nupela Testamen” em i bin tanim i go long tok Inglis​—⁠em dispela Baibel i gat bikpela tambu long en. Tasol kain hevi olsem i no bin painim em wanpela tasol. Insait long 1,900 yia, kirap long taim wok bilong raitim Baibel i pinis, planti man na meri i bin lusim olgeta samting bilong ol bambai ol inap tanim Tok Bilong God na tilim i go long ol man. Wok ol i bin mekim i helpim yet yumi long nau. Ol i bin mekim wanem? Ol Baibel nau yumi holim, yumi bin kisim olsem wanem?

Raitim Gen Baibel na Tanim Tok Bilong En

Long olgeta taim ol wokboi tru bilong God i bin tingim tru Tok bilong em. Buk New Catholic Encyclopedia i tok: “Wankain olsem ol tumbuna Juda bilong ol, ol Kristen bilong pastaim i tingim pasin bilong kaunim ol Buk Holi em i bikpela samting tru. Ol Aposel i bihainim pasin bilong Jisas (Mt 4.4; 5.18; Lu 24.44; Jo 5.​39) na ol i save gut long ol tok bilong O[lpela] T[estamen], olsem na yumi ken ting olsem ol i bin lusim bikpela hap taim long kaunim na stadi gut long en, na ol i tokim ol disaipel bilong ol long ol i mas mekim olsem (Ro 15.4; 2 Ti 3.15-​17).”

Olsem na ol i mas wokim planti Baibel. Paslain long taim bilong ol Kristen, planti man i mekim dispela wok ol i bin “skul gut tru” long mekim, na ol i pret nogut tru long mekim sampela popaia. (Esra 7:​6, 11, 12) Ol i laik raitim stret olgeta wan wan tok, na dispela i makim gutpela pasin bilong raitim gen ol tok em ol narapela man i kamap bihain long ol i ken bihainim.

Tasol long yia olsem 330 B.C.E., wanpela hevi i kamap long dispela wok. Bikpela King Aleksander i laik bai olgeta manmeri long olgeta hap i ken skul long pasin na sindaun bilong ol Grik. Em i bin daunim na kisim planti kantri, olsem na tok Koine, em tok Grik bilong ol man nating, i kamap tok ples bilong ol man long hap bilong Midel-Is. Dispela i mekim na planti Juda, taim ol i go bikpela, ol i no bin lain long kaunim tok Hibru, olsem na ol i no inap kaunim Baibel long tok Hibru. Olsem na long yia 280 B.C.E., sampela saveman bilong tok Hibru ol i go long Aleksandria long Isip bilong tanim Baibel long tok Hibru i go long tok Koine, em dispela tok ples planti manmeri i save long en. Bihain ol i kolim dispela Baibel olsem Septuagint, long tok Latin em olsem namba “Seventi,” em namba bilong ol man i bin tanim tok bilong en. Ol i wokim pinis Baibel Septuagint long yia 150 B.C.E. samting.

Long Palestain long taim bilong Jisas, ol man i save wok yet long mekim tok Hibru. Tasol long dispela hap na long ol narapela hap em Rom i bosim, klostu olgeta man i save long tok Koine. Olsem na taim ol Kristen i raitim Baibel, ol i mekim wok long dispela tok Grik bilong ol man nating, na bai planti manmeri bilong ol narapela narapela lain inap kaunim Baibel. Na tu, ol i kamapim planti tok bilong Baibel Septuagint.

Ol Kristen bilong pastaim ol i givim bel tru long mekim wok olsem misineri, olsem na ol i lain kwik long mekim gut wok long Baibel Septuagint bilong kamapim klia olsem Jisas em i dispela Mesaia ol Juda i bin wet longtaim long em. Dispela i mekim ol Juda i kros na i kirapim ol long wokim sampela nupela Baibel long tok Grik na bai ol i ken senisim sampela hap tok ol Kristen i save mekim wok long en long kamapim bilip bilong ol. Olsem: Long Aisaia 7:​14, Baibel Septuagint i kamapim wanpela tok Grik, insait bilong en i olsem “nupela meri” na i makim mama bilong Mesaia. Ol dispela nupela Baibel i mekim wok long narapela tok Grik, insait bilong en i olsem “yangpela meri.” Tasol ol Kristen i mekim wok yet long Baibel Septuagint, olsem na bihain ol Juda i lusim ol dispela nupela Baibel ol i bin wokim na ol i wok long kirapim ol man long mekim wok gen long Baibel long tok Hibru. Bihain dispela i kamapim gutpela samting. Em i bin lukautim tok Hibru na ol man inap mekim yet, na dispela i helpim wok bilong tanim tok bilong Baibel i bin kamap bihain.

Ol Kristen i Go Pas Long Wokim Buk

Ol Kristen bilong pastaim ol i givim bel long wokim planti Baibel em ol i raitim long han tasol. Na tu ol i go pas long kamapim pasin bilong wokim buk i gat ol lip bilong en, i kain olsem ol buk bilong nau​—⁠ol i no mekim wok moa long ol longpela pepa ol i save raunim na pasim. Ol buk i gat lip ol i gutpela moa, long wanem, ol Kristen inap opim na painim kwik ol tok; na tu, ol inap raitim planti planti tok insait long wanpela buk, olsem: Long wanpela buk ol inap raitim olgeta tok bilong Ol Skripsa Grik o ol inap raitim Baibel olgeta​—⁠tasol ol i no inap mekim olsem long wanpela longpela pepa, nogat.

Taim aposel Jon i raitim pinis ol buk bilong em, em nau, wok bilong raitim Ol Skripsa Grik i pinis, olsem long yia 98 C.E.​—⁠long dispela taim Jon em i laspela aposel i stap laip yet. I gat wanpela hap pepa bilong Gutnius em Jon i bin raitim na i stap yet, nem bilong en, Pepa Railans 457, na i bilong yia 125 C.E. samting. Long yia 150 i go inap 170 C.E., wanpela sumatin bilong Jastin Matir, em Tatian, em i wokim buk Diatessaron i stori long i stap bilong Jisas​—⁠em i bin kisim ol tok bilong en long fopela Gutnius, em ol Gutnius i stap long ol Baibel bilong yumi long nau.a Dispela i makim olsem em i tingim dispela fopela Gutnius tasol ol i hap tru bilong Baibel na ol man i holim pinis long taim bilong em. Long yia 170 C.E. ol i wokim lista bilong ol buk bilong “Nupela Testamen,” nem bilong en, Liklik Hap Rait Bilong Muratori​—⁠i no gat narapela lista olsem yumi save i olpela moa long dispela. Klostu olgeta buk bilong Ol Skripsa Grik i stap long dispela lista.

Ol bilip Kristen i go kamap long planti hap na dispela i mekim na ol i mas tanim tok bilong Ol Skripsa Grik, na Ol Skripsa Hibru tu, i go long planti tok ples. Ol i tanim tok bilong Baibel i go long ol tok ples olsem Amenia, Koptik, Jorgia, na Siria. Bilong tanim tok, sampela taim ol i mas kamapim ol leta, olsem alfabet. Olsem: Ulfilas, em wanpela bisop bilong Misin Bilong Rom long yia 350 samting, na ol man i tok em i bin kamapim ol leta bilong raitim tok Got na bai em inap tanim tok bilong Baibel i go long dispela tok ples. Tasol em i no tanim tok bilong tupela buk King, long wanem, em i ting tupela buk ya bai strongim pasin bilong ol Got long mekim pait. Tasol dispela i no pasim ol Got i “Kristen” pinis long daunim Rom na kisim ol gutpela samting bilong en long yia 410 C.E.!

Baibel Latin na Baibel Slavonik

Long dispela taim, tok Latin i kamap wanpela bikpela tok ples, na sampela Baibel long olpela tok Latin i kamap. Tasol pasin bilong raitim tok long ol dispela Baibel i narapela narapela na sampela tok i no stret. Olsem na long yia 382 C.E., Pop Damasus i tokim kuskus bilong em, Jerom, long wokim wanpela Baibel long tok Latin em Misin inap orait long en.

