Stori Bilong Lotu Long Bipo Em Inap Helpim Yu o Nogat?
“TAIM mi stap long skul, mi les long kisim save long stori bilong bipo.” Em, Barbara i tok olsem. Tasol nau em i amamas long kisim save long stori bilong Namba Wan Pait Bilong Olgeta Hap na kain samting olsem. Dispela save wantaim tok bilong Baibel inap helpim em long save bilong wanem i no gat gutaim long graun bihain long yia 1914. (Revelesen 6:4) Na stori bilong lotu long bipo, dispela tu inap helpim yumi long save long ol samting i kamap long graun long nau.
Kirap long yia 1517 samting, bilong wanem ol lain na wanples na famili i bruk long narapela narapela lotu na sampela i bihainim lotu Katolik na sampela i bihainim lotu Talatala? Wanpela man bilong raitim stori bilong bipo (Friedrich Oehninger) em i tok: ‘Long dispela taim bipo, sampela tisa bilong lotu long Jemani na Swiselan na Frans ol i kirap na wok strong long kamapim bek stretpela tok bilong Gutnius, tasol Rom i no laik harim.’ Olsem na lotu i bruk na narapela narapela lotu i kamap.
Olsem wanem? Ol dispela lotu i “kamapim bek stretpela tok bilong Gutnius”? Orait, yumi ken skelim stori bilong lotu long bipo na bai yumi inap save long ol samting tru i bin kamap.
Samting i Kamap Ples Klia Taim Ol i Baim Indulgensia i Go long Ol Man
Wanpela man bilong raitim stori bilong bipo (Gottfried Fitzer) i tok, ‘Ol dispela lotu Talatala i kamap long taim Luther i kros long sampela pasin bilong misin Katolik; em i kros long ol i baim indulgensia i go long ol man. Ating bai yu ting dispela samting em i samting bilong lotu tasol, tasol nogat; em i samting bilong mani na wok bisnis na wok politik tu.’ Orait, nau yumi ken skelim gut dispela samting.
Wanpela bikpela man bilong Brandenbeg, em Prins Albet, em i kisim bikpela namba long misin Katolik. Bilong kisim dispela namba em i mas givim bikpela mani (inap K250,000) long pop. Em dinau long beng na baim dispela bikpela namba. Em i kamap wanpela Asbisop na pop i kamapim em bilong lukautim wok bilong baim indulgensia i go long ol man long hap bilong Sentral Jemani. Pop i tok, mani Albet i kisim long dispela rot em i mas givim hap long pop, na hap em bilong bekim dinau bilong em long beng.
Lain bilong Albet ol i raun autim tok long indulgensia na ol i wok strong long baim ol pas bilong indulgensia i go long ol man. Misin Katolik i tok, pop em inap wokim pas bilong helpim man i stap long klinpaia (pegatori) bambai em ken lusim dispela ples. O em inap wokim pas bilong lusim sin bilong man i mekim rong. Lain bilong Albet i wok long baim ol dispela pas i go long ol man na ol i tok, ol dispela pas inap “tekewe olgeta sin” na helpim man wantu tasol na bai em i lusim klinpaia. Taim misin i tok, ol dispela pas inap tekewe “sin,” misin i tingting long lusim sin bilong ol man i mekim rong long misin, tasol ol man i ting ol dispela pas inap tekewe olgeta sin. Misin i baim ol dispela pas i go long ol man na Luther i kros long dispela samting. Olsem na long yia 1517, Luther i kamapim 95 tok long pasin bilong Misin. Em i tok em i “laikim tumas tok i tru” na em i raitim ol dispela tok.a
Luther em i wanpela profesa na em i laik bai ol saveman tasol i ken toktok wantaim long ol dispela tok em i kamapim na ol i ken bekim tok long em, olsem na em i raitim ol dispela tok long tok Latin. Tasol ‘bikpela toktok’ i kamap—kwiktaim planti man i save long ol dispela tok Luther i bin raitim. Wanpela man (Friedrich Oehninger) i tok, ‘Ol i tanim ol dispela tok long tok Jeman na insait long 14 de bihain ol man long olgeta hap bilong Jemani i save long ol dispela tok, na insait long 4-pela wik moa, long olgeta hap ol i kolim Kristen, ol man i save long en. Sampela i amamas long dispela wanpela man i no pret na em i kirap sakim Rom; tasol sampela ol i bel nogut long Luther.’ Luther yet i kirap nogut long bikpela toktok i kamap long ol dispela tok em i bin raitim. Ol dispela tok i kamapim long ples klia wanem samting?
