Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w99 1/15 p. 25-27
  • Lo Bilong Maus—Bilong Wanem Ol i Raitim?

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Lo Bilong Maus—Bilong Wanem Ol i Raitim?
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1999
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Ol Lo Bilong Maus i Kam We?
  • “Husat i Givim Dispela Namba Long Yu?”
  • Bikpela Hevi Bilong Lo—⁠Nupela Samting Bilong Stretim
  • Bilong Wanem Ol i Raitim Lo Bilong Maus?
  • Misna na Lo God i Givim Long Moses
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1997
  • Lo Paslain Long Taim Bilong Krais
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1996
  • Stretpela Pasin i No Kamap Long Lo Ol i Kisim Long Maus Bilong Ol Tumbuna
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1991
  • Wok Long Painim Kingdom Bilong God na Stretpela Pasin Bilong Em
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1991
Lukim Moa
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1999
w99 1/15 p. 25-27

Lo Bilong Maus—Bilong Wanem Ol i Raitim?

BILONG WANEM planti Juda long taim bilong ol aposel ol i no bilip olsem Jisas em i Mesaia? Wanpela man i bin lukim dispela samting, em i tok: “Jisas i go insait long banis bilong tempel na i skulim ol manmeri. Na ol bikpris wantaim ol hetman bilong ol Israel ol i kam long em na ol i askim em olsem, ‘Yu kisim dispela namba na strong we na yu mekim ol dispela samting? Husat i givim dispela namba long yu na i tokim yu long mekim dispela wok?’ ” (Matyu 21:23) Long tingting bilong ol, God i bin givim Tora (Lo) long lain Juda na dispela i mekim na God i givim namba long sampela man. Olsem wanem? Jisas i gat dispela namba?

Jisas i daun tru long Tora na long ol man Tora i makim ol long kisim namba. (Matyu 5:​17-​20; Luk 5:​14; 17:14) Tasol planti taim em i mekim strongpela tok long ol man i no bihainim ol lo bilong God. (Matyu 15:​3-9; 23:​2-​28) Ol dispela man i bihainim ol tok bilong ol tumbuna, na bihain ol i kolim ol dispela tok olsem lo bilong maus. Jisas i sakim dispela lo, olsem na planti man i no bilip olsem em i Mesaia. Ol i bilip olsem man i bihainim ol tok bilong ol man i gat namba, God i orait long dispela man tasol.

Dispela lo bilong maus i kam we? Olsem wanem ol Juda i ting dispela lo i gat wankain strong olsem lo ol i raitim long Baibel? Na sapos ol i laik dispela lo i stap olsem lo ol i kisim long maus bilong ol man, bilong wanem bihain ol i raitim dispela lo long wanpela buk?

Ol Lo Bilong Maus i Kam We?

Long maunten Sainai long yia 1513 B.C.E., God Jehova i wokim kontrak wantaim lain Israel. Long rot bilong Moses ol i kisim ol lo bilong dispela kontrak. (Kisim Bek 24:⁠3) Taim ol i bihainim ol dispela lo, ol inap kamapim klia olsem ol ‘i stap holi olsem Bikpela, em God bilong ol i stap holi.’ (Wok Pris 11:44) Aninit long kontrak bilong Lo, lain pris i mas mekim ol ofa olsem wanpela wok bilong lotuim Jehova. Na ol i gat ples tru bilong mekim lotu​—⁠bihain em tempel long Jerusalem.​—⁠Lo 12:​5-7; 2 Stori 6:​4-6.

Lo Bilong Moses i kamapim ol lo bambai ol Israel i ken lotu long Jehova olsem wanpela lain. Tasol dispela lo i no kolim ol liklik liklik samting ol i mas mekim. Olsem: Lo i tambuim ol man long mekim wok long de Sabat, tasol lo i no kolim stret wanem kain wok i tambu long mekim na wanem kain wok ol i ken mekim.​—⁠Kisim Bek 20:⁠10.

Jehova inap kamapim planti lo long olgeta samting ol man i tingting long en sapos em i ting i gutpela long mekim olsem. Tasol em i no bin mekim olsem. Taim em i wokim ol man em i givim maus bilong bel long ol, na em i larim ol yet i tingim sampela samting ol i ken mekim bilong lotu long em, na i stret wantaim ol lo bilong em. Lo i tok ol pris, na ol Livai, na ol jas, ol i ken harim kot. (Lo 17:​8-​11) Taim ol i mas harim planti kot moa, ol i kamapim sampela lo na pasin ol pris na ol jas i ken bihainim long taim bilong harim kot, na ating sampela bilong ol dispela lo na pasin ol i stori long pikinini bilong ol na tumbuna pikinini bilong ol, i go i go olsem. Na ol papa i stori tu long ol pikinini man bilong ol long pasin bilong mekim ol wok bilong pris long tempel bilong Jehova. Taim lain Israel i stap longpela taim moa, ol lo ol i kisim long maus bilong ol man ol i kamap planti moa.

Tasol bikpela samting tru long lotu bilong ol Israel em Lo God i givim long Moses na em i bin raitim. Kisim Bek 24:​3, 4 i tok: “Orait Moses i go tokim ol manmeri long olgeta tok na lo bilong Bikpela. Ol i harim na olgeta wantaim i tok olsem, ‘Mipela bai i mekim olgeta samting olsem bikpela i tok.’ Na Moses i raitim olgeta lo bilong Bikpela long wanpela buk.” Bilong God i ken mekim kontrak wantaim lain Israel, ol i mas bihainim lo Moses i raitim. (Kisim Bek 34:27) Long Baibel i no gat wanpela tok long lo bilong maus.

“Husat i Givim Dispela Namba Long Yu?”

Lo Bilong Moses i givim wok bilong bosim lotu na skulim ol man long ol samting bilong lotu long ol pris, em ol tumbuna bilong Aron. (Wok Pris 10:​8-​11; Lo 24:8; 2 Stori 26:​16-​20; Malakai 2:⁠7) Tasol insait long planti handet yia, sampela pris ol i no stap gut moa long Jehova na ol i kamap man nogut. (1 Samuel 2:​12-​17, 22-​29; Jeremaia 5:​31; Malakai 2:​8, 9) Taim gavman Grik i bosim graun, planti pris i no stap gut long ol samting bilong lotu. Long yia 150 B.C.E. samting, ol Farisi​—⁠em nupela lain insait long lain Juda na ol i no bilip long lain pris​—⁠ol i kamapim ol lo bilong maus, na taim man nating i bihainim ol dispela lo em inap ting em i holi wankain olsem pris. Planti man i laikim ol dispela kain lo, tasol God i no orait long pasin bilong ol long bungim ol dispela lo wantaim Lo Bilong Moses.​—⁠Lo 4:2; 12:32 (13:1 long ol buk bilong ol Juda).

Ol Farisi i kamap nupela lain saveman bilong Lo, na ol i mekim wok ol i ting ol pris i no save mekim. Lo Bilong Moses i no givim namba long ol, olsem na ol i kamapim ol nupela rot bilong kamapim insait bilong tok bilong buk bilong God long sampela kain tok hait na long ol narapela rot i helpim tingting bilong ol yet.a Ol i go pas long lukautim na strongim ol dispela lo ol i kisim long maus bilong ol man, olsem na ol i kamapim nupela lo i bosim ol Israel. Long taim bilong ol aposel, ol Farisi i kamap strongpela lain insait long lotu Juda.

Taim ol i bungim ol lo ol i kisim pinis long maus bilong ol man, na ol i wok long painim sampela tok long buk bilong God i makim olsem ol i ken kamapim sampela lo moa bilong ol yet, ol Farisi i save ol i mas kisim bikpela namba moa bilong mekim wok bilong ol. Em nau, nupela tingting i kamap long olsem wanem ol dispela lo bilong maus i bin kamap. Ol rabai i kirap lainim ol man olsem: “Moses i kisim Tora long Sainai na em i givim long Josua, na Josua i givim long ol elda, na ol elda i givim long ol profet. Na ol profet i givim long ol man bilong nambawan kaunsil.”​—⁠Avot 1:​1, buk Misna.

Taim ol rabai i tok “Moses i kisim Tora,” ol i no tok tasol long ol lo Moses i bin raitim, nogat; ol i tok tu long ol lo bilong maus. Ol i tok, ol dispela lo​—⁠em ol man i bin kamapim​—⁠God i bin givim long Moses long Sainai. Na ol i lainim ol man olsem God i no givim wok long ol man long kamapim ol tok i no stap long Lo, tasol God yet i bin tok long maus bilong em long ol samting Lo ol i bin raitim em i no kamapim. Ol i tok, Moses i no givim dispela lo em i bin kisim long maus bilong God i go long ol nupela lain pris i kamap, nogat; em i givim long ol nupela lain saveman i kamap. Ol Farisi i tok, ol yet i dispela lain saveman i kisim namba bilong mekim dispela wok.

Bikpela Hevi Bilong Lo—⁠Nupela Samting Bilong Stretim

Jisas, em ol bikman bilong lotu Juda ol i no bilip God i bin givim namba long em, em i tok profet long tempel bai bagarap. (Matyu 23:37​–24:⁠2) Bihain long ol Rom i bagarapim tempel long yia 70 C.E., ol pris i no inap bihainim moa Lo Bilong Moses long mekim ol ofa na wok pris bilong ol. God i bin kamapim wanpela nupela kontrak em ofa bilong Jisas i as bilong en. (Luk 22:20) Kontrak bilong Lo Bilong Moses i pinis.​—⁠Hibru 8:​7-​13.

