Laip Stori
“Dispela Laip Nau”—Kisim Amamas Long En!
Stori bilong Ted Buckingham
Mi bin mekim wok bilong God fultaim inap 6-pela yia na mi marit inap 6-pela mun pinis na wantu sik polio i kisim mi. Em yia 1950, na mi gat 24 krismas tasol. Mi stap 9-pela mun long haus sik na long dispela taim mi wok long tingim i stap bilong mi. Nau mi gat bagarap long skin na mi tingting planti—olsem wanem long i stap bilong mi wantaim meri bilong mi Joyce long bihain?
PAPA bilong mi i no man bilong tingim lotu, tasol long 1938 em i kisim wanpela buk nem bilong en Government.a Long dispela taim i gat planti hevi na kros namel long ol lain politik na i luk olsem pait bai kirap, na ating dispela i bin kirapim papa long kisim dispela buk. Mi save em i no bin ritim dispela buk, tasol mama em meri bilong tingim lotu, na em i ritim. Em i pilim tru ol tok bilong en na kwiktaim em i lusim Sios Bilong Inglan, na maski papa i biruaim em, em i kamap wanpela Witnes Bilong Jehova na em i stap gut long God i go inap long taim em i dai long 1990.
Mama i kisim mi i go long namba wan miting Kristen bilong mi long wanpela Haus Kingdom long Epsom, long hap saut bilong London. Kongrigesen i bung long wanpela haus bipo em i stua, na mipela i harim wanpela tok bilong J. F. Rutherford long pikap, em i bin lukautim wok bilong ol Witnes Bilong Jehova long dispela taim. Dispela tok i pas strong long tingting na bel bilong mi.
Ol i wok long tromoi planti bom moa yet long London na i luk olsem bagarap bai painim mipela. So long 1940 papa i kisim mipela i go sindaun long wanpela hap we mipela inap i stap gut, em long Maidenhead, em wanpela liklik taun i stap longwe long hap wes bilong London inap 45 kilomita. Dispela i helpim gut mipela, long wanem, ol 30 bratasista bilong kongrigesen ol i strongim gut mipela. Fred Smith, em wanpela strongpela Kristen i bin kisim baptais long 1917, em i kirap helpim mi, na em i lainim mi long mekim gut wok bilong autim tok. I kam inap nau, mi tenkyu tru long gutpela pasin em i bin mekim na long gutpela helpim em i bin givim long mi.
Mi Kirap Autim Tok Fultaim
Long 1941, taim mi gat 15 krismas mi kisim baptais long wara Thames long wanpela de i kol tru long mun Mas. Long dispela taim, bikbrata bilong mi, Jim, em i putim nem pinis long mekim wok autim tok fultaim. Em wantaim meri bilong em Madge i mekim wok sekit na wok distrik inap planti yia long olgeta hap bilong Inglan, na long nau tupela i sindaun long Birmingham. Liklik susa bilong mi, Robina, wantaim man bilong em Frank, ol tu i mekim yet wok bilong Jehova.
Mi mekim wok kuskus long wanpela faktori i save wokim ol klos. Wanpela taim maneja i singautim mi i go long ofis na i tok em i laik givim wanpela gutpela wok tru long mi olsem man bilong baim ol samting bilong kampani. Tasol inap longtaim pinis mi bin tingting long bihainim pasin bilong brata bilong mi, olsem na long gutpela pasin mi tokim em olsem mi no inap kisim dispela wok, na mi tokaut long as na mi no laik kisim. Mi kirap nogut long tok bilong em! Em i tok amamas long mi laik mekim gutpela wok Kristen olsem. Olsem na bihain long wanpela kibung distrik long Northampton long 1944, mi kirap mekim wok autim tok fultaim.
Namba wan ples wok bilong mi em Exeter, long hap bilong Devon. Ol bom i bin bagarapim dispela taun na isi isi ol i wok long stretim gen. Mi stap long wanpela flet i gat tupela painia i sindaun pinis long en, em Frank na Ruth Middleton. Tupela i mekim gut tru long mi. Mi gat 18 krismas tasol na mi no gat save long wasim ol klos na kukim kaikai, tasol mi lain lain i go na bihain mi inap mekim gut ol dispela wok.
Poroman bilong mi long wok autim tok em Victor Gurd, em i gat 50 krismas. Em i bilong Aialan na em i bin autim tok kirap long 1920 samting. Em i skulim mi long skelim gut taim bilong mi long mekim ol samting, na long givim bel moa long ritim Baibel, na long mekim wok long ol narapela narapela Baibel ol i bin tanim. Insait long ol dispela yia mi stap yangpela yet, pasin bilong Victor long sanap strong i bin helpim mi gut.
No Insait Long Pait
Pait i laik pinis, tasol gavman i wok yet long painim ol yangpela man bilong go insait long ami. Mi bin go long kot long 1943 long Maidenhead na mi tokaut klia long kot olsem mi mekim wok bilong God long autim Gutnius, olsem na ol i mas larim mi. Kot i no orait long dispela, tasol mi go long Exeter long kirapim wok bilong mi long autim tok fultaim. Olsem na taim mi stap yet long Exeter ol i salim tok long mi mas i go sanap long kot. Ol i makim mi long kalabus inap 6-pela mun wantaim strongpela wok, na majistret i tokim mi, em i laik makim mi long stap longpela taim moa long kalabus, tasol em i no inap. Taim dispela 6-pela mun i pinis, ol i salim mi i go bek long kalabus inap 4-pela mun moa.
I no gat narapela Witnes long kalabus—mi wanpela tasol—olsem na ol woda i kolim mi Jehova. Taim ol kalabus i mas sanap long lain na ol i kolim nem bilong ol wan wan, ol i save kolim mi long dispela nem na dispela i narapela kain tru long mi, tasol mi mas tok yesa long en. Tasol i gutpela tru long harim ol i kamapim nem bilong God long olgeta de! Long dispela rot ol kalabus i ken save, mi bihainim maus bilong bel olsem wanpela Witnes Bilong Jehova, na long dispela as mi stap long kalabus. Bihain ol i salim Norman Castro i kam long dispela haus kalabus na nau ol i senisim nem bilong mitupela—ol i kolim mitupela olsem Moses na Aron.
Ol i kisim mi long Exeter i go long haus kalabus long Bristol na bihain i go long haus kalabus bilong Winchester. Tru, sampela taim i stap bilong mi i gat hatwok long en, tasol bel na tingting bilong mi i stap gutpela na dispela i helpim mi. Mitupela Norman i amamas long mekim Memorial wantaim long Winchester. Francis Cooke i kam lukim mipela long haus kalabus na em i givim gutpela tok bilong Memorial.
Ol Senis i Kamap Bihain Long Pait
Long kibung bilong Bristol long 1946, ol i kamapim nupela buk bilong stadi long Baibel, em “Let God Be True,” na long dispela taim mi bungim wanpela naispela meri, em Joyce Moore, em tu i mekim wok painia long Devon. Inap 4-pela yia bihain mitupela i marit long taun Tiverton, em mi bin i stap long en kirap long 1947. Mipela i rentim wanpela rum long K3.20 long olgeta wik. Mitupela i stap amamas tru!
Long namba wan yia bilong mipela long marit, mipela i lusim dispela ples na i go long hap saut long Brixham, em wanpela naispela taun long nambis. Long dispela taun yet ol i bin kisim save long wanpela kain pasin bilong kisim pis long bot. Tasol mipela i no stap longtaim long dispela hap na mi kisim sik polio taim mipela i go long wanpela kibung long London. Tingting bilong mi i dai. Mi stap 9-pela mun long haus sik olsem mi stori pinis. Han sut na tupela lek i nogut—na ol i stap yet olsem—na mi mas holim stik na wokabaut. Gutpela meri bilong mi i poroman wantaim mi long olgeta taim na em i strongim bel bilong mi, long wanem, maski em i gat bikpela wok, em i wok yet long autim tok fultaim. Tasol nau bai mipela i mekim wanem? I no longtaim na mi kisim save olsem han bilong Jehova i no sot.
Long yia antap mipela i go long wanpela kibung long Wimbledon, London. Long dispela taim mi no holim stik moa na wokabaut. Long dispela kibung mipela i bungim Pryce Hughes, em i bosim wok long Inglan. Wantu em i tokim mi: “Mipela laik bai yu mekim wok sekit!” Man! Dispela i strongim tru bel bilong mi! Tasol olsem wanem? Skin bilong mi i gat strong inap long mi mekim dispela wok? Mitupela Joyce i tingting planti long dispela samting, tasol mi kisim skul inap wanpela wik na mi bilip strong long Jehova bai helpim mi, na nau mipela i go bek long hap saut-wes bilong Inglan na mi kirap mekim wok olsem wasman sekit. Long dispela taim mi gat 25 krismas tasol, tasol ol Witnes long dispela hap i bin mekim gutpela pasin na pasin isi long mi na ol i helpim mi gut tru, na mi tingim yet dispela pasin bilong ol.
Mitupela Joyce i bin mekim kain kain wok bilong autim tok, tasol wok bilong go lukim ol kongrigesen i helpim mipela long pas gut wantaim ol bratasista Kristen. Mipela i no gat ka, olsem na mipela i save raun long tren na bas. Dispela sik i pasim mi liklik long mekim sampela samting, na mi lain yet long karim hevi bilong en, tasol mipela i amamas long gutpela wok mipela inap mekim i kam inap long 1957. Tasol long dispela yia i gat narapela senis i kamap.
Wok Misineri
Mipela i amamas tru long kisim pas i singautim mipela i go long namba 30 klas bilong Skul Gileat. Sik polio i no pasim mi tumas, olsem na mitupela Joyce i amamas long go. Mipela i save pinis olsem oltaim Jehova i save givim strong long mipela sapos mipela i wok strong long mekim laik bilong em. Inap 5-pela mun mipela i kisim bikpela skul long Wastaua Baibel Skul Bilong Gileat, i stap long naispela ples tru long South Lansing, New York, Amerika. Klostu olgeta sumatin i marit na ol i mekim wok olsem wasman raun. Long skul ol i askim mipela long husat i laik go mekim wok misineri long ol narapela kantri, na mipela wantaim sampela moa i tok orait long dispela. Ol i makim mitupela long i go long Yuganda, long Is Afrika.
Long dispela taim i gat tambu long wok bilong ol Witnes Bilong Jehova long Yuganda, olsem na ol brata i tokim mi long sindaun long dispela kantri na painim wanpela wok skin. Mipela i raun longwe tru long tren na bot na bihain mipela i kamap long Kampala, long Yuganda. Ol lain bilong gavman long imigresen ol i no amamas long lukim mipela, na ol i tok mipela i ken stap inap sampela mun tasol. Bihain ol i tok mipela i mas lusim kantri. Mipela i kisim tok long hetkota na mipela i go long Noten Rodisia (nau ol i kolim Sambia). Mipela i amamas tru long bungim 4-pela wanklas bilong mipela long Gileat—Frank na Carrie Lewis, na Hayes na Harriet Hoskins. Bihain liklik ol i salim mitupela i go long Sauten Rodisia (nau ol i kolim Simbabwe).
Mipela i raun long tren na mipela i lukim naispela wara kalap, ol i kolim Victoria Falls, em namba wan taim bilong mipela long lukim, na bihain mipela i kamap long Bulawayo. Inap liklik taim mipela i stap wantaim famili McLuckie, em ol i insait long namba wan lain Witnes i bin kam sindaun long dispela hap. Insait long 16 yia mipela i bungim ol planti taim na mipela i save gut long ol.
Lain Long Ol Senis i Kamap
Inap tupela wik mi lain na kisim save long wok bilong autim tok long Afrika, na bihain mi kisim wok olsem wasman distrik. Bilong autim tok long bus bilong Afrika, mipela i mas karim wara, kaikai, ol samting bilong slip, klos, masin bilong soim piksa wokabaut, jenareta, bikpela laplap bilong sutim piksa long en, na sampela samting moa. Mipela i pulimapim ol dispela samting long wanpela strongpela trak em inap karim mipela raun long ol rot nogut bilong bus.
Mi wok wantaim ol wasman sekit em ol i bilong Afrika, na Joyce i helpim ol meri pikinini bilong ol, em ol tu i kam. I hatwok long wokabaut long ples kunai bilong Afrika, na moa yet long taim bilong bikpela san olsem long belo samting. Tasol i no longtaim na mi lukim olsem sik bilong mi i no givim hatwok tumas long mi long dispela hap, na mi tenkyu long dispela.
Ol lain bilong dispela hap ol i stap rabis. Planti bilong ol i kalabus long ol pasin na bilip bilong ol tumbuna na ol i save kisim planti meri, tasol ol i rispek tru long ol tok bilong Baibel. Long sampela hap ol i wokim ol miting bilong kongrigesen aninit long ol bikpela diwai, na long nait ol i laitim ol lam na hangamapim nabaut. Long nait, taim mipela i stadi long Baibel aninit long ol sta i save lait gut, bel bilong mipela i save pilim tru gutpela wok bilong God, em i bin wokim ol dispela naispela sta.