Ol Samting 95 Tok Bilong Luther i Kamapim long Ples Klia
Long Namba 1 tok, Luther i tok ‘i stap bilong bilipman na olgeta wokabaut bilong em i mas makim olsem em i save em i sinman na em i tanim bel.’ Em i tok, ol pas bilong indulgensia i no inap helpim sinman long kamap wanbel wantaim God; sinman i mas tanim bel tru na bihainim ol pasin Kristen. Na wanpela laspela tok em i raitim i tok: ‘Yumi mas rausim olgeta dispela profet i tokim ol Kristen, “Gutaim i kamap! Gutaim i kamap!” tasol i no gat gutaim.’—Namba 92.
Luther i tok, gutnius tasol, i no tok bilong misin, em “nambawan samting” na “samting i gutpela tru.” (Namba 55, 62, 65) Em i stret. Jisas i makim pasin yumi mas bihainim; em i lainim ol man long ol tok bilong Baibel, em spirit bilong God i as bilong en, na em i tok: “Tok bilong yu [God] i tru olgeta.” (Jon 17:17; Luk 24:44) Ol bikpela man bilong misin i no bihainim dispela pasin bilong Jisas; ol i sakim tok bilong Baibel na bihainim tok na lo bilong ol man. Luther i krosim ol na em i tok: “Ol man i autim tok bilong ol man, ol dispela man i save tok man i mas tromoi mani pastaim na bai tewel i lusim (klinpaia).”—Namba 27.
Luther i tok, sapos ol i lainim ol man long dispela kain tok bai ‘pasin bilong tingim profet mani na pasin bilong mangal i kamap bikpela.’ (Namba 28) Stori bilong lotu long bipo i makim olsem ol bikpela man bilong misin i no bihainim ol toksave bilong Baibel na ol i kirap laikim tumas mani. (Hibru 13:5) Wanpela buk Katolik i tok: “Tingting bilong gavman bilong pop long mani, dispela i as bilong pasin nogut i kamap insait long Misin. Ol i save baim namba long misin i go long ol man.”
Wanpela man bilong lotu Talatala, em man bilong raitim stori bilong bipo, em i tok, taim Luther i kirap na tokaut long ol dispela pasin nogut Misin i mekim, em ol i bihainim tok na lo bilong ol man na ol i laik kisim mani na bikpela namba, ol tok Luther i mekim i kamapim long ples klia as bilong hevi, em olsem: Ol i lusim pinis ol tok ol Kristen bilong pastaim i bin lainim ol man long en.
Olsem Wanem Ol i Bin Lusim Bilip Tru?
Namba 11 tok Luther i kamapim em i stori long wanpela bilip bilong Misin i no stret wantaim tok bilong Baibel, na Luther i tok, dispela bilip em i wanpela “gras nogut i kamap long gaden long taim ol bisop i slip.” Dispela tok i kirapim yumi long tingim tok piksa bilong wit na gras nogut, em Jisas i bin mekim. Jisas i tok profet olsem bihain bai ol Kristen giaman i kamap. (Matyu 13: 36-43) Ol aposel i dai pinis na bihain ol dispela Kristen giaman wantaim ol tisa i lusim bilip tru, ol i kirap lainim ol man long ol tok i no stret wantaim Baibel. Ol i tok yumi gat tewel, na ol i lainim ol man long tok bilong bikpaia (hel), na tok bilong God Triwan.b—Aposel 20:29, 30.
Ol Kristen bilong pastaim i no gat ol piksa bilong lotu, na ol man bilong raitim tok bilong bilip long bipo ol i nolaik tru long pasin bilong lotuim ol piksa na imis. Tasol inap olsem 300 yia bihain, ol piksa bilong Jisas na Maria na ol aposel na ol ensel na ol profet i pulap long ol haus lotu. Wanpela man bilong bipo (Epifanias bilong Salamis) i tok, ol man i kirap long brukim skru na lotu long dispela piksa na dispela pasin i no stret. Isi isi ol i sakim toksave i tok, “Yupela i mas givim baksait long olgeta god giaman.”—1 Jon 5:21; lukim tu Aposel 10: 25, 26.
Ol man i tok ol i Kristen ol i sakim tok bilong Jisas na ol i kirap long “ bosim” ol brata bilong ol. Ol i makim ol bisop na asbisop na givim bikpela namba long ol, bilong bosim ol narapela manmeri insait long misin. (Matyu 20:25-27; 23:8-11) Bihain ol bisop bilong Rom i tok, ol yet i nambawan na i gat bikpela namba, winim ol narapela bisop. Wanpela man bilong raitim stori bilong bipo (Oehninger) i tok, ‘Ol pop i kisim bikpela namba long dispela graun, tasol ol i no bosim gut ol bisop na pris na pasin bilong dispela lain i wok long i go nogut nogut.’ Dispela man i tok, ‘Misin i laik stretim bek pasin bilong en, tasol em no inap mekim.’
Kirap long yia 1517 samting, sampela senis moa i kamap. Dispela man bilong raitim stori bilong bipo (Oehninger) i tok, ‘Tinging bilong planti man long dispela taim i wankain olsem bilong Luther.’ Na em i tok moa olsem: ‘Ol birua i sutim tok long Luther na ol i tok long kilim em i dai, long wanem tingting bilong em i no stret wantaim tingting bilong Misin, tasol dispela i kirapim Luther long skelim moa yet Misin bilong Rom wantaim ol tok bilong Baibel Holi; em i mekim i go na bihain olgeta samting bilong dispela Misin i bagarap long ai bilong em na em i save ol lo na tingting bilong ol man tasol i as bilong dispela Misin.’ Tasol olsem wanem long ol nupela lotu i kamap? Ol i lusim olgeta “pasin nogut na bilip giaman” bilong Misin bilong Rom, olsem Misin Katolik?
Ol i No Stretim Bek
Kirap long yia 1517 samting ol man i singaut long stretim bek lotu, tasol dispela samting i brukim tasol Misin i lusim pinis bilip Kristen tru. Ol nupela misin i kamap, tasol ol dispela nupela misin tu i no kirap bihainim gen ol tok ol Kristen bilong pastaim i bin lainim ol man long en, na bihain ol yet i bruk bruk. Ol bisop long nau, long lain bilong Luther tu, ol i “slip” yet, olsem Luther i tok long Namba 11 tok em i raitim.
Ol Talatala i sakim tok bilong indulgensia, tasol ol i kisim planti bilip giaman i kam insait long lotu bilong ol. Wanpela buk (Protestant Catechism for Adults) i tok, ‘Ol Kristen i kirap bihainim tingting bilong ol Grik na ol i ting olsem yumi gat tewel na tewel i no inap i dai.’ Ol i skruim dispela tok ‘wantaim tok bilong Baibel i tok, bodi bai kirap bek.’
Ol i bihainim tok bilong ol man na ol i laik mekim wok bilong God na wok bilong dispela graun tu wantaim, olsem mekim wok politik samting. Long dispela rot ol dispela bikpela man bilong ol misin ol i kolim Kristen ol i mekim pasin wankain olsem long taim bilong Luther—ol i no kirapim ol man long bihainim tok i tru bilong Baibel. Olsem na lotu bilong ol i “bihainim pasin bilong God long skin tasol” na i no gat strong inap long senisim pasin i kamap long nau, olsem wan wan man tasol i go long lotu, na ol man i no givim bel moa long lotu, na insait long haus lotu ol toktok bilong wok politik i kamap, na planti man i lusim ol misin.—2 Timoti 3:5.
Sapos wanpela man i gat sik na dokta i save long ol samting i bin painim em long bipo, dispela inap helpim dokta long save long as bilong sik bilong em long nau. Na olsem tasol stori bilong lotu long bipo inap helpim yumi long save long ol samting i mekim na long nau ol misin ol i kolim Kristen i olsem i gat “sik” na ol i laik bagarap. Olsem wanem? I no gat lotu Kristen tru i stap? I gat! Tok piksa bilong Jisas i makim olsem ol disaipel tru bilong em, “ol manmeri bilong kingdom,” bai ol i kamap ples klia long taim bilong “las de bilong dispela graun” (Matyu 13:38, 39; Danyel 12:4) Dispela samting bai kamap ples klia olsem wanem?
Ol Samting Stori Bilong Lotu long Nau i Lainim Yumi long En
Long yia 1891 sampela Sumatin Bilong Baibel ol i go lukim ples bilong Luther long Witenbeg. Wanpela i ripot olsem, ‘Mipela tingim ol hevi i bin kamap long dispela taim bipo.’ Charles Taze Russell i stap wantaim ol na em i go insait long rum stadi bilong Luther na em i sindaun long sia bilong Luther. Ripot i tok moa, olsem: ‘Ol dispela man, bipo ol i kirap long stretim bek lotu, ol i abrus liklik na kamapim tasol ol narapela lotu giaman. Tasol nau mipela i amamas, long wanem God yet i mekim na wok bilong klinim haus holi i kamap inap pinis, na ol dis gol i gat tok i tru bilong God long en ol i putim bek na stretim gut.’ Man i raitim dispela ripot, em yet i insait long wok bilong inapim tru ol samting Luther i lus long mekim.
Wanpela bikpela samting i kamap namel long yia 1870 na 1879, em olsem: Russell wantaim sampela manmeri moa, em ol laikim tumas tok i tru, ol i kirap long stadi long Baibel. Bihain Russell i tok, namel long 1870 na 1875 ol i kisim save ‘long ol bikpela as tok tasol bilong Tingting Bilong God, na ol i wok long lusim ol tok giaman ol i bin lainim. Bihain ol i save klia long ol liklik liklik samting.’ Isi isi ol i kirap bihainim gen ol stretpela lo na tok bilong ol Kristen, bilong pastaim.
Long rot bilong nius Wastaua (Zion<u27>s Watch Tower) ol Sumatin Bilong Baibel i tokaut olsem Jehova em i nem bilong God i Antap Tru, na yumi no gat tewel (1881), na tok bilong God Triwan i no stret wantaim tok bilong Baibel (1882), na tok “hel” long Baibel i makim matmat (1883). Isi isi ol dispela tok giaman i bin kamap insait long lotu Kristen long bipo, na nau isi isi lait bilong tok i tru i kamap strong na ol i lusim ol dispela tok giaman. (Provep 4:18, 19) Kirap long pastaim tru ol dispela Kristen i save long bikpela as tok bilong Baibel long Jisas, olsem em i bin i dai bilong baim bek yumi, na ol i wok strong long tokim ol man long kambek bilong Jisas na long Kingdom bilong God; em nambawan wok bilong ol.—1 Timoti 2:6.