Pastaim Jerom i stretim ol tok bilong Ol Skripsa Grik ol man i bin tanim i go long tok Latin. Tasol taim em i laik tanim tok bilong Ol Skripsa Hibru, em i strong long em i mas lukim ol rait i stap long tok Hibru bilong pastaim. Olsem na long yia 386 C.E., em i go sindaun long taun Betlehem bambai em i ken stadi long tok Hibru, na bilong wanpela rabai i ken helpim em tu. Dispela i mekim na ol man bilong misin ol i kros nogut tru long em. Sampela, na Ogastin tu, ol i bilip olsem God yet i bin kamapim ol tok bilong Baibel Septuagint, na ol i sutim tok long Jerom olsem em i bin kisim helpim long ol Juda na nau em i no stap gut moa long ol. Tasol Jerom i wok i go na pinisim wok bilong em long yia 400 C.E. Taim Jerom i tanim tok, em i save lukim ol rait long tok ples ol man i bin raitim Baibel long en long pastaim na em i tanim i go long tok ples bilong ol man long taim bilong em. Dispela pasin bilong em long tanim tok bilong Baibel, em i kamap olsem 1,000 yia paslain long pasin ol man bilong bihain bihain i bin mekim long tanim tok bilong Baibel. Ol i kolim Baibel bilong em, Vulgate, olsem Baibel long tok ples bilong ol manmeri nating, na i bin helpim gut planti manmeri i go inap planti handet yia.

Long dispela taim bipo long ol kantri i gat nem Kristen long hap is bilong Yurop, planti man inap kaunim Baibel Septuagint na Ol Skripsa Grik. Tasol bihain, planti man long hap is bilong Yurop, ol i mekim ol tok ples ol i kolim Slavonik, o Slavik. Long yia 863 C.E., tupela brata wanblut i save mekim tok Grik, em Siril na Metodius, ol i go long Moravia, nau em i stap long Ripablik Sek. Tupela i kirap long tanim tok bilong Baibel i go long tok Slavonik. Bilong mekim olsem, tupela i kamapim alfabet Glagolitik, em bihain alfabet Sirilik i kisim ples bilong en​—⁠em alfabet ol i bin putim nem bilong Siril long en. Dispela alfabet i as bilong ol leta bilong nau long raitim tok Rasia, Yukren, Serbia, na Balgeria. Ol man long dispela hap bilong Yurop ol i mekim wok long Baibel Slavonik inap planti handet yia. Tasol ol tok ples i wok long senis, na bihain ol man i no inap kisim gut ol tok bilong dispela Baibel.

Baibel Hibru i Stap Yet

Long dispela taim, kirap long yia 500 i go inap yia 1000 C.E. samting, wanpela lain Juda ol i kolim Masoret, ol i kamapim wanpela nupela pasin bilong raitim gen ol tok bambai ol i ken lukautim gut ol tok bilong Ol Skripsa Hibru. Ol i save kaunim olgeta wan wan lain na ol leta tu, na ol i lukim ol narapela narapela olpela rait na makim ol tok i narapela narapela kain​—⁠ol i laik bai ol tok bilong Baibel i stret olsem Baibel bilong pastaim. Hatwok bilong ol i no lus nating. Olsem: Taim sampela lain i skelim ol rait bilong ol Masoret wantaim ol Olpela Rait Bilong Detsi ol man i bin raitim namel long yia 250 B.C.E. na 50 C.E., ol i lukim olsem ol bikpela tok long ol samting bilong bilip i no bin senis insait long 1,000 yia ol Masoret i bin raitim raitim Baibel.b

Long Yurop, insait long yia 500 i go inap long yia 1500 samting, i no gat planti man i go long skul na save long kaunim buk. Bihain planti pris tu ol i no save long kaunim kain tok Latin em misin i save mekim wok long en, na planti tu ol i no save long kaunim tok long tok ples bilong ol yet. Long dispela taim tu long Yurop, ol man i save bungim ol Juda i go sindaun long sampela hap ol i bin makim bilong ol Juda tasol. Ol Juda i stap longwe long ol man i no Juda, olsem na dispela i lukautim gut save bilong ol long tok Hibru ol man i bin raitim Baibel long en. Tasol pasin birua i mekim na ol man i no Juda i hatwok long kisim dispela save ol dispela Juda i holim. Long hap wes bilong Yurop, i no gat planti man i save long tok Grik olsem bipo. Misin Bilong Wes i litimapim Baibel Vulgate em Jerom i bin wokim long tok Latin, na dispela tu i mekim na planti man i no save long ol tok ples em pastaim ol man i bin raitim Baibel long en. Misin i orait long dispela Baibel Vulgate tasol, maski planti man i no save moa long tok Latin bihain long taim bilong ol Masoret. Tasol isi isi planti man i kisim laik long save long Baibel, na dispela i mekim wanpela bikpela pait i kamap.

Ol Man i Birua Long Wok Bilong Tanim Baibel

Long yia 1079, Pop Gregori Namba 7 i kamapim wanpela lo, em namba wan bilong planti lo em misin i kamapim na i tambuim ol man long wokim Baibel na holim Baibel long tok ples bilong ol. Ol man i askim pop long larim ol i mekim Misa long tok Slavonik, tasol em i no orait long dispela, long wanem, bilong ol i ken mekim olsem, ol i mas tanim sampela hap bilong Baibel i go long dispela tok ples. Em i no bihainim pasin bilong ol Kristen bilong pastaim taim em i tok: “God i Gat Olgeta Strong em i laik bai sampela tok holi bilong Baibel i mas i stap hait.” Em bilip bilong misin, olsem na misin i ting ol man i kirapim ol narapela long kaunim Baibel ol bai bagarapim dispela wok bilong haitim sampela tok bilong Baibel.

Tasol maski misin i birua long Baibel, ol man i wok yet long raitim gen Baibel na tanim tok bilong en i go long planti tok ples. Long Yurop, long pasin hait, ol man inap kisim Baibel long planti tok ples. Olgeta dispela Baibel ol man i bin raitim long han, long wanem, long Yurop i no gat masin yet bilong prinim buk​—⁠ol i mas wet inap long yia 1450 samting. Ol dispela Baibel i gat bikpela pe tru long en na i no gat planti i stap, olsem na sapos man nating i holim wanpela hap tasol bilong Bibel o sampela lip tasol, em i save amamas. Sampela i bin lain lain long planti tok bilong Baibel na bai ol inap holim long tingting, na sampela i bin lain long tingim olgeta tok bilong Ol Skripsa Grik!

Tasol bihain sampela lain i kamap ol i laik stretim bek ol bilip na pasin bilong misin. Samting i kirapim ol long mekim dispela wok, i olsem: Ol i save olsem Tok Bilong God em i bikpela samting bilong helpim na stiaim wokabaut bilong ol. Ol dispela lain na ol masin bilong prinim buk em ol i kisim save long wokim, ol bai mekim wanem long Baibel? Na wanem samting i bin painim Wiliam Tindel na Baibel bilong em, em yumi bin stori long em long kirap bilong dispela stori? Long ol Wastaua i kamap bihain, bai yumi bihainim stori bilong dispela samting i kam inap long taim bilong yumi long nau.

[Ol Futnot]

a Buk Nambawan Man Tru i Winim Olgeta Narapela Man, em Sosaiti Wastaua Bilong Nu Yok i wokim, em wanpela buk bilong nau i kamapim klia olsem ol tok bilong fopela Gutnius i stret wantaim.

b Lukim buk Insight on the Scriptures, Volyum 2, pes 315, em Sosaiti Wastaua Bilong Nu Yok i wokim.

[Sat long pes 8, 9]

Ol Bikpela Yia Long Taim Bilong Raitim Gen Baibel

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

PASLAIN LONG TAIM BILONG KRAIS (B.C.E.)

Raitim pinis Ol Skripsa Hibru 443 B.C.E. samting

400 B.C.E.

Bikpela King Aleksander (Em i dai pinis 323 B.C.E.)

300 B.C.E.

Ol i kirap wokim Septuagint 280 B.C.E. samting

200 B.C.E.

100 B.C.E. Olpela Rait Bilong Detsi 100 B.C.E. i go 68 C.E. samting

BIHAIN LONG TAIM BILONG KRAIS (C.E.)

Jerusalem i bagarap 70 C.E.

Raitim pinis Ol Skripsa Grik 98 C.E.

100 C.E.

Pepa Railans bilong Gutnius bilong Jon (Paslain long 125 C.E.)

200 C.E.

300 C.E.

400 C.E. Vulgate Jerom i wokim long tok Latin 400 C.E. samting

500 C.E.

600 C.E.

Ol i Redim Rait Bilong Ol Masoret

700 C.E.

800 C.E.

Siril long Moravia 863 C.E.

900 C.E.

1000 C.E.

Lo i tambuim Baibel long tok ples bilong ol man 1079 C.E.

1100 C.E.

1200 C.E.

1300 C.E.

[Piksa long pes 9]

Ol Kristen bilong pastaim i go pas long mekim wok long ol buk i gat lip

[Piksa long pes 10]

Jerom i go long Betlehem bilong stadi long tok Hibru

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim