Wanpela Buk Bilong Helpim Olgeta Man
“God i save mekim wankain pasin long olgeta manmeri, maski ol i bilong wanem lain. Long olgeta lain em i save laikim ol manmeri i aninit long em na i mekim stretpela pasin.”—APOSEL 10:34, 35.
1. Taim sista i askim profesa, em i ting olsem wanem long Baibel, profesa i pasim tok long bel long mekim wanem?
LONG wanpela Sande long apinun, wanpela profesa i stap long haus na em i no ting sampela man bai kam lukim em. Tasol taim wanpela sista Kristen bilong yumi i kam long haus bilong em, em i putim yau long tok bilong dispela sista. Sista i toktok long pasin bilong ol man long bagarapim win na wara na graun, na olsem wanem long dispela graun long bihain—em ol kain tok dispela profesa i save laikim. Tasol taim sista i pulim Baibel i kam insait long tok bilong em, i olsem profesa i no bilip tumas long en. Olsem na sista i askim em, em i ting olsem wanem long Baibel.
Profesa i tok: “Em i wanpela gutpela buk na ol man i bin raitim ol i gat save. Tasol yumi no ken bilip tumas long ol tok bilong Baibel.”
Orait sista i askim em: “Yu bin kaunim ol tok bilong Baibel?”
Profesa i kirap nogut long dispela askim na em i tokaut olsem em i no bin kaunim.
Nau sista i askim em: “Tasol sapos yu no bin kaunim wanpela buk, olsem wanem yu inap tok olsem yumi no ken bilip tumas long tok bilong en?”
Em nau, profesa i pilim tru tok bilong sista. Em i pasim tok long bel olsem em bai skelim tok bilong Baibel na bihain em bai skelim olsem yumi inap bilip long en o nogat.
2, 3. Bilong wanem planti man i no save kaunim Baibel? Dispela i givim wanem hatwok long yumi?
2 Na i no dispela profesa tasol—planti manmeri ol i gat tingting bilong ol yet long Baibel, maski ol yet i no bin kaunim. Tru, ating ol i gat wanpela Baibel, na ol i tokaut olsem em i wanpela buk i gat nem na inap helpim yumi long save long ol samting i bin kamap bipo. Tasol planti man olsem i no save kaunim. Sampela i save tok, ‘Mi no gat bikpela hap taim bilong kaunim Baibel.’ Na sampela i save tingting, ‘Olsem wanem wanpela buk bilong bipo yet inap helpim mi?’ Ol kain tingting olsem i save givim hatwok long yumi. Ol Witnes Bilong Jehova i bilip strong olsem “spirit bilong God yet i bin kamapim olgeta tok i stap long [Baibel]. Na dispela tok em i gutpela samting tru bilong skulim yumi.” (2 Timoti 3:16, 17) Tasol olsem wanem yumi inap helpim ol man long bilip olsem ol i mas skelim tok bilong Baibel, maski ol i bilong wanem skin o kantri o lain?
3 Orait nau yumi ken toktok long sampela as na Baibel em inap tru long yumi ken skelim ol tok bilong en. Taim yumi toktok long dispela samting, em bai inapim yumi long toktok gut wantaim ol man yumi save bungim ol taim yumi autim tok, na ating yumi inap helpim ol long bilip olsem ol i mas skelim ol tok bilong Baibel. Na tu, dispela samting bai strongim bilip bilong yumi yet olsem Baibel em i “Tok bilong God,” olsem Baibel yet em i tok.—Hibru 4:12.
Ol i Bin Tilim Baibel Long Planti Hap, Winim Olgeta Narapela Buk
4. Olsem wanem yumi inap tok, Baibel i bin kamap long planti hap bilong graun, winim olgeta narapela buk?
4 Namba wan as na yumi mas skelim ol tok bilong Baibel i olsem: Ol i bin tilim Baibel long planti hap bilong graun na ol i bin tanim long planti tok ples tru, winim olgeta narapela buk i bin kamap long graun. Inap 500 yia samting bipo, ol i bin prinim namba wan Baibel long masin bilong Johanes Gutenbek. Kirap long dispela taim na i kam inap nau, ol i bin wokim olsem 4 bilion Baibel, olsem Baibel olgeta o sampela hap bilong en. Inap long 1996, ol i bin tanim Baibel olgeta o sampela hap bilong en long 2,167 tok ples.a Klostu olgeta manmeri, winim 90 pesen, ol inap kisim Baibel olgeta o sampela hap bilong en long tok ples bilong ol yet. I no gat narapela buk olsem, maski em buk bilong lotu o nogat!
5. I gat wanem as na yumi ken ting, ol man long olgeta hap bilong graun inap long kisim Baibel?
5 Em ol bikpela namba tru, a? Tasol i no dispela tasol i makim Baibel em i tok bilong God. Sapos God yet i bin kamapim ol tok bilong Baibel, i stret yumi ken ting ol man long olgeta hap bilong graun inap long kisim. Long wanem, Baibel yet em i tok, “God i save mekim wankain pasin long olgeta manmeri, maski ol i bilong wanem lain. Long olgeta lain em i save laikim ol manmeri i aninit long em na i mekim stretpela pasin.” (Aposel 10:34, 35) Baibel i bin go insait long planti kantri na brukim pasin birua i stap olsem banis namel long ol man bilong kain kain skin na lain—no gat narapela buk i bin mekim olsem. Tru tumas, Baibel em i wanpela buk bilong helpim olgeta man!
Baibel i No Bagarap
6, 7. Bilong wanem yumi no ken kirap nogut long i no gat wanpela hap rait bilong Baibel bilong pastaim tru i stap yet? Dispela i kamapim wanem askim?
6 I gat narapela as na yumi mas skelim ol tok bilong Baibel. I gat planti samting i laik bagarapim Baibel, tasol Baibel i stap yet. I no gat narapela rait bilong bipo yet i bin winim planti hatwok tru olsem Baibel i bin winim na i stap yet, nogat.
7 Ol man i raitim Baibel ol i bin raitim ol tok long ing, long pepa ol i bin wokim long wel pitpit bilong wara na long skin bilong animal.b (Jop 8:11) Tasol kain pepa olsem i gat ol birua bilong en. Saveman Oscar Paret i tok: “I gat ol samting inap bagarapim dispela tupela kain pepa—olsem kol i holim na i sting, o ol kain kain liklik snek. Yumi save pinis, pepa na strongpela let tu, ol inap bagarap kwiktaim sapos win o kol i holim ol.” Em nau, yumi no ken kirap nogut long i no gat wanpela hap rait bilong Baibel bilong pastaim tru i stap yet; ating ol i bagarap pinis long bipo yet. Tasol sapos ol dispela samting i bin bagarapim ol rait bilong Baibel bilong pastaim tru, olsem wanem na Baibel i stap yet?
8. Insait long planti handet yia, ol i bin lukautim ol rait bilong Baibel olsem wanem?
8 Taim ol man i raitim pinis ol tok bilong Baibel long pastaim, i no longtaim na sampela man moa i kirap na raitim gen ol dispela tok. Long Israel bilong bipo, dispela wok bilong raitim gen Lo na sampela tok moa bilong Baibel i kamap olsem wanpela wok tru bilong man. Olsem: Baibel i tok, pris Esra i “save gut long raitim gen Lo Bilong Moses.” (Esra 7:6, 11, NW; skelim wantaim Song 45:1.) Tasol pepa ol i bin raitim gen ol tok bilong Baibel long en, em tu i save bagarap. Olsem na bihain ol man i mas raitim gen ol dispela tok. Dispela pasin bilong raitim gen Baibel em i go i go inap planti handet yia. Tasol yumi ol man bilong graun i save popaia, olsem na nogut ol popaia bilong ol man bilong raitim gen Baibel i senisim planti tok bilong en, a? Yumi ken tok, nogat! I gat planti samting i kamapim long ples klia olsem ol tok bilong Baibel i no bin senis.
9. Olsem wanem pasin bilong ol Masoret i helpim yumi long save, ol man i raitim gen ol tok bilong Baibel, ol i bin was gut na raitim stret tru ol tok?
9 Ol dispela man i raitim gen ol tok bilong Baibel ol i gat save tru long mekim, na tu, ol i tingim tru ol dispela tok ol i raitim. Wanpela tok Hibru bilong dispela tok “man bilong raitim gen ol tok,” em i makim wok bilong kaunim ol wan wan rait samting na raitim long buk. Bilong save long pasin bilong ol dispela man long was gut na raitim stret tru ol tok, yumi ken stori long ol lain Masoret, em ol man bilong raitim gen Ol Skripsa Hibru, ol i bin stap namel long yia 500 na 900 C.E. samting. Saveman Thomas Hartwell Horne i tok, ol i save skelim “hamas taim olgeta wan wan leta bilong alfabet [Hibru] i save kamap insait long olgeta buk bilong Ol Skripsa Hibru.” Man! Tingim dispela bikpela wok: Ol dispela man i givim bel long raitim gen ol tok bilong Baibel ol i no laik bai wanpela leta i lus, olsem na ol i no kaunim olgeta wan wan tok tasol ol i raitim—ol i kaunim olgeta wan wan leta tu. Wanpela saveman i tok, ol inap tingim 815,140 leta i stap long Ol Skripsa Hibru! Ol i givim bel tru long mekim wok bilong ol, olsem na ol i raitim stret ol tok.
10. Wanem samting i kamapim klia olsem ol rait Hibru na rait Grik ol man i bin tanim Baibel long nau ol i bin lukim na tanim tok bilong en, ol i wankain olsem ol i bin raitim long pastaim?
10 Ol samting i kamapim klia olsem ol rait Hibru na rait Grik, em ol man i bin tanim Baibel long nau ol i bin lukim na tanim tok bilong en, ol dispela rait ol i wankain olsem ol i bin raitim long pastaim. I gat planti tausen rait bilong Baibel ol i bin raitim long han—i gat 6,000 olpela rait bilong olgeta tok bilong Ol Skripsa Hibru na sampela hap bilong en, na 5,000 olpela rait bilong Ol Skripsa Grik—em ol i stap inap long nau. Ol saveman bilong Baibel i bin skelim gut planti olpela rait na dispela i bin helpim ol long save long ol wan wan rait ol man bilong raitim gen ol tok ol i no bin raitim stret na ol tok ol man i bin raitim long pastaim. Saveman William H. Green i stori long ol tok bilong Ol Skripsa Hibru na i tok: “I no gat narapela buk bilong bipo em ol i bin lukautim gut na ol tok bilong en long nau i wankain olsem ol i bin raitim long pastaim.” Na yumi ken tok olsem long ol tok bilong Ol Skripsa Grik tu.
11. Olsem 1 Pita 1:24, 25 i tok, i gat wanem as na Baibel i stap inap long nau?
11 Baibel inap lus olgeta sapos sampela man i no bin kirap na raitim gen ol gutpela tok bilong Baibel ol man i bin raitim long pastaim! I gat wanpela as tasol na Baibel i stap yet—Jehova em i Man bilong lukautim na was gut long Tok bilong em. Long 1 Pita 1:24, 25, Baibel yet em i tok: “Olgeta manmeri i no save stap longpela taim long graun. Ol i save pinis hariap olsem gras, na biknem bilong ol i save pundaun olsem ol plaua nabaut. Gras i save drai, na ol plaua i save pundaun. Tasol tok bilong Bikpela i save stap oltaim oltaim.”
Ol i Tanim Long Ol Tok Ples Bilong Ol Man
12. Ol man i bin raitim raitim Baibel inap planti handet yia, na bilong mekim olsem i gat bikpela hatwok tru. Tasol i gat wanem narapela hatwok Baibel i mas winim?
12 Em nau, Baibel i stap yet, maski ol man i bin raitim raitim inap planti handet yia, na bilong mekim olsem i gat bikpela hatwok tru. Tasol i gat narapela hatwok Baibel i mas winim na bai em i no ken lus—ol i mas tanim long ol tok ples bilong ol man. Bilong pilim tru long bel ol tok bilong Baibel, i mas i gat Baibel long tok ples bilong ol yet. Tasol wok bilong tanim tok bilong Baibel—i gat 1,100 sapta na 31,000 ves long en—em i wanpela bikpela wok tru. Tasol insait long planti handet yia i gat sampela man i bin givim bel tru long mekim dispela wok, maski ol i gat bikpela hatwok tru long mekim!
13, 14. (a) Man bilong tanim tok bilong Baibel, em Robert Moffat, em i stap long Afrika long yia 1800 samting na i gat wanem hatwok tru em i mas winim? (b) Taim ol man i save mekim tok ples Swana ol i kisim Gutnius Bilong Luk long tok ples bilong ol, ol i mekim wanem?
13 Yumi ken stori long olsem wanem ol i bin tanim tok bilong Baibel long ol tok ples bilong Afrika. Long yia 1800, long olgeta hap bilong Afrika i gat olsem 12-pela tok ples tasol ol i save raitim. I gat planti handet tok ples ol i mekim, tasol ol i no save raitim. Dispela i mekim na man bilong tanim tok bilong Baibel, em Robert Moffat, em i gat hatwok tru. Long 1821, taim em i gat 25 krismas, Moffat i kamapim wanpela wok namel long wanpela lain long hap bilong saut long Afrika ol i save mekim tok ples Swana. Bilong lain long mekim tok ples bilong ol em ol i no save raitim, em i save bung wantaim ol. Moffat i strong strong na maski em i no gat dikseneri samting, bihain em i lainim dispela tok ples, na i kamapim wanpela pasin bilong raitim, na i lainim sampela Swana long kaunim dispela rait. Em i wok namel long ol Swana inap 8-pela yia, na long 1829, Moffat i pinisim wok bilong tanim tok bilong Gutnius Luk i raitim. Bihain Moffat i tok: “Mi save long sampela man ol i bin wokabaut planti handet mail bambai ol i ken kisim buk Sen Luk. . . . Mi bin lukim ol i kisim ol hap bilong Sen Luk na ol i krai long en, na ol i holim strong long bros bilong ol, na ol i tenkyu tru na krai na aiwara i kapsait, olsem na mi tokim sampela, ‘Aiwara bilong yu bai i bagarapim buk bilong yu.’ ” Na Moffat i stori long wanpela man bilong Afrika em i lukim sampela man i kaunim Gutnius Luk i raitim na em i askim ol, ol i holim wanem samting. Ol i tok: “Em tok bilong God.” Em i askim ol: “Em i save toktok?” Ol i bekim tok: “Yes, em i toktok long bel bilong man.”
14 Ol man olsem Moffat ol i givim bel long tanim tok bilong Baibel, ol i bin givim rot long planti man bilong Afrika na ol inap toktok wantaim ol narapela long rot bilong raitim ol tok. Em namba wan taim bilong ol long mekim olsem. Tasol ol dispela man bilong tanim tok ol i givim wanpela gutpela presen moa long ol Afrika—em Baibel long tok ples bilong ol yet. Na tu, Moffat i kamapim nem bilong God long ol Swana, na em i kamapim dispela nem long ol tok bilong Baibel em i tanim.c Olsem na ol Swana i kolim Baibel olsem “maus bilong Jehova.”—Song 83:18, NW.
15. Olsem wanem na long nau Baibel i gat laip?
15 Sampela man moa long ol narapela narapela hap bilong graun ol i gat wankain hatwok long tanim tok bilong Baibel. Na sampela ol inap kisim bagarap long mekim dispela wok. Tingim dispela samting: Sapos Baibel i bin stap long tok Hibru na tok Grik bilong bipo, ating longtaim em i “dai pinis,” long wanem, bihain ol manmeri i no save moa long ol dispela tok ples. Tasol Baibel i no dai pinis—em i gat laip yet, long wanem, em inap “toktok” long ol man long olgeta hap long tok ples bilong ol yet. I no gat narapela buk olsem. Olsem na ol tok bilong en i “wok strong [yet] long bel bilong yupela ol manmeri i bilip long Krais.” (1 Tesalonaika 2:13) Wanpela Baibel (The Jerusalem Bible) i kamapim dispela skripsa olsem: “Em i stap yet olsem wanpela strong i gat laip namel long ol man i bilip long en.”
Yumi Inap Bilip Long En
16, 17. (a) Bilong yumi ken bilip long tok bilong Baibel, i mas i gat wanem samting? (b) Stori long wanpela samting i kamapim klia olsem Moses i tokaut stret long ol samting na em i no haitim.
16 Ating sampela bai tingting: ‘Yumi inap bilip long tok bilong Baibel? Em i save stori long ol man i bin i stap tru, na ol ples i bin i stap tru, na ol samting i bin kamap tru?’ Bilong yumi ken bilip long tok bilong en, i mas i gat sampela samting i kamapim klia olsem ol man i raitim Baibel ol i bin was gut na tokaut stret long ol samting. Orait nau yumi ken tingim narapela as na yumi mas skelim tok bilong Baibel: I gat ol samting i kamapim klia olsem tok bilong en i stret na yumi inap bilip tru long en.
17 Ol man i raitim stori bilong ol samting i bin kamap tru tru, ol i no ken tokaut tasol long ol gutpela samting bilong ol man; ol i mas tokaut tu long ol popaia na pasin kranki bilong ol. Ol man bilong raitim Baibel ol i kain man olsem—ol i tokaut stret long ol samting—ol i no haitim. Olsem: Tingim pasin bilong Moses. Em i tokaut stret olsem em i no save gut long pasin bilong toktok na em i ting dispela i mekim na em i no inap long kamap gopas bilong ol Israel (Kisim Bek 4:10); em i bin mekim bikpela rong na dispela i pasim rot long em i ken go insait long Graun Bilong Promis (Namba 20:9-12; 27:12-14); brata bilong em Aron i mekim rong, em i helpim ol bikhetman Israel long wokim wanpela bulmakau gol (Kisim Bek 32:1-6); susa bilong em Miriam i bikhet na i kisim strafe i semim em nogut tru (Namba 12:1-3, 10); ol pikinini bilong brata bilong em, Nadap na Abihu, ol i bagarapim samting i holi (Wok Pris 10:1, 2); na planti taim lain bilong God yet ol i toktok planti. (Kisim Bek 14:11, 12; Namba 14:1-10) Em nau, dispela pasin bilong tokaut stret taim ol i raitim stori bilong ol samting i bin kamap, em i makim olsem ol i tingim tumas ol tok i tru. Ol man bilong raitim Baibel ol i orait long kamapim tok bilong sampela samting i no stret em famili bilong ol, o lain bilong ol, o ol yet i bin mekim, olsem na i gat as na yumi inap bilip long ol tok ol i bin raitim, a?
18. Wanem samting i makim olsem yumi inap bilip long tok bilong ol man bilong raitim Baibel?
18 Na tok bilong ol man bilong raitim Baibel i stret wantaim, na dispela tu i makim olsem yumi inap bilip long tok bilong ol. Tingim dispela samting: I gat 40 man i bin raitim Baibel insait long 1,600 yia samting, na ol i wanbel long ol dispela tok—long ol liklik liklik tok tu. Tasol i no olsem ol yet i mekim ol samting na bai tok bilong ol i stret wantaim, nogat. Sampela taim wanpela man i lusim wanpela liklik hap tok, na narapela i kamapim long stori bilong em.
19. Olsem wanem stori bilong ol 4-pela Gutnius long ol i holim Jisas i kamapim klia olsem ol man bilong raitim Gutnius ol i no mekim ol samting na bai tok bilong ol i stret wantaim?
19 Olsem: Tingim wanpela samting i bin kamap long nait ol i holim Jisas. Olgeta 4-pela man bilong raitim Gutnius ol i tok, wanpela disaipel i kisim bainat na paitim wanpela wokboi bilong hetpris, na bainat i katim na rausim yau bilong em. Luk tasol i tok, Jisas “i putim han long yau bilong dispela man, na yau i kamap gutpela gen.” (Luk 22:51) Tasol em i wanpela dokta, olsem na i stret em i kamapim dispela tok, a? (Kolosi 4:14) Gutnius Jon i raitim i tokaut olsem Pita em dispela disaipel i bin mekim wok long bainat—yumi no kirap nogut long dispela samting, long wanem, yumi save, Pita em i man bilong kirap kwik na mekim ol samting. (Jon 18:10; skelim wantaim Matyu 16:22, 23 na Jon 21:7, 8.) Jon i kamapim narapela samting i olsem liklik samting tasol: “Nem bilong dispela wokboi em Malkus.” Bilong wanem Jon tasol i kolim nem bilong dispela man? As bilong dispela samting i stap long wanpela liklik tok long Gutnius Jon i raitim—“hetpris i save” long Jon. Ol narapela Gutnius i no tokaut long dispela samting. Na ol wanhaus bilong hetpris na ol wokboi bilong em, ol tu i save long Jon, na Jon i save long ol.d (Jon 18:10, 15, 16) Em nau, long dispela as Jon i kolim nem bilong man em Pita i bin katim yau bilong em, tasol 3-pela narapela i raitim Gutnius ol i no kolim, long wanem, ol i no save long dispela man. Em nau, ol liklik liklik samting long stori bilong ol i stret wantaim, tasol i no olsem ol i tingting long mekim olsem, nogat. I gat planti tok moa bilong Baibel i olsem.
20. Ol man i gat stretpela bel ol i mas save long wanem samting bilong Baibel?
20 Orait olsem wanem? Yumi inap bilip long tok bilong Baibel? Yumi inap tru! Pasin bilong ol man bilong raitim Baibel long tokaut long ol popaia bilong ol yet na ol wanlain samting, na olgeta tok bilong Baibel i stret wantaim, dispela i mekim na yumi pilim tru olsem ol tok bilong Baibel i tru. Ol man i gat stretpela bel ol i mas save, ol inap bilip long tok bilong Baibel, long wanem, em i Tok bilong Jehova, em “God bilong mekim [tok] tru tasol.” (Song 31:5) I gat sampela as moa na yumi ken tok Baibel em i wanpela buk bilong helpim olgeta man, em stori i kamap bihain long dispela bai stori long en.
[Ol Futnot]
a Ol i kisim dispela save long lista bilong ol lain Yunaitet Baibel Sosaiti.
b Taim Pol i stap kalabus long Rom long namba tu taim, em i tokim Timoti, taim em i laik kam, em i mas kisim ‘ol buk, na em i mas lukaut tru bai em i no lusim tingting long ol buk ol i bin wokim long skin bilong abus.’ (2 Timoti 4:13) Ating Pol i laik kisim sampela hap bilong Ol Skripsa Hibru na bai em i ken stadi long ol long kalabus. Dispela tok, ‘em i mas lukaut tru bai em i no lusim tingting long ol buk ol i bin wokim long skin bilong abus,’ ating dispela i makim olsem em i laik kisim ol rait ol i bin wokim long tupela kain pepa, olsem pitpit na skin bilong animal.
c Long 1838, Moffat i pinisim wok bilong tanim tok bilong Ol Skripsa Grik. Long 1857, em wantaim wanpela wanwok ol i pinisim wok bilong tanim tok bilong Ol Skripsa Hibru.
d Sampela narapela tok long Gutnius Jon i raitim em i helpim yumi long save olsem Jon i save gut long hetpris na ol wanhaus bilong em. Taim narapela wokboi bilong hetpris i sutim tok long Pita olsem em i wanpela disaipel bilong Jisas, Jon i tok dispela wokboi em i “wanlain bilong dispela man Pita i bin katim yau bilong en.”—Jon 18:26.
Bai Yu Bekim Olsem Wanem?
◻ Olsem wanem na yumi ken ting ol man long olgeta hap bilong graun inap long kisim Baibel, winim ol narapela buk?
◻ Wanem samting i kamapim klia olsem ol i bin raitim stret ol tok bilong Baibel na lukautim gut na nau em i stap yet?
◻ Ol man i bin tanim tok bilong Baibel ol i gat wanem hatwok?
◻ Wanem samting i makim olsem yumi inap bilip long ol tok bilong Baibel?