Ol i laik autim gut ol tok i tru bilong Baibel long narapela narapela tok ples long rot bilong ol buk na nius, olsem na long 1884 ol i kamapim Sosaiti Was Taua long Amerika. Long 1883 ol i bin kirap long wokim sampela nius long tok Swiden, na long 1885 ol i kirap long wokim long tok Jeman. Long 1892 ol i tingting long salim ol misineri i go long ol narapela kantri. Long nau, ol dispela Sumatin Bilong Baibel—em ol Witnes Bilong Jehova—ol i autim “dispela gutnius bilong kingdom” long 208 kantri long 200 samting tok ples.—Matyu 24:14
Planti Witnes, bipo ol i bilong ol misin ol i kolim Kristen o narapela misin na ol i save bihainim ol tok na bilip i bagarapim nem bilong God. Tasol taim ol i kisim stretpela save long God na ol i bilip, ol i hevi long rong ol i bin mekim na ol i baut. Ol i dediket long God na kisim baptais na kamap wokboi bilong Jehova. Ol i “mekim wok inap long pasin bilong tanim bel,” na long dispela rot bel bilong ol i kamap klin long ai bilong God na ol i kamap wanbel wantaim Em.—Aposel 26:20; Jon 17:3.
Stori Bilong Lotu long Bipo i Helpim Yumi o Nogat?
Tru tumas, em i helpim yumi. Planti hap bilong Baibel i stori bilong lotu bilong bipo na i helpim yumi. (Rom 15:4) Gutnius Matyu na Mak na Luk na Jon i raitim i stori long ol wok Jisas i bin mekim bilong lainim ol man long tok i tru bilong God na ol samting God i laik mekim long graun. Jisas i tok ol disaipel bilong em i mas wetim dispela Kingdom bilong heven i kam, long wanem dispela Kingdom bai stretim olgeta hevi i kamap long graun. Jisas i tok: “Yupela was gut. Yupela i no save long dispela de na dispela aua.”—Matyu 6:9, 10; 25:1-13.
Ol samting i kamap pinis olsem stori bilong lotu long bipo i makim, olsem ol Kristen giaman i kamap na kisim namba bilong bosim ol man hia long graun. Bihain sampela man i kirap lusim lotu Katolik na ol lotu Talatala i kamap, tasol dispela samting i no kirapim ol man long bihainim gen ol tok i tru bilong Baibel. Stori bilong bipo i makim wanpela lain Kristen, nau ol i stap, em ol i save “was gut,” na “ol i no bilong dispela graun,” na ol i tingim Kingdom bilong God pastaim. (Jon 17:16) Dispela save i bin helpim planti man bambai ol inap save long ol disaipel tru bilong Jisas long nau.
Barbara, em pastaim yumi bin stori long em, em i wanpela Witnes. Long nau bikpela lain Witnes, winim 3 milion samting, ol i autim tok long olgeta hap bilong graun. Ol i wok strong long painim ol man i gat gutpela bel na ol i lainim ol long “stretpela tok bilong Gutnius.” Ol dispela man bilong autim tok bilong Kingdom ol i bin kisim sampela save long stori bilong lotu long bipo na dispela samting i bin helpim ol.
[Futnot]
a Ol Katolik long nau ol i raitim stori bilong Misin bilong bipo ol i tok, Luther i no bin pasim pepa i gat:dispela 95 tok long en long dua bilong haus lotu long Witenbeg long Oktoba 31 long yia 1517. Ol i tok, “dispela em i stori nating bilong ol lotu Talatala.” Tasol long dispela de Luther i bin salim pas i go long Asbisop Albet na em i salim ol dispela 95 tok tu wantaim, na i no gat wanpela man inap tok Luther i no bin mekim olsem, long wanem dispela pas bilong Luther i stap yet long Stokom, long Swiden (Swedish State Archives). Luther i tokim Asbisop Albet em i mas stretim ol lain bilong em i raun autim tok bilong indulgensia na em i no ken salim ol i go raun.
b See “A Field Producing Wheat and Weeds” in The Watchtower of August 1, 1981, pages 16-20, and “Quietly Bringing in Destructive Sects” in The Watchtower of September 15, 1983, pages 10-15.