Ol Spot Bilong Bipo na Pasin Bilong Win

“OLGETA man i laik win long resis, ol i save daunim olgeta laik bilong bodi.” “Man i ran long resis, em i mas bihainim lo bilong resis. Sapos nogat, em bai i no inap kisim prais bilong man i win.”​​—⁠1 Korin 9:​25; 2 Timoti 2:⁠5.

Ol dispela resis, o spot, aposel Pol i stori long en ol i bikpela samting long ol Grik bilong bipo. Stori bilong ol samting i bin kamap bipo i tok wanem long ol dispela resis?

Nau tasol wanpela so i stori long ol spot bilong ol Grik (Nike​​—⁠Il gioco e la vittoria [“Nike​​—⁠Ol Spot na Pasin Bilong Win”]) i bin kamap long haus Kolisium long Rom.a So i bin bekim dispela askim antap na i givim tingting long yumi bilong skelim, olsem Kristen i mas i gat wanem tingting long ol samting bilong spot.

Bilong Bipo

Tru, Grik i no namba wan kantri long go pas long mekim ol spot. Tasol long yia olsem 850 B.C.E., wanpela man Grik bilong raitim stori, nem bilong em Homa, em i tok ol Grik i wanpela lain i wok strong long bihainim pasin bilong ol bikman bilong spot, ol i save resis resis wantaim ol arapela, na pasin bilong pait gut na pilai spot i bikpela samting long ol. So i stori olsem pastaim ol bikpela de bung bilong ol Grik ol i samting bilong lotu, bilong givim ona long ol god long ol bung bilong planim ol bikman. Stori Iliad em Homa i bin raitim na i olpela tru, i stori long bung bilong planim Patroklus, we ol soldia, em ol poroman bilong Akilis, i bin putim bainat bilong ol i go daun long graun na ol i kirap resis wantaim ol arapela bilong kamapim strong bilong ol​—⁠long boksen, resling, tromoi diskas na spia, na resis bilong karis.

Bihain ol i kirap mekim kain bung olsem long olgeta hap bilong Grik. Wanpela buk bilong so i tok: ‘Long ol dispela bung we ol i mas rispek long ol god bilong ol, ol Grik i lusim pasin bilong pait na bagarapim man ol i save mekim oltaim, na ol i kirap pilai spot.’

Planti taun i kirap bihainim dispela pasin bilong bung long ples lotu bilong givim ona long ol god long rot bilong resis long spot. Bihain, 4-pela bikpela bung​​—⁠Olimpik na Nimian gems, em tupela i bilong givim ona long god Sus, na Pitian na Ismian gems, em narapela i givim ona long god Apolo na narapela long god Poseidon​​—⁠ol i kamap bikpela samting long olgeta Grik. Ol Grik bilong ol narapela narapela hap ol inap insait long ol dispela spot. Long ol dispela bung, ol i save beten na mekim ol ofa, na tu, ol i givim ona long ol god long rot bilong resis long spot na danis samting.

Nambawan bikpela bung na i olpela tru, em ol i tok i bin kirap long 776 B.C.E., ol i save mekim long olgeta 4-pela 4-pela yia bilong givim ona long god Sus long Olimpia. Nambatu bikpela bung em Pitian. Ol i mekim klostu long wanpela ples holi i gat nem, em Delfi, na ol spot i insait long dispela bung tu. Tasol bilong givim ona long Apolo, god bilong singsing na musik, ol i mekim planti singsing na danis.

Ol Spot

Bipo, i no gat planti kain spot olsem bilong nau, na ol man tasol i insait long ol, ol meri nogat. Long Olimpik gems bilong bipo i gat 10-pela kain spot tasol. Ol imis na ol piksa ol man i bin penim long ol botol ol i bin wokim long retpela graun​—⁠em ol i stap long so i bin kamap long haus Kolisium​—⁠ol i makim ol dispela kain spot.