Mipela i save soim ol piksa slait bilong Sosaiti Wastaua long ol hap ol Afrika i sindaun long en, na dispela tu em samting mipela i no inap lusim tingting long en. Sampela kongrigesen i gat 30 Witnes, tasol taim mipela i soim piksa long ol, mipela i save bai i gat 1,000 samting i kam bung!
Long ples hat i gat planti sik, tasol oltaim mipela i mas holim stretpela tingting long dispela samting. Mitupela Joyce i lain long karim ol dispela hevi—sampela taim mi kisim sik malaria na sampela taim Joyce i kisim sik long ol liklik binatang nogut i save stap long wara bilong dring o long kaikai.
Bihain ol i singautim mipela i go wok long brens ofis long Salisbury (nau ol i kolim Harare), na mi amamas long wok wantaim ol narapela gutpela wokman bilong Jehova, sampela em Lester Davey na George na Ruby Bradley. Gavman i givim namba long mi long wokim marit bilong ol manmeri, olsem na mi inap mekim ol tok bilong marit na stretim marit bilong ol bratasista Afrika, na dispela pasin i strongim marit bilong ol Kristen insait long kongrigesen. Sampela yia bihain mi kisim narapela gutpela wok—em bilong raun na lukim ol kongrigesen insait long kantri ol i no mekim tok ples Bantu. Inap 10-pela yia samting mitupela Joyce i amamas long kisim save long ol brata long ol dispela hap, na mipela i amamas long lukim ol i wok long kamap strong long ol samting bilong spirit. Insait long dispela taim mipela i go lukim tu ol brata long Botswana na Mosambik.
Go Long Narapela Hap Gen
Mipela i stap planti yia long saut Afrika na long 1975 ol i salim mipela i go long Siera Leon, long Wes Afrika. Mipela i kirap mekim nupela wok bilong mipela long brens ofis, tasol i no longtaim na mi kisim strongpela sik malaria na mi no gat strong. Dispela i mekim na bihain mi mas i go lukim dokta long London, na ol i tok i no gutpela long mi go bek long Afrika. Mipela i bel hevi long dispela, tasol famili bilong Betel long London i mekim gut long mitupela. I gat planti brata Afrika i stap long planti kongrigesen long London na ol tu i mekim gut long mipela. Skin bilong mi i wok long kamap strong gen na mi kisim narapela wok, em bilong lukautim dipatmen bilong baim ol samting. Long ol yia bihain long en, wok bilong yumi i go bikpela tru na ol i mas wokim planti Haus Kingdom samting, olsem na mi gat planti wok bilong mekim.
Long 1990 samting, Joyce i kisim wanpela strongpela sik na em i dai long 1994. Em i bin i stap gutpela poroman tru bilong mi na oltaim em i mekim pasin sori long mi na i stap gut long mi, na em i redi oltaim long senisim sindaun bilong em na karim ol hevi i painim mitupela. Bilong karim dispela hevi, mi lukim olsem em i bikpela samting long holimpas stretpela tingting long ol samting bilong spirit na lukluk i go long ol samting bai kamap bihain. Mi beten askim Jehova long helpim mi long makim taim bilong stadi long Baibel na mekim wok autim tok, na dispela i mekim tingting bilong mi i pas strong long ol dispela samting.—Sindaun 3:5, 6.
Em i gutpela samting tru long mekim wok long Betel, na i stap bilong mipela long hia i gutpela tru. I gat planti yangpela long wok wantaim ol na planti amamas mipela inap kisim wantaim. Wanpela gutpela samting, em planti manmeri i save kam raun bilong lukim Betel hia long London. Sampela taim mi save bungim ol gutpela pren mi bin wok wantaim ol long Afrika, na mi save tingting bek long dispela gutpela taim bipo. Dispela i helpim mi long i stap amamas yet “long dispela laip nau” na tingting strong na wet long dispela “laip yumi bai kisim bihain tu.”—1 Timoti 4:8.
[Futnot]
a Ol Witnes Bilong Jehova i bin wokim long 1928, tasol nau ol i no wokim moa.
[Piksa long pes 25]
Mi wantaim mama bilong mi long 1946
[Piksa long pes 26]
Mi wantaim Joyce long de mitupela i marit long 1950
[Piksa long pes 26]
Long wanpela kibung long Bristol long 1953
[Ol Piksa long pes 27]
Mi wok wantaim wanpela grup i stap longwe (antap) na wanpela kongrigesen (han kais) long Sauten Rodisia, nau ol i kolim Simbabwe