Ol Farisi i no ting ol dispela samting i makim olsem Jisas em i Mesaia, nogat; na ol i painim narapela rot bilong helpim tingting bilong ol yet. Ol i kisim pinis namba em lain pris i save holim. Tempel i bagarap, olsem na ol inap mekim wanpela samting moa. Skul bilong ol rabai long ples Yavna i kamap ples tru bilong nambawan kaunsil bilong ol Juda em ol i kamap strong gen. Aninit long wok bos bilong Yohanan ben Sakai na Gamaliel Namba 2 long ples Yavna, ol i senisim olgeta samting bilong lotu Juda. Ol rabai i go pas long mekim lotu long haus lotu bilong ol Juda, na dispela i kisim ples bilong wok ol pris i bin mekim bilong lukautim lotu long tempel. Ol beten ol i bin mekim long Bikpela De Bilong God i Tekewe Sin Bilong Ol Manmeri, na ol narapela beten tu, ol i kisim ples bilong ol ofa. Ol Farisi i ting, lo Moses i bin kisim long maus bilong God long Sainai i tok pinis olsem ol dispela senis bai kamap bihain, na i kamapim sampela tok bambai ol i ken mekim olsem.

Ol skul bilong ol rabai i kamap olsem bikpela samting tru. Ol bikpela samting ol i skulim ol man long en, em pasin bilong mekim bikpela tok i go i kam long lo bilong maus, na pasin bilong holim dispela lo long tingting, na pasin bilong kisim save long olsem wanem ol i ken bihainim dispela lo. Bipo, as bilong lo bilong maus, em pasin bilong kamapim insait bilong tok bilong buk bilong God​—⁠Midras. Tasol nau ol lo bilong maus, ol i go planti moa na ol i kirap lainim ol man long ol dispela lo na ol i stretim gut ol samting bilong en. Ol i sotim ol bikpela tok bilong en, na i no hatwok long tingim, na planti bilong ol, ol i mekim i kamap olsem singsing.

Bilong Wanem Ol i Raitim Lo Bilong Maus?

I gat planti skul na ol lo bilong ol rabai, na dispela i kamapim wanpela nupela hevi. Rabai na saveman Adin Steinsaltz i tok: ‘Wan wan tisa i gat pasin bilong em yet long skulim man na pasin bilong em yet long kamapim ol lo. Sumatin i mas save long tok bilong tisa bilong em yet na em i mas kisim save long tok bilong ol narapela tisa tu. Olsem na ol sumatin i mas holim long tingting planti tok, long wanem, i gat planti tok na save ol i ken kisim.’ I gat planti kain kain save na dispela i putim bikpela hevi tru long tingting bilong sumatin.

Long yia 130 C.E. samting, Bar Kokba i kirapim ol Juda long bikhet long gavman bilong Rom, olsem na ol Rom i mekim nogut tru long ol saveman rabai. Akiba​—⁠nambawan rabai, na wanpela man i bin helpim Bar Kokba​—⁠ol i kilim em i dai wantaim planti narapela bikpela saveman tu. Ol rabai i pret, sapos pasin birua i kamap gen, lo bilong maus, em inap pinis olgeta. Ol i bin bilip olsem em i gutpela sapos sumatin i kisim lo long maus bilong tisa, tasol nau i stap bilong ol i laik senis, olsem na ol i wok strong long kamapim wanpela gutpela rot bilong lukautim ol tok bilong ol saveman, na bai ol i no ken lus.

Bihain long dispela, ol Juda i stap wanbel wantaim Rom, na long dispela taim Juda Ha-Nasi, em nambawan bilong ol rabai namel long yia 180 C.E. na 230 C.E. samting, em i bungim planti saveman na ol i stretim planti lo bilong maus na brukim long 6-pela bikpela hap, na ol i brukim ol dispela hap long 63 stori. Ol i kolim dispela olsem buk Misna. Wanpela saveman bilong lo bilong maus, em Ephraim Urbach, em i tok: ‘Ol man i orait long buk Misna na ol i bihainim tok bilong en. Ol i no bin mekim olsem long narapela buk, long Tora tasol.’ Ol i bin sakim Mesaia, na tempel i bagarap, tasol lo bilong maus ol i bin raitim long wanpela buk ol i kolim Misna. Em nau, nupela taim bilong lotu Juda i kirap.

[Futnot]

a Dispela pasin bilong kamapim insait bilong tok bilong buk bilong God ol i save kolim olsem midras.

[Piksa long pes 26]

Bilong wanem planti Juda i no daun long Jisas?

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim