Yu Mas Bilip Long En o Nogat?
WANPELA sumatin i gat 12-pela krismas i hatwok long kisim gut ol as lo bilong bungim ol namba samting (algebra). Tisa bilong em i tokim klas long wanpela samting i luk olsem i no hatwok long kisim save long en.
Em i tok: “x=y, na x i olsem 1 (x=1) na y i olsem 1 (y=1).”
Sumatin i ting olsem, ‘Tok bilong em i stret.’
Orait tisa i raitim planti leta na namba moa, na i luk olsem olgeta i stret, tasol bihain ol sumatin i kirap nogut taim tisa i tok: “Olsem na 2=1!”
Nau tisa i tokim ol sumatin: “Sapos dispela tok i no stret, yu mas soim mi, bilong wanem i no stret.”
Yangpela sumatin i no gat bikpela save long algebra na em i no inap soim tisa bilong wanem tok bilong em i no stret. Olgeta samting tisa i raitim i luk olsem em i stret tasol. Olsem na yu ting i stret sumatin i mas bilipim dispela tok bilong tisa, long wanem, tisa bilong em i gat bikpela save, winim em? Nogat tru! Sumatin i wokim tingting bilong em na em i ting: ‘Mi no gat wok long soim em bilong wanem dispela i no stret. Tingting bilong mi yet i tokim mi olsem dispela tok i no stret.’ (Sindaun 14:15, 18) Em i save pinis olsem tisa na ol wanklas bilong em ol i no inap tromoi 2 kina bilong kisim wan kina!
Bihain sumatin inap painim popaia long ol leta na namba tisa i bin raitim. Na dispela samting i painim em i bin lainim em long wanpela bikpela samting. Yu no ken bilipim wanpela longlong tok, maski wanpela man i gat bikpela save i kamapim dispela tok na i olsem em i stret na long dispela taim yu no inap kamapim as na i no stret. Dispela sumatin i bihainim wanpela gutpela as lo bilong Baibel i stap long 1 Jon 4:1—yu no ken bilipim kwik olgeta samting yu harim, maski i olsem em i kam long wanpela man o oganaisesen i gat nem o namba.
Dispela i no makim olsem yu mas strong strong long holimpas ol tingting em bipo yu ting em i stret. Yu popaia sapos yu pasim tingting bilong yu na yu no laik kisim ol nupela save em inap stretim sampela tingting kranki bilong yu. Tasol yu no ken “kirap nogut kwiktaim na pilim hevi long tingting bilong [yu]” taim wanpela i gat bikpela save o namba i laik subim yu long bilipim wanpela tok. (2 Tesalonaika 2:2) Dispela tisa i laik trikim liklik ol sumatin bilong en. Tasol sampela taim ol man i bihainim dispela kain pasin ol i laik nogutim man na ol i mekim. Sampela man ol “i save tumas long olgeta pasin bilong trik na giaman.”—Efesus 4:14; 2 Timoti 2:14, 23, 24.
Tok Bilong Ol Saveman i Stret Long Olgeta Taim?
Tasol maski ol saveman i gat planti save, planti ol narapela saveman i no wanbel long tingting bilong ol, na ol i save senisim nabaut tingting bilong ol tu. Tingim dispela samting: Ol saientis i tok pait long as bilong ol sik. Wanpela profesa bilong marasin long Havat Yunivesiti i tok: ‘Ol saientis i tok pait long as bilong ol sik, olsem em ol pasin samting i stap long skin na yumi bin kisim long papamama, o em ol samting i painim yumi na ol pasin yumi mekim long i stap bilong yumi.’ Sampela saientis i ting ol samting i painim yumi, yumi no inap bosim, na ol i ting wanpela kain samting i stap insait long skin, ol i kolim jin, dispela i mekim na bai yumi inap kisim wanem kain sik. Tasol sampela narapela saientis ol i ting bikpela samting i mekim na ol sik i painim man, em sindaun na pasin bilong em. Tupela lain wantaim ol inap kolim sampela samting i strongim tok bilong ol. Tasol dispela tok pait i no pinis.
Planti taim ol i painimaut olsem tingting bilong ol saveman i gat nem i no stret, maski long taim bilong ol ol man i ting olsem tingting bilong ol i stret tasol. Saveman Bertrand Russell i kolim Aristotal olsem ‘nambawan bilong olgeta saveman.’ Tasol Russell i tokaut olsem planti bilip bilong Aristotal ol i “kranki olgeta.” Em i tok: ‘Long taim bilong yumi, ol saientis i mas pait wantaim ol disaipel bilong Aristotal bilong kamapim klostu olgeta nupela save ol man i kisim long saiens, na pasin bilong skelim gut ol samting long tingting, o long save bilong dispela graun.’—Buk History of Western Philosophy.
Ol i Giaman na Kolim ‘Save’
Ating ol Kristen bilong bipo ol i bin bungim planti disaipel bilong ol saveman bilong ol Grik, olsem Sokratis, Pleto, na Aristotal. Ol man i bin skul long taim bilong ol aposel ol i ting save bilong ol i winim save bilong ol Kristen. Wan wan disaipel bilong Jisas tasol ol “i stap olsem saveman long ai bilong ol man bilong dispela graun.” (1 Korin 1:26) Tru tumas, ol man i bin kisim skul bilong ol dispela saveman ol i ting ol bilip bilong ol Kristen i “kranki toktok tasol.”—1 Korin 1:23.
Sapos yu bin i stap wantaim ol dispela Kristen bilong bipo, bai yu kirap nogut long tok gris bilong ol saveman, o gutpela tingting na save bilong ol bai kirapim yu long daun long ol? (Kolosi 2:4) Pol i tok i no gat as bilong mekim olsem. Em i tokim ol Kristen olsem Jehova i tingim “save bilong ol man i gat gutpela tingting” na “save bilong ol saveman” i olsem kranki toktok tasol. (1 Korin 1:19) Em i askim olsem: “Orait nau bai yumi tok wanem long ol gutpela tingting na save bilong ol saveman bilong dispela graun? Bai yumi tok wanem long ol man i save tumas long lo bilong Moses? Na long ol man i save tumas long pait long toktok?” (1 Korin 1:20) Maski ol saveman, na saveman bilong Lo, na ol man i save tumas long pait long toktok long taim bilong Pol ol i gat bikpela save, ol i no bin kamapim ol tok em inap stretim o pinisim ol hevi bilong ol man.
Olsem na ol Kristen i bin lain long abrusim dispela kain save aposel Pol i bin tok “ol i giaman na kolim ‘pasin bilong save.’ ” (1 Timoti 6:20, Nupela Testamen na Ol Sam) Dispela save em i sot long wanpela bikpela samting—ol i no kisim dispela save long God bambai ol i ken traim bilip bilong ol, i tru o nogat, olsem na Pol i tok em i giaman. (Jop 28:12; Sindaun 1:7) Ol man i bilipim dispela save ol i no inap kisim tok i tru, long wanem, ol i no kisim dispela tok long God, na nambawan man bilong giaman, em Satan, em i pasim tingting bilong ol.—1 Korin 2:6-8, 14; 3:18-20; 2 Korin 4:4; 11:14; KTH 12:9.
Baibel—Tok Bilong God Long Soim Rot
Ol Kristen bilong bipo ol i no gat tupela tingting—ol i bilip olsem God i bin tokaut long laik bilong em, na long ol samting em i laik kamapim long bihain, na long ol lo bilong em long Baibel. (2 Timoti 3:16, 17) Dispela i bin lukautim ol na ol man i no inap ‘autim olkain giaman save na toktok nating long ol na mekim ol i bihainim tingting bilong ol.’ (Kolosi 2:8) I wankain tu long nau. Taim yumi skelim, yumi inap luksave olsem tingting bilong ol man i save paulim man na tingting bilong ol i pait wantaim, tasol Baibel i save kamapim as tru bilong ol samting yumi inap bilip long en. (Jon 17:17; 1 Tesalonaika 2:13; 2 Pita 1:21) Sapos yumi no bilip long Baibel, i olsem yumi laik wokim haus antap long wesan nating, em i makim ol tingting na save bilong ol man, em tingting bilong ol i save senis nabaut.—Matyu 7:24-27.
Ating wanpela man bai tok: ‘Tasol ol save ol saientis i kisim pinis i kamapim klia olsem tok bilong Baibel i no stret na yumi no ken bilip long en. Olsem na yumi no ken bilip long Baibel, wankain olsem yumi no ken bilip long ol tingting na save bilong ol man i save senis nabaut, a?’ Bertrand Russell i tok olsem “taim Kopenikus, Kepla, na Galileo ol i laik kamapim tingting bilong ol olsem graun bilong yumi i no stap namel stret long olgeta samting bilong ples antap, ol i mas pait wantaim tingting bilong Aristotal na tok bilong Baibel.” Na tu i gat wanpela lain long nau ol i strong long tok Baibel i lainim yumi olsem God i bin wokim dispela graun insait long 7-pela de i gat 24 aua bilong en, tasol ol samting bilong graun yet i kamapim klia olsem dispela graun i stap planti bilion yia pinis.
Tru tru, Baibel i no tok graun bilong yumi i stap namel stret long olgeta samting bilong ples antap. Dispela em i bilip bilong sampela hetman bilong lotu ol yet i no save bihainim tok bilong Baibel. Tok i stap long Buk Stat i stori long taim God i wokim olgeta samting, em i no tok long graun bilong yumi i bin i stap hamas yia. Olsem na ating graun i bin i stap planti bilion yia samting, na Buk Stat i no tok ol dispela wan wan de bilong God i wokim ol samting i gat 24 aua tasol. (Stat 1:1, 5, 8, 13, 19, 23, 31; 2:3, 4) Sapos yu skelim stret tok bilong Baibel, yu bai save olsem em i no buk bilong stori long saiens, tasol bai yu save tu olsem em i no buk bilong kamapim ol “kranki tok.” Tru tumas, tok bilong Baibel i stret olgeta wantaim ol samting ol saiens i bin kisim save pinis long en.a
“Stretpela Tingting”
Tru, planti disaipel bilong Jisas ol i olsem ol man nating, na ol i no bin kisim bikpela skul, tasol ol i gat wanpela samting God i bin givim ol na ol inap mekim wok long en. Maski ol i bilong we o ol i gat wanem kain sindaun, ol inap mekim wok long stretpela tingting na pasin bilong wokim tingting. Aposel Pol i tokim ol wanbilip Kristen long mekim wok long “stretpela tingting,” bilong ol bambai ol “inap long save tru long laik bilong God. Bai [ol] i save long ol pasin i gutpela na long ol pasin God i laikim tumas na long ol pasin i inap tru na i stret olgeta.”—Rom 12:1, NW; 12:2.
Ol Kristen bilong bipo ol i mekim wok long “stretpela tingting” God i givim ol na ol i save olsem, ol save o bilip i no stret wantaim Tok Bilong God em i samting nating. Sampela saveman long taim bilong ol Kristen bilong bipo ol i “wok long daunim tok i tru” na ol i givim baksait long ol samting i kamapim long ples klia olsem God i stap. Aposel Pol i tok: “Ol i hambak na i tok, ‘Mipela i gat save,’ tasol ol i kamap longlong tru.” Ol i givim baksait long tok i tru bilong God na ol samting em i laik mekim bilong kamapim laik bilong em, olsem na “tingting bilong ol i kamap longlong. I olsem ol i no gat tingting na save, na ol i stap long tudak.”—Rom 1:18-22; Jeremaia 8:8, 9.
Ol man i save tok ol i gat save, planti taim ol i kamapim kain tok olsem “I no gat wanpela God i stap” o “Yu no ken bilip long tok bilong Baibel” o “Yumi no stap long ‘taim bilong las de.’ ” Kain tok olsem em i longlong tru long ai bilong God, wankain olsem dispela tok “2=1.” (1 Korin 3:19) Maski ol man i daun na bihainim tok bilong husat, yu no gat wok long kisim tingting bilong ol sapos dispela tingting i pait wantaim tok bilong God, na i sakim tok bilong em long Baibel, na sakim gutpela tingting. Olsem na yumi mas bihainim savepasin na bilip olsem: “Olgeta man i save giaman, tasol God wanpela i save mekim tok tru oltaim.”—Rom 3:4.
[Futnot]
a Sapos yu laik kisim sampela save moa, lukim dispela tupela buk; The Bible—God’s Word or Man’s? na Is There a Creator Who Cares About You?, em Sosaiti Wastaua Bilong Nu Yok i wokim.
[Ol Piksa long pes 31]
Tingting bilong ol man i save senis nabaut, tasol Baibel i save kamapim as tru bilong ol samting yumi inap bilip long en
[Ol Kredit Lain]
Left, Epicurus: Photograph taken by courtesy of the British Museum; upper middle, Plato: National Archaeological Museum, Athens, Greece; right, Socrates: Roma, Musei Capitolini