I gat 3-pela kain resis bilong ran​​—⁠200 mita, 400 mita, na 4,500 mita. Ol spotman i save ran na eksasais as nating. I gat wanpela resis we ol wan wan man i mekim 5-pela samting: ran, tromoi lek na kalap longwe tru, tromoi diskas, tromoi spia, na resling. Sampela spot moa em boksen na pancratium. Ol man i tok pancratium “em wanpela spot nogut tru we ol man i boksen han nating na resling wantaim.” Na tu, ol i wokim resis bilong karis inap 1,600 mita. Ol karis i no gat baksait bilong en, ol wil i liklik, na tupela o fopela hos i pulim i go.

Boksen inap mekim nogut tru long skin bilong man na sampela taim em i dai. Ol i save pasim long han bilong ol, hap let i gat ol liklik hap ain long en i sap tru. Olsem na yumi ken save long as, na taim wanpela man, nem bilong em Stratofonte, i bin lukim bodi bilong em long glas bihain long em i bin boksen 4-pela aua, em i no luksave long em yet. Ol imis na piksa bilong bipo i kamapim klia olsem skin bilong ol man bilong boksen i bin kamap nogut tru.

Lo bilong resling i olsem: Taim man i holim skin bilong narapela, em i ken holim hap i kirap long het i go daun long bel tasol, na man i win, em man i go pas long tromoi narapela i go daun na pinim em long graun 3-pela taim. Tasol long pancratium, narapela inap kikim narapela na tanim ol skru bilong em. I gat wan wan samting tasol ol i no ken mekim: Ol i no ken putim pinga long ai bilong narapela o skrapim skin o kaikaim em. Ol i mas traim long tromoi narapela i go daun long graun na fosim em long givap. Sampela i ting dispela “em nambawan gutpela pilai bilong lukim, winim olgeta narapela pilai i kamap long Olimpia.”

Wanpela pilai pancratium i gat nem i bin kamap long Olimpia long 564 B.C.E. Arahion i pait wantaim wanpela man na taim dispela man i wok long pasim nek bilong em, Arahion i mekim skru bilong bikpela pinga bilong lek bilong dispela man i lus. Man ya i kisim bikpela pen na em i givap, na nau Arahion i dai. Ol jas i tok Arahion, dispela man i dai pinis, em i win!

Ol karis i resis em wanpela resis i gat nem, winim ol narapela resis, na ol bikman tu i laikim, long wanem, man i winim resis, em papa bilong ol hos na karis, draiva bilong karis nogat. I gat hatwok long namba wan hap bilong dispela resis, long wanem, draiva i mas bihainim hap rot em i kirap long ran long en​—⁠em i mas bihainim dispela hap tu taim em i raunim ol pos. Sapos em i stiaim karis i go long hap narapela karis i ron long en, dispela inap kamapim eksiden em ol man i amamas nogut tru long lukim.

Prais

Aposel Pol i tok: “Ol man i ran long resis, olgeta i save ran, na wanpela tasol i save kisim prais.” (1 Korin 9:​24) Pasin bilong win i nambawan bikpela samting. I no gat namba 2 o namba 3 prais. Wanpela rait bilong so i tok, “Win, ‘Nike,’ dispela tasol i stap nambawan samting long laip bilong spotman. Man i mas win, long wanem, dispela samting tasol i save kamapim ples klia strong bilong skin na pasin tru tru bilong dispela man na i givim biknem long asples bilong em.” Homa i kamapim dispela tingting long buk Iliad. Em i tok: “Mi lain pinis olsem oltaim mi mas win.”

Prais ol i givim man i win long gems bilong ol Grik, em wanpela bilas bilong het ol i wokim long ol lip bilong diwai. Pol i tok dispela prais man i kisim ‘bihain bai em i bagarap.’ (1 Korin 9:​25) Tasol maski dispela prais i olsem ol lip tasol, em i makim wanpela bikpela samting. Em i makim wanpela bikpela strong i stap long ol samting long antap na long graun na em i givim strong long man i winim resis. Taim man i bin tingting strong long winim resis em i win, dispela i makim olsem ol god i bin mekim gut long em. Ol imis na piksa long ol botol samting ol i putim long so ol i piksa bilong Nike, god meri Grik bilong win, i givim prais long man i winim resis. Taim spotman i winim resis long Olimpia, dispela em nambawan bikpela samting long em, winim olgeta narapela samting.

Bilas bilong het ol i givim olsem prais long Olimpik gems, em bilas ol i bin wokim long lip oliv​​—⁠long Ismian gems em lip pain, long Pitian gems em lip lorel, na long Nimian gems em wel lip seleri. Ol man bilong stretim spot i kamap long ol narapela hap ol i save givim mani samting olsem prais bilong pulim ol hapman bilong pilai i kam pilai. Sampela gutpela botol i stap long so, em ol prais ol i bin givim long man i bin pilai long gems long Atens, em gems bilong givim ona long god meri Atena. Gutpela wel bilong Atik i bin stap long ol dispela botol. Piksa long wanpela sait bilong botol em i makim god meri Atena na i gat rait i tok “prais bilong ol resis bilong Atena.” Narapela sait i gat piksa bilong resis em man i bin winim.

Ol wanples bilong spotman i winim resis, ol tu i insait long biknem dispela man i kisim. Taim man i winim resis em i go bek long ples, bikpela lain manmeri i save wokabaut long rot bilong amamas long em. Ol i sanapim piksa bilong em bilong tenkyu long ol god​—⁠em samting ol i no save mekim long ol man nating⁠—​na ol man bilong singsing ol i stori long bikpela strong bilong em. Bihain, taim ol bikpela bung i kamap ol i makim gutpela sia bilong dispela spotman i ken sindaun long en, na ol i givim pensen mani long em.

Haus Spot na Ol Spotman

Ol i ting pasin bilong pilai spot na resis, em wanpela bikpela samting insait long ediukesen bilong ol man-soldia. Olgeta taun Grik i gat haus spot, we ol i bungim pasin bilong trenim bodi wantaim pasin bilong kisim save long ol samting bilong graun na ol samting bilong lotu. Haus spot i save raunim wanpela bikpela hap we ol man i ken trening, na i gat ol klasrum na laibreri tu. Planti yangpela man, em famili bilong ol i gat planti mani, ol i save go long ol dispela haus spot bambai ol i ken kisim ediukesen. Long dispela hap, ol spotman i save wok strong longpela taim tru bambai ol i ken redi long gems na i gat ol trena i helpim ol. Ol trena i mekim wok tu bilong skelim kaikai bilong ol na em i tambuim ol long mekim maritpasin.

Long dispela so i bin kamap long Kolisium, ol man inap lukim ol piksa bilong ol spotman bilong bipo. Ol Rom i bin wokim kopi bilong ol imis ol Grik i bin wokim, na planti i stap long so. Ol Grik long bipo i ting man i gat gutpela skin em i gat ol stretpela pasin tu na ol bikman tasol i kain man olsem, olsem na ol i save laikim tru gutpela skin bilong spotman i winim resis. Ol Rom i laikim ol dispela imis olsem gutpela bilas, em planti i bilasim ol stediam, ples waswas, na haus bilong ol bikman.

Ol Rom i laikim ol spot we ol man inap kisim bagarap, olsem na long ol spot Grik i kamap long Rom, ol i laikim moa yet boksen, resling, na pancratium. Ol Rom i no tingim ol dispela spot i olsem resis bilong kamapim ol stretpela pasin bilong ol spotman, nogat. Ol i tingim ol spot olsem samting bilong amamas tasol. Ol i no bihainim tingting bilong ol Grik ol i ting spot em samting bilong ol soldia-spotman tasol na em samting i insait long ediukesen bilong ol. Ol Rom i mekim ol spot Grik i kamap olsem wanpela eksasais tasol ol i save mekim paslain long ol i waswas na wanpela spot ol man nating i save mekim na ol man i amamas long lukim, kain olsem gladieta gems.

