Wessel Gansfort​—‘Man i Laik Stretim Bek Lotu Paslain Long Taim Bilong Stretim Bek Lotu i Kirap’

Ol man i bin stadi long Protestan Rifomesena ol i save long nem Luther, Tyndale, na Calvin. Tasol i no gat planti man i save long nem Wessel Gansfort. Ol i bin kolim em ‘Man i laik stretim bek lotu paslain long taim bilong stretim bek lotu i kirap.’ Yu laik save long sampela stori moa bilong dispela man?

MAMA i bin karim Wessel long 1419 long taun Groningen long Netelan. Long dispela taim bipo i no gat planti man inap i go long skul, tasol Wessel i bin mekim olsem. Em i lainim gut ol samting, tasol em i mas lusim skul taim em i gat 9-pela krismas tasol, long wanem, papamama i stap rabis tru. Tasol gutpela tru, wanpela manimeri, em man bilong em i dai pinis, em i harim stori bilong gutpela save bilong Wessel, na em i tok em bai baim skulfi bilong Wessel. Olsem na Wessel i wok gen long kisim save. Bihain em i kisim setifiket long yunivesiti. I luk olsem bihain em i kisim bikpela namba olsem tisa bilong lotu.

Wessel i gat bikpela laik tru long kisim save. Tasol long taim bilong em i no gat planti laibreri. Tru, long taim bilong em ol i bin wokim masin bilong prinim buk, tasol klostu olgeta buk, em ol man i bin raitim long han na i gat bikpela pe bilong en. Wessel i insait long wanpela lain saveman ol i save raun i go long olgeta wan wan laibreri na long olgeta haus bruder bilong painim ol rait bilong bipo na ol buk i bin lus pinis long bipo. Orait taim ol i painim pinis sampela, narapela i tokim narapela long save em i kisim long ol dispela buk. Wessel i kisim planti save moa, na em i raitim long notbuk bilong em planti hap tok bilong ol buk bilong bipo long tok Grik na Latin em ol i gat nem. Sampela tisa bilong lotu ol i tingting nogut long Wessel, long wanem, em i save long planti samting tru em ol yet i no gat save long en. Ol i kolim Wessel Magister Contradictionis, olsem Man Bilong Kamapim Tok i Pait Long Narapela Tok.

“Bilong Wanem Yu No Bringim Mi i Go Long Krais?”

Inap 50 yia samting paslain long taim bilong Rifomesen i kamap, Wessel i bungim Thomas à Kempis (1379-​1471 samting), ol man i tok em i bin raitim buk i gat nem, De Imitatione Christi (Bihainim Pasin Bilong Krais). Em i bilong wanpela lain (Brethren of the Common Life) i strong long ol man i mas bihainim stretpela pasin olsem man bilong God. Wanpela man bilong raitim stori bilong Wessel i tok, sampela taim Thomas à Kempis i tokim Wessel long askim Maria long helpim em. Tasol Wessel i tok: “Bilong wanem yu no bringim mi i go long Krais, husat i mekim gutpela pasin na singautim olgeta man i karim bikpela hevi long i kam long em?”

Ol i tok Wessel i no laik kamap pris. Sampela i askim em, i gat wanem as na em i no laik kisim mak, olsem sevim hap gras antap long het, bilong makim olsem em i wanpela pris. Em i tok em i no pret long ol i hangamapim em na kilim em i dai sapos tingting bilong em i wok gut yet. Ating em i tingting long ol pris i no inap kot long wanpela samting, na i luk olsem dispela mak long het bilong ol pris i bin lukautim planti pris na kot i no makim ol bilong i dai. Na Wessel i no orait long sampela pasin bilong lotu insait long misin. Olsem: Ol i sutim tok long em, long wanem, em i no laik bilip long ol mirakel em wanpela buk long taim bilong em (Dialogus Miraculorum) i stori long en. Orait em i tokim ol: “I gutpela moa sapos yumi ritim Baibel Holi.”

“Sapos Yumi Askim Bai Yumi Kisim Save”

Wessel i stadi long tok Hibru na tok Grik na em i kisim bikpela save tru long rait bilong ol bikpela tisa bilong lotu Kristen long bipo. Em i laikim tumas ol tok ples ol i bin raitim Baibel long en long pastaim tru, na yumi kirap nogut long dispela, long wanem, em i bin i stap paslain long taim bilong Erasmus na Reuchlin.b Taim Rifomesen i no kamap yet, i no planti man i save long tok Grik. Long Jemani wan wan saveman tasol i gat save long tok Grik, na i no gat ol buk samting bilong helpim ol man long lainim dispela tok ples. Taim ol lain i kam pait na daunim Constantinople long 1453, i luk olsem Wessel i bungim sampela bruder Grik i bin ranawe i go long hap Wes, na long dispela rot em i kisim save long tok Grik. Long dispela taim bipo, ol Juda tasol i save mekim tok Hibru, na i luk olsem Wessel i bin lain long tok Hibru long rot bilong ol Juda i bin kamap Kristen.

Wessel i laikim tumas tok bilong Baibel. Em i ting Baibel em i buk em spirit bilong God i bin kirapim ol man long raitim, na em i bilip olsem tok bilong olgeta buk bilong Baibel i stret wantaim. Wessel i bilip olsem, taim man i kamapim insait bilong ol ves bilong Baibel, em i mas stret wantaim ol tok i stap klostu long ves na ol i no ken paulim dispela tok. Sapos ol i paulim tok bilong ves, ol man i mas tingim ol olsem ol i man bilong bikhet long tok i tru bilong Baibel. Wanpela ves bilong Baibel em i laikim tru em Matyu 7:​7, i tok: “Yupela i mas wok long painim samting na bai yupela i lukim.” Wessel i tingim dispela ves na em i bilip strong olsem yumi mas mekim ol askim, long wanem, “sapos yumi askim bai yumi kisim save.”

Em i Laikim Narapela Kain Samting

Long 1473, Wessel i go long Rom. Em i kisim tok orait long toktok wantaim Pop Sixtus Namba 4, em namba wan bilong 6-pela pop i bin mekim ol pasin nogut tru na dispela i mekim na bihain Protestan Rifomesen i kamap. Savemeri Barbara W. Tuchman i tok, ‘Sixtus i no sem na em i no haitim pasin bilong em long wok strong long kisim mani samting na bikpela strong long wok politik.’ Ol man i kirap nogut long pasin bilong em long bihainim wantok sistem long ples klia. Wanpela saveman i tok, i luk olsem Sixtus i laik bai wok bilong bosim misin i kamap wanpela bisnis bilong famili bilong em. Tasol ol man i pret long tokaut olsem dispela pasin i no stret.

Tasol Wessel Gansfort i no olsem. Wanpela taim Sixtus i tokim em: “Pikinini bilong mi, wanem samting yu laikim, askim tasol na bai mipela givim long yu.” Orait wantu Wessel i bekim olsem: “Papa Holi, . . . long graun yu stap nambawan bikpela pris na wasman bilong ol sipsip, olsem na mi laik askim olsem, . . . bai yu mekim dispela bikpela wok bilong yu long pasin i nambawan tru, na taim Bikpela Wasman bilong ol sipsip . . . i kamap, em inap tokim yu olsem: ‘Yu gutpela wokboi, yu bin mekim gutpela wok tru. Yu kam amamas wantaim mi.’ ” Sixtus i tok dispela em i samting bilong em long tingim, na Wessel i mas makim wanpela samting bilong em yet. Wessel i bekim olsem: “Orait mi laik askim yu, plis givim mi wanpela Baibel long tok Grik na tok Hibru i stap long laibreri bilong Vatiken.” Pop i givim long em, tasol em i tok Wessel i bin mekim pasin kranki na mobeta em i bin askim pop long givim wok bisop long em!

“Wanpela Tok Giaman na Pasin Kranki”

Sixtus i sot tru long mani bilong wokim wanpela bikpela haus lotu (Sistine Chapel) i gat nem long nau, olsem na em i kirapim pasin bilong tromoi mani bilong baim sin bilong ol man i dai pinis. Ol manmeri i laikim tru dispela pasin. Wanpela buk (Vicars of Christ​​—The Dark Side of the Papacy) i tok: “Ol man na meri marit em poroman bilong ol i dai pinis, na ol papamama em pikinini bilong ol i dai pinis, ol i tromoi olgeta mani bilong ol bilong helpim ol dispela famili i dai pinis long lusim Klinpaia (Pegatori).” Ol man nating i amamas tru long dispela pasin. Ol i bilip strong olsem pop inap tok tru olsem famili bilong ol i dai pinis ol bai go long heven.

Tasol Wessel i bilip strong olsem Misin Katolik​—na pop wantaim​—ol i no inap lusim sin bilong ol man. Wessel i tokaut olsem pasin bilong tromoi mani bilong baim sin em “wanpela tok giaman na pasin kranki.” Na em i no bilip olsem yumi mas autim ol sin bilong yumi long pris na bai God i ken lusim ol dispela sin.

Na Wessel i no bilip olsem pop i no inap popaia. Em i tok, as bilong bilip bilong misin bai i no gat strong sapos long olgeta taim ol man i mas bilip long tok bilong ol pop, long wanem, ol i save mekim ol popaia. Wessel i tok: “Sapos ol bisop i sakim ol tok bilong God na ol i strong long ol man i mas bihainim ol tok bilong ol yet, . . . ol samting ol i mekim na tokim ol man long mekim bai i lus nating.”

Wessel i Redim Rot Bilong Rifomesen

Wessel i dai long 1489. Tru, em i no orait liklik long sampela rong bilong misin, tasol em i stap Katolik yet. Misin i no kotim em olsem man bilong bikhet long misin. Tasol taim em i dai pinis, sampela bruder Katolik i traim long bagarapim olgeta buk em i bin raitim, long wanem, ol i ting ol tok bilong em i no stret wantaim ol bilip bilong misin. Long taim bilong Luther, klostu olgeta man i lusim tingting pinis long nem bilong Wessel, na ol i no prinim wanpela buk bilong em, na wan wan rait tasol bilong em i stap. Namba wan edisen bilong ol rait bilong em ol i prinim namel long yia 1520 na 1522. Insait long buk ol i putim tok bilong wanpela pas Luther i bin raitim, na i tok, i gutpela sapos ol man i ken ritim ol rait bilong Wessel.

Tru, Wessel i no wanpela lida bilong Rifomesen olsem Luther, tasol em i tokaut klia long sampela rong bilong misin i as na Rifomesen i kamap. Wanpela buk (McClintok and Strong’s Cyclopedia) i tok Wessel em i nambawan man bilong dispela hap bilong Yurop i bin helpim wok bilong redim rot bilong Rifomesen.

Luther i ting Wessel em i man bilong sapotim tingting bilong em. Man bilong raitim buk, C. Augustijn, i tok: “Luther i tingim taim bilong em na ol samting i painim em i wankain olsem bilong Elaija. Profet Elaija i ting em wanpela tasol i stap yet bilong mekim ol pait bilong God, na olsem tasol Luther i bin ting em i stap wanpis long kamapim ples klia ol bilip giaman bilong misin. Tasol taim em i ritim ol buk bilong Wessel, em i save Bikpela i bin lukautim ‘wanpela liklik hap lain long Israel’ na ol i stap.” “Na Luther i tokaut olsem: ‘Sapos mi bin ritim ol buk bilong Wessel long bipo, ating ol birua bilong mi bai ting Luther i bin kisim olgeta tingting bilong em long Wessel yet, long wanem, ol tingting bilong em i stret tru wantaim tingting bilong mi.’ ”c

“Bai Yupela i Lukim”

Taim Rifomesen i kamap, em i no kamap wantu tasol. Ol tingting i kirapim dispela samting i bin stap longtaim pinis. Wessel i save, pasin bilong ol pop i wok long go nogut olgeta na dispela bai mekim na ol man i gat laik long stretim bek ol samting bilong lotu. Wanpela taim em i tokim wanpela sumatin: ‘Yu mangi bilong stadi strong, bai yu stap yet na yu lukim taim i kamap na olgeta saveman Kristen tru bai i sakim ol tok bilong ol tisa bilong lotu i save tok pait wantaim.’

Wessel i lukim sampela rong na pasin nogut i kamap long taim bilong em, tasol em i no inap kamapim klia olgeta lait bilong tok i tru bilong Baibel. Tasol em i ting Baibel em i wanpela buk yumi mas ritim na stadi long en. Wanpela buk (A History of Christianity) i tok, Wessel “i bilip olsem Holi Spirit i bin kamapim ol tok bilong Baibel, olsem na Baibel i mas i stap nambawan taim yumi laik skelim ol samting bilong lotu.” Long nau ol Kristen tru i bilip olsem Baibel em i Tok Bilong God em holi spirit i bin kamapim. (2 Timoti 3:16) Tasol ol tok i tru bilong Baibel i no hait moa o hatwok long painim, nogat. Long nau, winim ol taim bipo, dispela stiatok bilong Baibel i stret tru, em i tok: “Yupela i mas wok long painim samting na bai yupela i lukim.”​—Matyu 7:7; Sindaun 2:​1-6.

[Ol Futnot]

[Blok/Piksa long pes 14]

WESSEL NA NEM BILONG GOD

Long ol rait bilong Wessel, em i bin raitim nem bilong God olsem “Johavah.” Tasol inap tupela taim samting Wessel i bin raitim olsem “Jehovah.” Man bilong raitim buk, em H. A. Oberman, em i stori long Wessel na i tok, Wessel i pilim olsem, sapos Thomas Aquinas na sampela moa i bin save long tok Hibru, “ol bai kisim save olsem nem bilong God Em i bin kamapim long Moses, mining bilong en i olsem ‘Mi bai kamap husat husat mi laikim,’ na i no olsem ‘Mi yet mi stap olsem.’ ”d Baibel New World Translation i kamapim stret mining bilong en olsem “Mi bai kamap wanem wanem kain mi laikim.”​—Kisim Bek 3:​13, 14, NW.

[Futnot]

[Kredit Lain]

Manuscript: Universiteitsbibliotheek, Utrecht

[Ol Piksa long pes 15]

Wessel i no orait long pasin bilong tromoi mani bilong baim sin bilong ol man i dai pinis, em Pop Sixtus Namba 4 i orait long en