Yumi Inap i Stap Longpela Taim Moa Olsem Wanem?
SAMPELA i wetim yia 2000 i kamap—ol i ting ol man bai painim rot bilong i stap planti yia moa. Dokta Ronald Klatz em wanpela bilong ol. Em i presiden bilong wanpela lain dokta na saientis (American Academy of Anti-Aging Medicine) em ol i wok strong long painim rot bilong skruim sampela yia moa long laip bilong yumi man. Em wantaim ol wanwok bilong em ol i gat tingting long i stap longpela taim tru. Dokta Klatz i tok: ‘Mi gat tingting long i stap 130 yia o sampela yia moa antap long dispela. Mipela i bilip olsem i gat rot na yumi no ken go lapun. Ol nupela save em saiens i kamapim em inap pasim pasin bilong i go lapun, na ating em inap helpim man long kamap yangpela tu.’ Dokta Klatz yet i save daunim 60 marasin long olgeta wan wan de—em i ting dispela bai helpim em long stap planti yia moa.
Ol Homon na Ol Jin
Sampela i ting marasin homon inap helpim yumi. Long ples bilong traim ol kain marasin samting, ol i bin givim homon DHEA long sampela animal na i olsem ol i no go lapun hariap.
Wanpela nius bilong Swiden (Aftonbladet) i stori long homon kinetin ol i kisim long diwai, na nius i kamapim tok bilong saveman Suresh Rattan, em wanpela profesa long Yunivesiti Arhus, Denmak, olsem: ‘Ol samting mipela i bin traim i soim olsem ol sel bilong skin bilong man em mipela i putim wantaim homon kinetin, em i no go lapun. Em i stap yangpela.’ Ol man i tok, taim ol i putim dispela marasin homon insait long ol binatang, ol i save stap longpela taim, olsem 30 i go inap 45 pesen moa antap long hap taim ol i save stap.
Ol i tok homon melatonin i bin helpim ol liklik rat long stap longpela taim, inap olsem 25 pesen moa. Na tu, ol dispela liklik rat i luk yangpela na skin i strongpela, winim taim ol i no kisim yet dispela homon.
Homon (hGH) i mekim wok bilong helpim bodi bilong man i go longpela, na sampela i tok em inap mekim skin i lait moa, na mekim ol masol i kamap bikpela, na helpim ol samting bilong maritpasin, na mekim man i amamas moa, na helpim tingting long wok gut moa, na helpim skin long wok gut olsem skin bilong yangpela i gat 15 krismas samting.
Na planti man i ting ol jin, olsem lo i stap long olgeta liklik liklik hap skin bilong man, dispela inap opim rot long man i ken i stap longpela taim moa. Ol saientis i bin kisim save olsem long rot bilong senisim ol jin long ol liklik snek, ol inap bosim hap taim ol dispela liklik snek i save stap laip. Long dispela rot ol i bin helpim sampela liklik snek long stap bikpela hap taim moa. Dispela i bin givim tingting long ol dispela saientis long painim wankain jin olsem long skin bilong man na senisim. Wanpela nius (Time) i kamapim tok bilong saveman Siegfried Hekimi bilong Yunivesiti McGill, Montreal, olsem: ‘Sapos yumi painim olgeta jin i bosim hamas yia yumi stap, ating bai yumi inap mekim ol i wok isi isi na bai yumi inap skruim sampela yia moa long i stap bilong yumi.’
Longtaim sampela saveman i save pinis olsem laspela hap bilong ol kromasom, ol i kolim telomere, em i save go sotpela long olgeta taim sel i kamapim nupela sel. Taim telomere i kamap sotpela tru, sel i no inap kamapim moa ol sel, na sel i dai. Wanpela kain marasin ensaim i stap long skin bilong man, ol i kolim telomerase, em inap mekim telomere i kamap longpela gen na long dispela rot sel inap kamapim gen ol nupela sel. Long klostu olgeta sel, dispela ensaim telomerase i no gat strong long mekim wok. Tasol ol i bin kisim ensaim telomerase i gat strong na putim i go insait long sampela sel, na dispela i bin mekim na ol dispela sel i kamap bikpela na ol i kamapim planti nupela sel.
Sampela saveman i tok, dispela inap opim rot long daunim ol sik bilong ol lapun. Orait olsem wanem long pasin bilong putim ol gutpela telomerase i go long ol sel? Saveman William A. Haseltine i tok: ‘Mipela i gat tingting olsem, isi isi insait long 50 yia bihain, bai mipela i mekim wok long dispela samting bilong helpim ol man long i stap laip oltaim oltaim.’—Nius The New York Times.
Ol Liklik Masin na Pasin Bilong Putim Skin Long Frisa
Sampela man i ting, bihain ol man bai mekim wok long kompyuta long stiaim ol liklik masin, em ol i liklik tru, winim ol sel, bilong stretim bek ol olpela sel na klok na lewa samting. Long wanpela bung i bin kamap bilong toktok long rot bilong pasim pasin bilong i go lapun, wanpela saveman i tok, bihain long yia 2000, sapos ol dokta i laik, ol inap mekim wok long ol dispela liklik masin bilong helpim ol man long i stap oltaim oltaim.
Narapela pasin i olsem: Taim man i dai, ol i putim skin bilong em insait long frisa na em i go ais olgeta. Ol i ting bihain, ol saveman inap kirapim ol sel i dai pinis, na long dispela rot man inap kirap bek na stap laip gen. Ol inap mekim bodi olgeta i kamap ais, o kru tasol. Wanpela man i tokim ol long putim sitbet long frisa. Bilong wanem? Sitbet i bilong wanpela pren bilong em i lus na i gat sampela gras na sel bilong skin i stap long en. Em i laik bai ol dispela gras na sel bilong skin i mas kamap ais, long wanem, sapos bihain ol saveman inap kamapim bek ol man long rot bilong sampela sel o wanpela sel tasol bilong em, orait em i laik bai dispela pren bilong em i gat rot long kamap laip gen.
Yumi Mas Bilip Long Husat?
Ol man i gat laik long stap laip oltaim—ol i no gat laik long i dai. Olsem na ol i save amamas long ol samting ol saientis i wok long mekim bilong helpim ol man long i stap longtaim. Tasol i kam inap long nau, i no gat as tru na yumi ken ting ol samting olsem homon DHEA, kinetin, melatonin, hGH, inap pasim pasin bilong i go lapun. Sampela i ting olsem sapos man i senisim ensaim telomerase long ol sel, dispela inap kamapim samting nogut, olsem sik kensa. Na tu, i no gat as na yumi ken ting ol dispela liklik masin na pasin bilong mekim skin bilong man i kamap ais em i rot tru bilong helpim man, nogat.
Tru, save bilong saiens i bin helpim sampela man long stap laip inap liklik hap taim moa na no ken sik tumas, na ating em bai helpim yet sampela man. Tasol dispela save i no inap givim laip i stap oltaim long man. Bilong wanem i no inap? Long wanem, save bilong saiens i no inap daunim as tru na man i go lapun na dai.
As Tru na Man i Go Lapun na Dai
Klostu olgeta saientis i wanbel long dispela tok olsem wanpela lo i stap long skin bilong yumi na yumi mas i go lapun na dai. Tasol yumi laik save: Wanem taim, na olsem wanem, na bilong wanem skin bilong yumi i bin kisim dispela lo?
Baibel i kamapim bekim bilong dispela askim, maski em i no stori long ol jin o DNA. Rom 5:12 i tok: “Wanpela man i bin mekim sin, na long dispela pasin sin i kamap long graun. Na sin i bringim dai i kam. Na dai i kisim olgeta man, long wanem, olgeta man i bin mekim sin.”
Namba wan man, Adam, inap i stap oltaim oltaim. Bodi bilong em inap long i stap oltaim oltaim na kisim amamas long dispela laip. Tasol bilong i stap oltaim oltaim, Adam i mas mekim sampela samting. Em i mas bihainim tok bilong As bilong laip, em Man bilong wokim em.—Stat 1:31; 2:15-17.
Long laik bilong em yet, Adam i sakim tok bilong Man bilong wokim em. I olsem Adam i tok, ol man bai stap gutpela sapos ol i bosim wokabaut bilong ol yet na God i no soim rot long ol. Olsem na em i mekim sin. Kirap long dispela taim na i go, i olsem dispela lo i stap long skin bilong em i senis. Dispela i mekim na em i no inap givim laip oltaim long ol pikinini bilong em; em i givim sin na dai tasol long ol.—Stat 3:6, 19; Rom 6:23.
Samting Yumi Inap Bilip Tru Long En
Tasol dispela samting i no bilong i stap olgeta taim. Rom 8:20 i tok: “Nau olgeta samting i stap nogut na i save bagarap. Dispela i no kamap long laik bilong ol yet. Nogat. God yet i mekim ol i stap olsem, bai ol i wetim gutpela samting God i laik mekim long ol.” Man bilong wokim yumi, em God Jehova, i larim ol man i dai, long wanem, ol i bin mekim sin long em, tasol taim em i mekim olsem, em i wokim rot na bai i gat as na ol i ken wetim gutpela samting i kamap.
Taim Jisas i kam daun long graun, em i kamapim klia dispela rot God i wokim. Jon 3:16 i tok: “God i gat wanpela Pikinini tasol i stap. Tasol God i laikim tumas olgeta manmeri bilong graun, olsem na em i givim dispela wanpela Pikinini long ol. Em i mekim olsem bilong olgeta manmeri i bilip long em ol i no ken lus. Nogat. Bai ol i kisim laip i stap gut oltaim oltaim.” Tasol sapos yumi bilip long Krais Jisas, olsem wanem dispela inap kisim bek yumi long dai?