Ol Kristen na Ol Gem

Ol samting bilong lotu i insait long ol dispela gem, na dispela em wanpela as na ol Kristen long taim bilong ol aposel ol i klia long ol. Baibel i tok: “Olsem wanem, bai yumi bungim haus bilong God wantaim haus lotu bilong ol giaman god?” (2 Korin 6:​14, 16) Olsem wanem long ol spot long nau?

Tru, ol spot bilong nau i no save givim ona long ol god haiden. Tasol sampela spot long nau i save kirapim man long givim bel tru long en, wankain olsem ol spot long bipo i bin mekim. Na tu, ol ripot i bin kamap long sampela yia i go pinis ol i soim olsem, bilong helpim ol spotman long win, sampela i bin redi long kisim ol drak em inap bagarapim skin na laip bilong ol.

Long tingting bilong ol Kristen, spot inap helpim ol liklik tasol. Ol gutpela pasin bilong spirit yumi bihainim, em dispela samting tasol “i bilasim insait” bilong yumi na long ai bilong God yumi luk naispela tru. (1 Pita 3:​3, 4) Yumi save olsem i no olgeta spotman long nau i strong tumas long resis winim ol arapela, nogat; tasol planti i olsem. Olsem wanem? Sapos yumi bung wantaim ol, dispela bai helpim yumi long bihainim dispela tok bilong Baibel:​—⁠“Yupela i no ken tingting long yupela yet tasol na wok long kamapim biknem bilong yupela. Nogat. Yupela i mas daunim yupela yet”? O pasin bilong bung wantaim ol bai kirapim yumi long bihainim “pasin birua na belhat na kros na bel nogut na mangal na pasin bilong ting long yu yet tasol na tok pait”?​​—⁠Filipai 2:3; Galesia 5:​19-​21.

Planti spot long nau, olsem ragbi, resling, boksen, ol inap kirapim pasin pait. I gutpela sapos man i laikim tumas ol dispela kain spot i ken tingim Song 11:5 (NW ): “Jehova yet i save skelim ol stretpela man na ol man nogut. Na em i no laikim tru ol man i laikim pasin pait.”

Eksasais em i gutpela samting, na aposel Pol i tok “sapos yumi laik mekim bodi bilong yumi i kamap strong, na yumi save trening oltaim, dispela bai i helpim yumi liklik.” (1 Timoti 4:​7-​10) Tasol taim Pol i stori long spot bilong ol Grik, em i stori long en bilong soim olsem i bikpela samting long ol Kristen i mas kisim ol gutpela pasin, olsem bosim gut bel na sanap strong. Mak Pol i wok strong long winim, em “prais” bilong kisim laip oltaim em God i givim. (1 Korin 9:​24-​27; 1 Timoti 6:​12) Long dispela samting em i stap gutpela piksa bilong yumi ken bihainim.

[Futnot]

[Blok/Ol Piksa long pes 31]

Man Bilong Boksen

Dispela imis bilong 300 B.C.E. samting i kamapim ol samting nogut i bin kamap long boksen bilong bipo. Buk bilong so i bin kamap long Rom, em i stori long boksen na i tok: “Pasin we man i boksen i no save givap . . . em i pait strong i go na ‘bekim bek bagarap,’ em pasin ol man i save litimapim. Ol sua man i kisim long pait i save bung wantaim mak bilong ol sua em i bin kisim bipo.”

[Piksa long pes 29]

Ol karis i resis em wanpela resis i gat nem, winim olgeta narapela spot long bipo

[Piksa long pes 30]

Ol man long bipo i wokim piksa long Nike, god meri bilong win, i givim prais long man i win