Yu Save Lusim Hap Taim Long Stap Wantaim Famili?
“OL PIKININI Japan i Laikim Papa Bilong Ol—Maski Papa i Mekim Planti Wok na Em i No Pilai Wantaim Ol.” Inap sampela yia i go pinis, dispela em het-tok long wanpela nius (Mainichi Shimbun). Stori bilong nius i tok olsem wanpela lain bilong gavman i kisim tingting bilong sampela pikinini na inap 87.8 pesen bilong ol pikinini Japan ol i tokaut olsem ol i laik lukautim papa bilong ol taim em i lapun. Tasol long wankain nius long tok Inglis, stori i gat narapela het-tok: “Ol Papa na Ol Pikinini Man: Papa i No Tingim Pikinini.” Dispela stori i kamapim klia narapela samting dispela lain bilong gavman i kisim save long en na em i no bin kamap long nius long tok Japan. Olsem: Long olgeta wan wan de namel long wik, ol papa long Japan i save lusim 36 minit tasol wantaim ol pikinini bilong ol. Tasol ol papa long Wes Jemani, ol i save lusim 44 minit wantaim ol pikinini bilong ol long wanpela de namel long wik, na long Yunaitet Stets, em 56 minit long wanpela de.
I no olsem ol papa tasol i save lusim liklik hap taim wantaim ol pikinini bilong ol, nogat. Planti mama moa ol i wok mani. Olsem: Planti mama singel i mas wok mani bilong lukautim pikinini bilong ol. Olsem na hap taim ol papamama—ol papa o ol mama—ol inap lusim wantaim ol pikinini bilong ol, em i liklik hap taim tasol.
Long 1997, wanpela lain i givim sampela askim long 12,000 yangpela bilong Amerika na ol i kisim save olsem, ol yangpela i pas gut wantaim papamama ating ol i no ken kisim bel hevi, o tingting long kilim i dai skin bilong ol, o insait long pait na bagarapim man, o kisim drak na dring samting. Na wanpela saveman i insait long dispela wok bilong givim sampela askim, em i tok: “Yu no inap pas gut wantaim ol yangpela sapos yu no lusim bikpela hap taim bilong i stap wantaim ol na yu redi long helpim ol taim ol i laik bai yu mekim olsem.” Pasin bilong lusim hap taim wantaim ol pikinini bilong yu na toktok gut wantaim ol, dispela i bikpela samting.
Ol i No Toktok Gut Wantaim
Sapos wok mani bilong papa o mama i mekim na em i mas lusim famili na sindaun long hap i longwe long famili, dispela em wanpela bikpela samting i save bagarapim pasin bilong ol famili long toktok gut wantaim. Tru, dispela hevi bilong i no toktok gut wantaim, em i no wanpela hevi long ol dispela kain famili tasol. Maski sampela papamama i stap wantaim ol pikinini bilong ol, ol i save go long wok taim ol pikinini i no kirap yet long slip na ol i kam bek long haus taim ol pikinini i slip pinis. Bilong stretim dispela hevi long ol i no bung o toktok gut wantaim ol pikinini, sampela papamama i save lusim hap taim bilong i stap wantaim famili long Sarere Sande na long ol de malolo. Ol i tok olsem dispela hap taim ol i lusim bilong i stap wantaim ol pikinini em i save helpim gut ol pikinini.
Tasol olsem wanem? Pasin bilong lusim liklik hap taim tasol bilong i stap wantaim ol pikinini, dispela i orait sapos papamama i mekim ol samting bilong helpim gut ol pikinini? Wanpela man bilong skelim dispela samting, em Laurence Steinberg, em i tok: “Planti pikinini i save lusim bikpela hap taim wantaim papamama ol i save kamap gutpela, winim ol pikinini i no save lusim bikpela hap taim wantaim papamama. Ol papamama bai hatwok tru sapos ol i no bin lusim bikpela hap taim bilong i stap wantaim ol pikinini. Dispela kain tingting olsem hap taim ol i lusim bilong i stap wantaim ol pikinini em i save helpim gut ol pikinini, em i no stret tumas.” Wanpela meri bilong Bema em i gat dispela tingting. Man bilong em, em i save mekim wankain samting planti man bilong Japan ol i save mekim—em i save lusim wok na kam bek long haus long wan o tu klok long olgeta moningtaim. Em i save lusim hap taim bilong i stap wantaim famili bilong em long Sarere na Sande, tasol meri bilong em i tok: “Maski em i stap wantaim famili long ol Sarere na Sande, dispela i no inap stretim hevi olsem em i no stap wantaim famili long ol narapela de bilong wik. . . . Olsem wanem? Yu inap lusim olgeta kaikai namel long wik na kaikai ol kaikai bilong wik long ol Sarere na Sande?”
Ol i Mas Wok Strong
Bilong helpim famili long toktok gut wantaim, dispela i gat hatwok. Bikpela wok long painim mani bilong lukautim famili, dispela i save putim hevi long papa o long mama i mas wok mani na em i hatwok long lusim hap taim wantaim famili bilong em. Sindaun bilong planti i mekim na ol i no inap stap wantaim famili, tasol planti taim ol i toktok wantaim famili long rot bilong telefon o ol i raitim pas. Tasol maski papa o mama i stap wantaim famili o nogat, ol i mas wok strong bambai ol i no ken lusim pasin bilong toktok gut wantaim famili.
Papamama i no save toktok gut wantaim famili bilong ol bai karim hevi long dispela samting ol i no mekim. Wanpela papa em i lusim liklik hap taim tasol wantaim famili bilong em—em i no kaikai wantaim ol tu—em i kisim planti bikpela hevi. Pikinini man bilong em i kamap man bilong pait, na pikinini meri bilong em, em i stilim samting long stua, olsem na ol i holim em. Long wanpela Sande long moningtaim, papa i redim ol samting bilong i go pilai golf, na nau pikinini man i kros na bikmaus olsem: “Olsem wanem? Mipela i gat mama tasol long dispela famili na i no gat papa? Mama i mas pasim tok long olgeta samting famili i mekim. Papa, yu no save . . .”
Tok bilong pikinini i kirapim tingting bilong papa. Bihain em i tingting olsem, namba wan samting em i mas mekim em long kaikai wantaim famili long olgeta moningtaim. Pastaim em na meri tasol i sindaun na kaikai. Tasol bihain, isi isi ol pikinini i sindaun wantaim tupela na taim bilong kaikai long moningtaim em i kamap wanpela gutpela taim bilong toktok. Bihain famili olgeta i kaikai wantaim long apinun. Olsem na dispela papa em i wok long helpim famili bilong em na famili i no ken bagarap.
Kisim Helpim Long Baibel
Baibel i save kirapim ol papamama long lusim hap taim bilong toktok gut wantaim ol pikinini bilong ol. Long rot bilong profet Moses, ol Israel i kisim toksave olsem: “Yupela Israel, harim gut. Bikpela, em wanpela tasol em i God bilong yumi. Yupela i mas laikim tumas God, Bikpela bilong yumi. Yupela i mas laikim em tru long bel bilong yupela na long tingting bilong yupela na long strong bilong yupela. Oltaim yupela i mas tingim ol dispela lo nau mi givim long yupela. Na yupela i mas lainim ol pikinini bilong yupela long ol dispela lo. Na tokim ol long taim yupela i stap long haus na long taim yupela i wokabaut long rot, na long taim yupela i malolo na long taim yupela i wok.” (Lo 6:4-7) Tru tumas, yumi ol papamama i mas stretim rot bilong lusim hap taim long stap wantaim famili bilong yumi sapos yumi laik lainim ol pikinini long tok bilong God na putim ol tok i go insait long tingting na bel bilong ol.
Dispela lain yumi stori pinis long en na long 1997 ol i bin givim askim long 12,000 yangpela bilong Amerika, ol i kamapim tok olsem: “Klostu 88 pesen . . . bilong ol manmeri i tok ol i gat lotu, ol i tok lotu na beten i bikpela samting bilong lukautim ol.” Ol trupela Kristen i save olsem pasin bilong skulim gut ol pikinini long lotu long haus, dispela i save lukautim ol pikinini long ol samting nogut olsem drak na dring, bel hevi, pasin bilong kilim i dai skin bilong ol, pait na bagarapim man, na sampela samting moa.
Sampela papamama i ting ol i hatwok long painim hap taim bambai ol i ken stap wantaim famili bilong ol. Em wanpela bikpela hevi bilong ol mama singel—ol i gat laik long lusim hap taim wantaim ol pikinini bilong ol tasol ol i mas wok mani. Olsem wanem ol i ken painim liklik hap taim moa bilong i stap wantaim famili bilong ol? Baibel i tok: “Holim strong gutpela tingting na save.” (Sindaun 3:21) Ol papamama i ken bihainim “gutpela tingting” na makim taim bilong i stap wantaim famili. Olsem wanem ol i ken mekim olsem?
Sapos yu wanpela mama i wok mani na taim wok i pinis skin bilong yu i les olgeta, olsem wanem sapos yu askim ol pikinini bilong yu long redim kaikai wantaim yu? Taim yupela wok wantaim, dispela bai opim rot bilong narapela i ken pas gut moa yet wantaim narapela. Pastaim ating yu mas lusim bikpela hap taim moa long redim kaikai wantaim ol pikinini bilong yu. Tasol i no longtaim na bai yu amamas long mekim olsem na i no olsem yupela i mas tromoi bikpela hap taim bilong redim kaikai.
Ating yu wanpela papa i mas mekim planti wok long ol Sarere Sande bilong stretim sampela samting long haus. Olsem wanem? Yu inap mekim dispela wok wantaim ol pikinini bilong yu? Yu inap toktok wantaim ol taim yupela i wok wantaim, na tu, yu inap skulim ol gut. Tok bilong Baibel long lainim ol pikinini bilong yu long ol tok bilong God, dispela i save kirapim yu long toktok wantaim ol ‘taim yupela i stap long haus, na wokabaut long rot’—tru tumas, long olgeta taim. Sapos yu toktok gut wantaim ol pikinini taim yupela i wok wantaim, dispela i makim olsem yu save bihainim “gutpela tingting na save.”
Pasin bilong lusim hap taim wantaim famili bilong yu i gat gutpela pe bilong en. Wanpela savetok bilong Baibel i tok: “Man i larim ol arapela man i givim tingting long em, orait dispela man i gat gutpela tingting na save.” (Sindaun 13:10) Sapos yu lusim hap taim bilong toktok gut wantaim famili bilong yu, bai yu inap givim gutpela tingting long ol na soim rot long ol taim ol i hatwok long ol samting ol i mas mekim long olgeta de. Sapos yu mekim olsem long nau, bihain yu no inap bel hevi na lusim nating bikpela hap taim bilong stretim ol hevi. Na tu, dispela inap mekim yu na famili i amamas. Bilong yu ken givim gutpela tingting olsem long famili na soim rot long ol, yu mas kisim save long planti planti gutpela tingting na save i stap long Tok Bilong God, em Baibel. Mekim wok long en bilong skulim ol pikinini bilong yu na long stiaim wokabaut bilong famili bilong yu.—Song 119:105.
[Piksa long pes 4]
Ol yangpela i pas gut wantaim papamama ating ol i no ken bel hevi
[Piksa long pes 5]
Pasin bilong toktok gut wantaim, dispela i save kamapim ol gutpela samting insait long sindaun bilong famili
[Piksa long pes 6]
Taim yu wok wantaim pikinini bilong yu, yu inap toktok gut wantaim em na skulim em gut