Sapos sin i mekim na yumi dai, orait sin i mas tekewe pastaim na bai dai i ken pinis. Taim Jisas i kirap pinis long mekim wok bilong em long graun, Jon Bilong Baptais i tok: “Lukim. Em i Pikinini Sipsip Bilong God. Em i kam bilong tekewe sin bilong olgeta manmeri bilong graun.” (Jon 1:29) Krais Jisas i no gat sin liklik. Olsem na em i no bilong i dai, long wanem, dai em i pe bilong sin. Tasol em i larim ol man i kilim em i dai. Bilong wanem? Long wanem, long dispela rot em inap givim pe bilong baim bek yumi long sin.—Matyu 20:28; 1 Pita 3:18.
Em i givim pe pinis, na dispela i opim rot bilong olgeta man i bilip long Jisas ol i ken i stap na no ken dai. Tru, long rot bilong saiens ol saveman inap helpim yumi long i stap laip inap liklik hap taim moa, tasol pasin bilong bilip long Jisas em i rot tru bilong bringim yumi long laip oltaim. Jisas i bin kisim dispela kain laip long heven, na ol gutpela aposel bilong em na sampela moa tu bai kisim dispela kain laip long heven. Tasol yumi planti i bilip long Jisas, yumi bai kisim laip oltaim long graun, taim God Jehova i kamapim bek Paradais.—Aisaia 25:8; 1 Korin 15:48, 49; 2 Korin 5:1.
Laip Oltaim Long Paradais Long Graun
Wanpela man i kamapim askim olsem: “Hamas man inap kisim amamas long i stap bilong ol sapos ol i no ken i dai?” Yu ting ol bai les long i stap bilong ol sapos ol i no ken i dai? Baibel i tokaut stret nogat. “God i makim taim bilong olgeta samting i kamap, na ol i kamap long gutpela taim tru bilong ol. Na tu em i kirapim tingting bilong yumi na yumi laik save long ol samting i bin kamap bipo na long olgeta samting i laik kamap bihain. Tasol God i no larim yumi i save tru long olgeta samting em yet i mekim long bipo yet i go inap long bihain tru.” (Saveman 3:11) Ol samting God Jehova i bin wokim ol i planti tumas na ol bai pulim tingting bilong yumi na mekim yumi amamas i go inap long olgeta taim yumi stap laip—inap oltaim oltaim.
Wanpela man i bin kisim save long pisin ol i kolim Jei Bilong Saibiria, em i kolim dispela pisin olsem “wanpela gutpela pren” bilong em na em i tok em i bin kisim bikpela amamas long en, winim planti narapela samting. Taim em i wok long stadi long dispela pisin, dispela i pulim tingting bilong em. Em i tok em i bin stadi long dispela pisin inap 18 yia, tasol em i no pinis long stadi long dispela pisin. Orait, sapos wanpela pisin tasol inap pulim tingting bilong wanpela man i gat save, na inap 18 yia em i kisim bikpela amamas long en, orait tingim bikpela amamas yumi inap kisim long pasin bilong stadi long olgeta samting God i bin wokim long graun.
Tingim ol planti samting bilong saiens i save pulim tingting bilong yu na rot bai op long yu ken kisim save long en, long wanem, bai yu no sot moa long taim. Long tingting bilong yu, tingim ol gutpela gutpela hap yu inap go lukim na ol kain kain manmeri yu inap bungim na toktok wantaim ol. Wok long tingim ol kain kain samting yu inap mekim na wokim. Bai i gat planti samting yu ken kisim save long en na planti samting yu ken tingim na wokim. Taim yumi tingim ol planti samting God i bin wokim, yumi save, laip i no gat pinis long en, em tasol i rot na bai yumi inap mekim olgeta samting yumi ol man inap long mekim.
Baibel i kamapim klia olsem long pasin bilong kirap bek long matmat, ol man i dai pinis ol tu bai i gat rot long stap oltaim oltaim. (Jon 5:28, 29) Planti samting i bin kamap bipo na i stap hait long yumi, ating ol dispela samting inap kamap klia taim ol man i bin insait long ol dispela samting ol i kirap bek na ol i stori long ol dispela samting na bekim ol askim bilong yumi. Tru tumas, i gat planti planti samting i bin kamap bipo, em ol man i kirap bek long matmat ol inap stori long en.—Aposel 24:15.
Taim yumi tingim dispela taim, yumi ken ting olsem taim Jop i kirap bek long bihain em bai i gat laik long senisim tok bilong Jop 14:1. Ating bai em i laik tok olsem: ‘Nau mipela ol manmeri i save stap oltaim oltaim, na stat long taim mama i karim mipela, ol kain kain gutpela samting i save kamap long mipela.’
Ol man i bilip long Jehova na Jisas, ol i bilip strong olsem ol inap i stap longpela taim tru. Klostu nau dispela samting bai kamap tru tru. Lapun na indai bai pinis. Dispela i stret wantaim Song 68:20 i tok: “God, Bikpela bilong yumi, em i save helpim yumi na yumi no i dai.”—KTH 21:3, 4.
[Ol Piksa long pes 4, 5]
Bikpela save ol saveman i wok long kisim i kirapim ol man long ting bihain ol inap i stap longpela taim moa
[Piksa long pes 7]
Laip i no gat pinis long en, em tasol i rot na bai yumi inap mekim olgeta samting yumi ol man inap long mekim