Bilong Wanem Ol i Laik Bai Ol Man i Lusim Ol Rong Bilong Ol?

DISPELA tingting olsem ol misin i mas pilim tru ol rong bilong ol na tanim bel na stretim pasin bilong ol, em i no nupela. Wanpela dikseneri bilong lotu, Religioni e miti (Ol Lotu na Ol Stori Nating), i tok misin bilong pastaim i gat nem olsem lain bilong holimpas stretpela pasin na dispela i bin kirapim tingting bilong planti man i stap namel long ol yia olsem 500 i go inap 1500 samting na ol i laik kamapim sampela senis insait long misin.

Long 1523, bihain long Martin Luter i bruk long Rom, Pop Adrian Namba 6 i laik bai tupela lain i mas kamap wanbel gen, olsem na em i salim dispela tok i go long wanpela bung long Nurembek, olsem: “Mipela i save pinis olsem inap planti yia kain kain pasin nogut i bin wok long kam insait long Misin . . . Namba wan wok mipela bai mekim em mipela bai wok strong long senisim sampela pasin i bin kam insait long gavman bilong pop, em ating dispela gavman yet em i as bilong ol dispela pasin nogut.” Tasol dispela tokaut i no bin helpim tupela lain long kamap wanbel gen na i no bin pinisim ol pasin nogut insait long gavman bilong pop.

Long nau long taim bilong yumi, ol man i bin sutim tok long ol misin, long wanem, taim ol Natsi i bin kilim i dai planti milion Juda, ol misin i pasim maus na ol i no mekim wanpela tok. Na tu, ol i bin sutim tok long ol misin, long wanem, ol misin i no bin tokim lain bilong ol long ol i no ken insait long ol pait. Long 1941, taim Namba 2 Pait i stap yet, wanpela pris, nem bilong em Primo Mazzolari, i kamapim dispela askim: “I gat wanem as na bipo na long nau tu Vatiken i save tokaut strong long ol liklik samting, tasol em i no save tokaut long ol bikpela samting i gat strong long bagarapim man?” Wanem ol dispela samting i gat strong long bagarapim man? Dispela pris i tingim pasin bilong litimapim kantri na pait em long dispela taim bipo em i wok long bagarapim sindaun bilong planti manmeri.

Bipo, ol misin i no save tokaut long rong bilong ol; wan wan taim tasol ol i mekim. Tasol sampela i strong long Misin Katolik i mas ‘stretim pasin bilong en,’ olsem na long 1832, Pop Gregory Namba 16 i tok: ‘Dispela tok olsem Misin i mas stretim pasin bilong en bambai em i ken kamap strong na i no ken bagarap, dispela tok i kranki, long wanem, Misin i no inap mekim rong.’ Tasol olsem wanem long ol rong i stap long ples klia na i no gat rot long Misin i ken tok olsem dispela samting i no bin kamap? Ol i kamapim kain kain tok bilong karamapim ol dispela rong. Olsem: Sampela tisa bilong lotu ol i tok Misin em i holi na em i gat sin tu. Ol i tok, Misin yet em i holi​—⁠God i lukautim na Misin yet i no mekim rong. Tasol lain bilong Misin ol i sinman. Olsem na taim ol man i mekim pasin i nogut tru long nem bilong Misin, Misin yet i no gat asua; ol man wan wan insait long misin, ol i gat asua. Yu ting dispela tingting i stret? Wanpela tisa bilong lotu Katolik, em Hans Küng, em i no ting olsem, na em i tok: “I no gat wanpela misin i gutpela olgeta na i stap narapela long ol man insait long lain bilong en em ol i gat sin.” Na em i tok: “I no gat tru wanpela misin i no gat sin bilong autim.”

Kamap Wanbel na Stap Gut Long Ai Bilong Ol Narapela

Orait ating yu laik save wanem samting i bin kamap na i kirapim ol misin long nau long askim ol man long lusim rong bilong ol. Pastaim ol Talatala na ol Otodoks i tokaut olsem ol i gat asua long ol narapela narapela lotu “i bin bruk bruk.” Ol i mekim olsem long wanpela bung bilong lotu i bin kamap long Lausan, Swiselan, long 1927. Bihain, Misin Katolik i bihainim pasin bilong ol. Kirap long Namba 2 Kibung Bilong Vatiken,a ol bisop, na ol pop tu, ol i wok long tokaut olsem ol i gat asua long ol misin i bruk nabaut na ol i askim ol man long lusim dispela rong. Wanem samting i kirapim ol long mekim olsem? Wanpela Katolik bilong raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo, em Nicolino Sarale, em i tok, John Paul Namba 2 i “mekim ol tokaut long ol i gat asua, long wanem, em i laik stap wanbel wantaim ol narapela misin.”

Tasol i no olsem ol i laik kamap wanbel wantaim ol narapela misin na em tasol, nogat. Long nau, planti man i save pinis long ol samting nogut i bin kamap bipo insait long ol misin. Wanpela tisa bilong lotu, em Hans Urs von Balthasar, em i tok: “Ol Katolik i no ken givim baksait long ol dispela samting i bin kamap bipo, nogat. . . . Misin yet i bin mekim o i bin orait long ol samting em yumi long nau i no ken orait tru long en.” Olsem na pop i bin makim wanpela lain bilong “kamapim ol samting nogut i bin kamap insait long Misin, na bai . . . Misin i ken askim ol man long lusim ol rong bilong en.” Olsem na ating narapela as na Misin i redi long skelim pasin bilong em yet, em Misin i laik stap gut gen long ai bilong ol man.

Man bilong raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo, em Alberto Melloni, em tu i stori long Misin i laik bai ol man i mas lusim ol rong bilong en, na em i tok: “Misin i mekim dispela samting, long wanem, em i laik bai ol man i no ken sutim tok moa long en.” Ating Misin Katolik i laik mekim olsem ol dispela rong i no bikpela rong tumas na bai ol man i ken bilip gen long en. Ating Misin i laik kamap wanbel gen wantaim ol man bilong graun, na God nogat, a?

Kain pasin olsem i kirapim yumi long tingim Sol, em namba wan king bilong Israel. (1 Samuel 15:​1-​12) Em i mekim wanpela bikpela rong, na taim profet bilong God, em Samuel, i kamapim dispela rong, pastaim Sol i wok long karamapim dispela rong. (1 Samuel 15:​13-​21) Tasol bihain, king i tokaut long Samuel: “Yes. Mi mekim sin pinis, na mi sakim tok bilong Bikpela.” (1 Samuel 15:​24, 25) Em nau, em i tokaut pinis long em i mekim rong. Tasol narapela tok em i mekim i kamapim samting i bikpela samting long tingting bilong em, olsem: “I tru, mi mekim sin pinis. Tasol inap yu kam wantaim mi . . . [na] bai yu mekim ol hetman na ol arapela manmeri bilong mi i tingting gut long mi.” (1 Samuel 15:​30) Sol i gat bikpela tingting long em i stap gut long ai bilong ol Israel, em i no tingting tumas long kamap wanbel gen wantaim God. Dispela pasin bilong Sol i mekim na God i no lusim tingting long rong bilong em. Yu ting God bai lusim tingting long rong bilong ol misin em ol i gat wankain tingting olsem bilong Sol?

Olgeta i No Wanbel

I no olgeta man i ting ol misin i gat wok long askim ol man long lusim tingting long rong ol i bin mekim. Olsem: Sampela Katolik i tingting planti taim pop i askim ol long lusim rong em Misin i bin mekim long baim ol man i go bilong mekim wok kalabus o long Misin i kisim bek ol “bikhetman,” olsem Hus na Kalvin. Vatiken i tok, long Jun 1994 long wanpela bung em pop i bosim, ol Kadinal i sutim tok long wanpela pepa ol i bin kisim na i tokim ol long skelim ol samting i bin kamap insait long Misin Katolik insait long 1,000 yia i go pinis. Taim pop i tok em i laik salim wankain pepa olsem i go long olgeta Katolik, Kadinal Giacomo Biffi bilong Itali i wokim wanpela pepa i tok olsem: “Misin i no gat sin.” Tasol em i tok moa: “Sapos yumi askim ol man long lusim ol rong em Misin i bin mekim inap planti handet yia i go pinis . . . , ating dispela bai litimapim nem bilong Misin long ai bilong ol Katolik na ol ausaitman.”

Wanpela niusman bilong mekim ripot long Vatiken, em Luigi Accattoli, em i tok: “Pasin bilong autim sin em i wanpela bikpela tok insait long Misin Katolik. Sapos pop i tokaut long ol rong ol misineri i bin mekim, bai i gat sampela misineri i bel hevi long dispela tok.” Na tu, wanpela niusman, em wanpela Katolik, em i tok: ‘Sapos pop i ting ol samting i nogut tru i bin kamap bipo insait long Misin, i hatwok long save olsem wanem em i ken tokaut olsem dispela Misin yet em i rot bilong helpim ol man long kisim gutpela sindaun, na Misin tasol, olsem wanpela “mama na tisa,” inap stiaim ol man i go bilong kisim gutpela sindaun bihain long yia 2000 i go inap yia 3000.’

Baibel i tok sapos rong bilong yumi i kamap ples klia na yumi sem, orait nogut long dispela as tasol yumi mekim sampela samting long ai bilong ol man olsem yumi tanim bel. Dispela kain pasin bilong tanim bel i no kirapim man i mekim rong long senisim tru pasin bilong em. (Skelim wantaim 2 Korin 7:​8-​11.) Pasin bilong tanim bel na i gutpela long ai bilong God i olsem: ‘Pasin bilong man i mas soim olsem em i tanim bel pinis’​—⁠olsem em i mas kamapim klia em i tanim bel tru.​—⁠Luk 3:⁠8.

Baibel i tok, man i tanim bel na autim rong bilong em, em i mas givim baksait long ol dispela rong, em i no ken mekim gen. (Sindaun 28:13) Yu ting dispela samting i kamap pinis? Tru, Misin Katolik na sampela narapela misin ol i bin autim planti rong bilong ol, tasol i no longtaim i go pinis na taim ol pait i kamap insait long hap bilong sentral Afrika na Isten Yurop i gat planti “Kristen” long en, wanem samting i kamap? Ol misin i bin strong long ol man i no ken insait long pait? Ol hetman bilong ol misin i bin wanbel long tokaut long ol samting nogut em lain bilong ol i bin mekim? Nogat, ol i no mekim olsem. Sampela pris pasto tu i bin insait long dispela pait na kilim ol man i dai!

God Bai Skelim Ol

Kadinal Biffi i stori long pop i mekim planti tokaut olsem Misin i gat asua, na em i kamapim askim olsem: “Long ol sin ol i bin mekim bipo, ating i gutpela sapos yumi olgeta i wet long bikpela de bilong kot i kamap, a?” Taim bilong skelim olgeta manmeri i kam klostu pinis. God Jehova i save pinis long olgeta samting nogut i bin kamap insait long ol lotu. Klostu nau em bai givim strafe long ol man i gat asua. (KTH 18:​4-8) Tasol paslain long dispela taim i kamap, yu ting i gat rot na yumi inap painim wanpela lotu i no gat asua bilong kilim man i dai, na i no bin mekim pasin birua long lain bilong narapela lotu o skin, na i no bin mekim ol narapela pasin nogut em ol misin i wok long tok sori long en? Yes, yumi inap.

Yumi inap mekim olsem wanem? Em long rot bilong bihainim dispela tok bilong Krais Jisas: “Yupela lukim pasin bilong ol na bai yupela i save, ol i giaman profet, o nogat.” Ol samting i bin kamap bipo, em sampela misin i laik bai ol man i lusim tingting long en, i helpim yumi long luksave long husat ol i “giaman profet” na husat i bin “karim gutpela kaikai.” (Matyu 7:​15-​20) Ol i husat? Mipela laik bai yu skelim ol tok bilong Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova na bai yu yet i ken save long dispela samting. Luksave long husat long nau i wok strong long bihainim Tok Bilong God na ol i no wok long kisim biknem long ai bilong ol man bilong dispela graun.​—⁠Aposel 17:⁠11.

[Futnot]

[Piksa long pes 5]

Ol misin i wok long tok sori long kamapim ol kain samting nogut olsem dispela

[Kredit Lain]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck