Luk​—Wanpela Gutpela Pren na Wanwok

EM YIA 65 C.E. na Luk i stap long Rom. Em i save ol man inap birua long em taim ol i save em i pren bilong aposel Pol. Long dispela taim gavman i kotim Pol long bilip bilong em na i luk olsem kot bai tok Pol i mas i dai. Na long dispela taim bilong hevi, Luk wanpela tasol i stap wantaim Pol.​—2 Timoti 4:​6, 11.

Ol man i save ritim Baibel i save long dispela nem Luk, long wanem, em i bin raitim Gutnius Bilong Luk. Luk i save raun wantaim Pol long ol longwe hap na Pol i kolim em olsem “dispela dokta mipela i save laikim tumas,” na “wanwok.” (Kolosi 4:14; Filemon 24) Baibel i stori liklik tasol long Luk, na kolim nem bilong em tripela taim tasol. Tasol taim yu skelim ol save ol i bin kisim long Luk, bai yu laikim tru dispela gutpela Kristen olsem Pol i bin laikim em.

Man Bilong Raitim Baibel na Misineri

Gutnius Bilong Luk na Buk Aposel em tupela pas i go long Tiofilus na dispela i makim olsem Luk i bin raitim dispela tupela buk em holi spirit i kirapim em long raitim. (Luk 1:1; Aposel 1:1) Luk i no tok em i lukim long ai bilong em yet ol wok bilong autim tok em Jisas Krais i bin mekim. Em i tok em i kisim stori long ol man i bin lukim Jisas long ai bilong ol na em i “askim gut long as bilong dispela olgeta samting” na em i “raitim stret.” (Luk 1:​1-3) Olsem na ating Luk i kamap disaipel bilong Krais bihain long Pentikos 33 C.E.

Sampela i ting Luk em i bilong Antiok long Siria. Ol i tok Buk Aposel i stori gut long ol samting i kamap long dispela taun na i kamapim klia olsem wanpela bilong ol 7-pela “man i gat gutpela nem” em i “man bilong Antiok, na em i no wanpela Juda, tasol em i bihainim lotu bilong ol,” tasol buk i no stori long as ples bilong arapela 6-pela man. Yumi no save, dispela i soim tru tru Antiok em as ples bilong Luk o nogat.​—Aposel 6:​3-6.

Nem bilong Luk i no stap long Buk Aposel, tasol i gat sampela ves i gat tok “mipela” i stap long en na dispela i soim olsem Luk i bin insait long sampela samting em Buk Aposel i stori long en. Taim Luk i stori long rot em Pol na ol poroman bilong em i bin bihainim long Esia Maina, em i tok: “Ol i abrusim Misia na ol i go daun long taun Troas.” Long Troas long wanpela driman samting Pol i lukim wanpela man bilong Masedonia i singautim em olsem: “Kam long Masedonia na helpim mipela.” Luk i tok moa: “Pol i lukim pinis dispela samting, orait kwiktaim mipela i painim rot bilong i go long Masedonia.” (Aposel 16:​8-​10) Dispela tok “ol” i senis i go “mipela” i givim tingting long yumi olsem Luk i joinim Pol na ol poroman bilong em long Troas. Bihain Luk i stori long wok autim tok long Filipai na ol tok em i kamapim i soim olsem em tu i insait long dispela wok, em i tok: “Long de Sabat mipela i go ausait long dua bilong banis bilong taun, na mipela i go long wanpela wara. Mipela i ting klostu long dispela wara i gat ples bilong mekim prea. Na long dispela wara mipela i lukim sampela meri ol i bung i stap, na mipela i sindaun toktok wantaim ol.” Long dispela rot Lidia na olgeta wanhaus bilong em i kisim tok i tru na kisim baptais.​—Aposel 16:​11-​15.

Ol man i birua long ol long Filipai taim Pol i oraitim wanpela wokmeri nating husat i gat spirit nogut i stap long em na meri hia i save tokaut long ol samting bai kamap bihain. Taim ol bosman bilong em i lukim olsem ol i no gat rot moa bilong kisim mani, ol i holimpas Pol na Sailas na paitim tupela na putim ol long kalabus. Stori Luk i mekim i soim olsem ol i no bin arestim em. Taim tupela i lusim kalabus, “tupela [Pol na Sailas] i givim sampela tok long ol [Kristen] bilong strongim bel bilong ol. Na bihain tupela i lusim taun na i go.” Bihain Luk i no stori olsem em i insait long ol samting Pol na ol poroman i bin mekim i go inap Pol i kam bek gen long Filipai. (Aposel 16:​16-​40; 20:​5, 6) Olsem na ating Luk i bin stap bek long Filipai long lukautim wok long dispela hap.

Bungim Ol Stori

Olsem wanem Luk i kisim ol stori bilong raitim Gutnius bilong em na Buk Aposel? Long ol hap bilong Buk Aposel we Luk yet i bin insait long ol samting i soim olsem em i bin poromanim Pol taim Pol i lusim Filipai na i go long Jerusalem. Long dispela hap ol i holim gen Pol na putim em long kalabus. Long rot, Pol na ol poroman bilong em i bin stap wantaim Filip long Sisaria. (Aposel 20:6; 21:​1-​17) Ating Luk i kisim save long ol wok misineri i bin kamap long Samaria long rot bilong Filip, em man i bin go pas long autim tok long dispela hap. Em ol stori bilong wok autim tok ol i bin mekim bipo long Samaria. (Aposel 8:​4-​25) Husat ol narapela em Luk i kisim stori long ol?

Insait long tupela yia Pol i stap long kalabus long Sisaria, ating dispela i bin givim rot long Luk long mekim wok painimaut long ol stori bilong raitim long Gutnius bilong em. Jerusalem i stap klostu liklik, we em i lukim sampela buk i gat nem bilong ol tumbuna bilong Jisas. Luk i raitim planti samting long laip na wok autim tok bilong Jisas, em yu inap painim long Gutnius bilong em tasol. Wanpela saveman i tok i gat 82 hap stori olsem.

Yumi ken ting Luk i bin toktok wantaim Elisabet, em mama bilong Jon Bilong Baptais, na kisim save long ol samting i bin kamap taim Jon i bon. Ating Luk i toktok wantaim mama bilong Jisas, em Maria, na i kisim save long ol samting i kamap taim mama i karim Jisas na long laip bilong Jisas taim em i yangpela. (Luk 1:​5–2:52) Ating Pita, Jems, o Jon i bin tokim Luk long mirakel Jisas i mekim na ol i kisim planti pis. (Luk 5:​4-​10) Long Gutnius Bilong Luk tasol yumi save long sampela tok piksa, kain olsem stori bilong gutpela man Samaria, liklik dua, mani i lus, pikinini i lusim papa, na maniman na Lasarus.​—Luk 10:​29-​37; 13:​23, 24; 15:​8-​32; 16:​19-​31.

Luk i tingim tru ol man. Em i stori long Maria i mekim ofa bilong kamap klin, kirap bek bilong pikinini man bilong wanpela wido, na wanpela meri i welim lek bilong Jisas. Luk i stori long ol meri i mekim wok bilong Krais na i stori olsem Marta na Maria i lukautim Jisas long haus na kaikai samting. Gutnius Bilong Luk i stori tu long Jisas i oraitim wanpela meri bun bilong baksait i krungut, na oraitim wanpela man skin bilong em i solap na oraitim 10-pela man i gat sik lepra. Luk i stori long sotpela man Sakius husat i bin go antap long diwai bilong lukim Jisas, na em i stori tu long pasin bilong Jisas long lusim rong bilong wanpela man nogut i hangamap klostu long Krais.​—Luk 2:24; 7:​11-​17, 36-​50; 8:​2, 3; 10:​38-​42; 13:​10-​17; 14:​1-6; 17:​11-​19; 19:​1-​10; 23:​39-​43.

Samting bilong tingim em stori Gutnius Bilong Luk i mekim long pasin bilong pasim sua em gutpela man Samaria i bihainim long tok piksa bilong Jisas. Luk em i wanpela dokta, olsem na em i stori long ol samting Jisas i kolim bilong helpim dispela man, olsem yusim wain olsem wanpela marasin bilong kilim jem, wel bilong mekim gut skin bilong man, na banis bilong pasim sua.​—Luk 10:​30-​37.

