I Stret Ol Pris Pasto i Insait Long Wok Politik?
“WANPELA asbisop bilong Kanada i tokim ol lain i kam lotu: Pasin bilong insait long wok politik inap helpim ol rabisman . . . Maski i luk olsem wok politik i no stret wantaim laik bilong God, ‘yumi mas insait long en bambai yumi ken helpim ol lain i stap rabis.’ ”—Catholic News.
Planti taim yumi harim ol i stori long ol hetman bilong lotu i kirapim ol man long insait long wok politik, na sampela hetman yet ol i holim wok politik. Sampela i bin wok long kamapim sampela senis insait long wok politik. Na sampela i kisim biknem long wok ol i bin mekim long helpim ol man bilong narapela narapela skin i ken i stap wankain na pinisim pasin bilong salim ol man long mani olsem wokboi nating.
Tasol planti man nating bilong misin i no amamas taim ol hetman bilong ol i insait long wok politik. Nius Christian Century i tok long wok politik insait long lotu: “Sampela man bilong lotu i no bin amamas long ol pris pasto bilong ol i insait long wok politik.” Planti man bilong lotu i pilim olsem lotu i samting holi na i no ken insait long wok politik.
Dispela i kamapim sampela askim em olgeta man i laikim gutaim i ken kamap long graun ol i laik save long en. Ol dispela askim i olsem: Ol bikman bilong lotu Kristen inap kamapim senis insait long wok politik?a Pasin bilong insait long wok politik em rot God i mekim wok long en bilong kamapim gutpela gavman na gutaim long graun? Lotu Kristen long pastaim i insait long wok politik?
Wok Politik Long Nem Bilong Krais i Bin Kamap Olsem Wanem?
Long buk The Early Church, saveman Henry Chadwick i tok kongrigesen Kristen bilong pastaim i gat nem olsem wanpela lain “i no gat tingting long kisim namba long dispela graun bilong bosim ol samting.” Dispela lain i “no insait long wok politik, ol i no save kamapim kros pait, na ol i no save insait long pait.” Buk A History of Christianity i tok: “Klostu olgeta Kristen i bin bilip olsem ol Kristen i no ken holim wok politik . . . Long yia 200 samting Hippolytus i tok lo Kristen i mekim na wanpela majistret bilong gavman i lusim dispela wok bambai em i ken joinim Misin.” Tasol isi isi, long planti kongrigesen, ol man i laik kisim bikpela namba ol i kirap na go pas long lukautim wok long kongrigesen, na ol i givim ol yet ol biknem. (Aposel 20:29, 30) Sampela i laik kamap bikman bilong lotu na man politik wantaim. Wanpela senis i kamap wantu long gavman Rom i bin givim rot long ol dispela hetman bilong lotu long kamap man politik tu.
Long yia 312 C.E., Empera Constantine bilong Rom, em wanpela haiden, em i kirap prenim lotu i gat nem Kristen. Ol bisop bilong misin i tok sapos dispela empera haiden i givim bikpela namba long ol, ol bai orait long wok bilong em. Henry Chadwick i tok: “Misin i kamap strong moa yet long stiaim ol bikpela samting ol man politik i mas pasim tok long en.” Pasin bilong insait long wok politik i mekim wanem long ol hetman bilong lotu?
Wok Politik i Bin Mekim Wanem Long Ol Hetman Bilong Lotu
Augustine, em wanpela tisa bilong lotu Katolik i bin stap olsem 400 yia bihain long Krais, em i kamapim moa yet dispela tingting olsem God bai mekim wok long ol hetman bilong lotu i mekim wok politik. Em i ting olsem bihain misin bai bosim olgeta kantri na kamapim gutaim long graun. Tasol saveman H. G. Wells i tok: “Stori bilong ol samting i bin kamap long Yurop long yia 400 i go 1400 i olsem stori bilong olsem wanem tingting bilong kamapim wanpela gavman bilong God bilong bosim olgeta hap bilong graun i bin pundaun.” Kristendom i no bin kamapim gutaim long Yurop, na long ol narapela hap tu, nogat. Planti i no bilip moa long lotu em ol i bin ting em lotu Kristen. Wanem as bilong dispela samting?
Planti man husat i tok ol i autim tok bilong lotu Kristen ol i bin go insait long wok politik, long wanem, ol i gat gutpela laik long helpim ol man, tasol bihain ol i insait long sampela wok nogut. Martin Luther, wanpela tisa bilong lotu na man bilong tanim tok bilong Baibel, em i gat nem long mekim wok bilong stretim bek Misin Katolik. Tasol ol strongpela tok em i mekim bilong daunim sampela bilip bilong misin dispela i kirapim ol man nating, em wok politik i kirapim ol long bikhet long ol bikman, long amamas long em. Tasol planti man i no rispek moa long em taim em tu i kirap na kamapim tingting bilong em long ol samting bilong politik. Pastaim em i sapotim ol man nating i save bikhet long ol bikman i daunim ol. Tasol taim ol i kirap na pait, Luther i tokim ol bikman long daunim dispela pasin bikhet, na taim ol i mekim olsem, ol i kilim i dai planti tausen manmeri. Dispela i mekim na nau ol man nating i tingim em olsem wanpela birua. Luther i mekim narapela samting tu long sait bilong ol bikman—em i sapotim ol taim ol yet i kirap na bikhet long empera Katolik. Ol Talatala, em ol man i bihainim Luther, ol i kamapim wanpela lain politik taim ol i bikhet long empera. Bikpela namba Luther i kisim i mekim wanem long em? Gutpela pasin bilong em i bagarap. Olsem: Pastaim em i no orait long bagarapim ol man i no wanbel long misin, tasol bihain em i strongim ol pren politik bilong em long ol i mas kukim long paia ol man i sakim bilip bilong baptaisim pikinini.
John Calvin em wanpela tisa bilong lotu long Geneva na em i gat nem, tasol em i kisim bikpela strong tu long stiaim ol samting bilong politik. Taim Michael Servetus i tokaut olsem tok bilong God Triwan i no gat as bilong en long Baibel, Calvin i mekim wok long dispela strong na sapotim wok bilong kilim Servetus i dai. Ol i pasim em long pos na kukim em long paia. Man! Calvin i lusim tru ol tok bilong Jisas!
Ating ol dispela man i lusim tingting long tok bilong Baibel long 1 Jon 5:19: “Dispela graun olgeta em i stap aninit long strong bilong Satan.” Olsem wanem? Ol i gat laik tru long stretim bek ol samting bilong politik long taim bilong ol, o ol i gat laik long kisim bikpela namba na kisim ol pren i gat nem? Ol i no tingim tok bilong Jems, em disaipel bilong Jisas: “Sapos man i laikim pasin bilong graun, em i mekim pasin birua long God. Ating yupela i no save long dispela, a? Olsem na sapos man i laik pren wantaim ol pasin bilong graun, em bai i kamap birua bilong God.” (Jems 4:4) Jems i save Jisas i bin tok long ol disaipel bilong em: “Ol i no bilong dispela graun, olsem mi tu mi no bilong dispela graun.”—Jon 17:14.
Planti man i wanbel olsem ol Kristen i no ken insait long ol pasin nogut bilong dispela graun, tasol ol i no wanbel long ol Kristen i no ken insait long ol samting bilong politik. Ol i tok sapos ol Kristen i no insait long wok politik, dispela bai pasim ol long kamapim pasin bilong laikim tru ol narapela. Ol i ting ol hetman bilong lotu i mas tokaut na insait long wok bilong daunim korapsen na pasin i no stret. Tasol olsem wanem? Tok Jisas i lainim ol man long en, olsem no ken insait long ol samting bilong dispela graun, yu ting dispela i save pasim ol long mekim wok bilong helpim ol narapela? Sapos ol Kristen i klia long wok politik, ol inap mekim wok bilong helpim ol narapela? Stori i kamap bihain long dispela bai skelim ol dispela askim.
[Futnot]
a Wok politik i olsem wok bilong bosim kantri. I olsem ol toktok i kamap namel long ol lain i wok long holim, o ol i holim pinis, namba insait long gavman.
[Piksa long pes 4]
Ol hetman bilong lotu i bin daun long ol bos, olsem Empera Constantine, bilong kisim strong long stiaim ol samting bilong politik
[Kredit Lain]
Musée du Louvre, Paris
[Ol Piksa long pes 5]
Wanem samting i bin pulim ol hetman bilong lotu long go insait long wok politik?
Augustine
Luther
Calvin
[Ol Kredit Lain]
Augustine: ICCD Photo; Calvin: Portrait by Holbein, from the book The History of Protestantism (Vol. II)