Lukautim Wanpela Kalabusman

Luk i bin tingim tru aposel Pol. Taim Pol i stap long kalabus long Sisaria, gavena Feliks bilong Rom i tok long ol i “no ken tambuim ol pren bilong Pol long helpim em long ol samting.” (Aposel 24:23) Ating Luk em i wanpela bilong ol man i bin helpim Pol. Pol i save sik sampela taim olsem na ating em wanpela wok bilong ‘dispela dokta ol i save laikim tumas’ long lukautim em.​—Kolosi 4:14; Galesia 4:13.

Pol i tok Sisar yet i mas harim kot bilong em olsem na gavena Festus bilong Rom i salim Pol i go long Rom. Luk i go wantaim dispela kalabusman long Itali na em i stori long hevi i kamap long ol taim sip ol i stap long en i bruk long rip. (Aposel 24:27; 25:​9-​12; 27:​1, 9-​44) Taim Pol i stap kalabus long wanpela haus, holi spirit i kirapim em long raitim sampela pas, na long tupela pas em i toktok long Luk. (Aposel 28:30; Kolosi 4:14; Filemon 24) Ating insait long dispela tupela yia Luk i raitim Buk Aposel.

I luk olsem planti samting bilong lotu i bin kamap long haus Pol i stap long en long Rom. Ating Luk i bung wantaim sampela wanwok bilong Pol long dispela hap​—Tikikus, Aristarkus, Mak, Jastus, Epafras, Onesimus, na sampela moa.​—Kolosi 4:​7-​14.

Long namba tu taim Pol i kalabus, em pilim olsem dai i kam klostu, na maski ol narapela i lusim Pol, Luk i strongim bel na stap gut wantaim em. Maski ol inap kalabusim em Luk i stap yet wantaim Pol. Ating Luk yet i raitim tok bilong Pol olsem: “Luk wanpela tasol i stap wantaim mi.” Stori bilong ol tumbuna i tok bihain liklik long dispela ol i katim nek bilong Pol.​—2 Timoti 4:​6-8, 11, 16.

Luk i bin lusim sampela samting bilong em yet bilong helpim narapela na mekim pasin daun. Em i no hambak long skul em i kisim o mekim ol samting bilong pulim ai bilong ol man. Yes, em inap mekim wok olsem wanpela dokta, tasol em i makim rot bilong mekim wok bilong Kingdom. Olsem Luk, yumi no laik tingim yumi yet, nogat, yumi laik tingim ol arapela man na tokaut long gutnius na long pasin daun mekim wok i givim glori long Jehova.​—Luk 12:31.

[Blok long pes 19]

TIOFILUS EM I HUSAT?

Luk i raitim tupela pas i go long Tiofilus, em Gutnius bilong em na Buk Wok Bilong Ol Aposel. Long Gutnius Bilong Luk, em i kolim dispela man “Bikman Tiofilus.” (Luk 1:1) “Bikman” em wanpela tok ol i save kolim long man em i maniman na long ol hetman bilong gavman bilong Rom. Aposel Pol i kolim wankain tok long Festus, em gavena bilong Rom long Judia.​—Aposel 26:25.

Ating Tiofilus i bin harim stori bilong Jisas ol i autim na em i laik kisim save long en. Luk i laik olsem Gutnius bilong em i mas helpim Tiofilus long “save gut olsem, dispela tok ol i bin lainim [Tiofilus] long en, em i tru olgeta.”​—Luk 1:4.

Saveman bilong ol rait Grik, em Richard Lenski i tok, i luk olsem Tiofilus i no kamap bilipman yet taim Luk i kolim em “bikman,” long wanem, “long ol buk Kristen, . . . ol i no save kolim dispela kain biknem bilong graun long brata Kristen.” Bihain taim Luk i raitim Buk Aposel, em i no yusim nem “bikman,” em i tok: “Tiofilus.” (Aposel 1:1) Lenski i tok: “Taim Luk i raitim Gutnius bilong em i go long Tiofilus, dispela man i gat namba, em i no kamap Kristen yet tasol em i gat bikpela laik long kisim save long ol samting bilong lotu Kristen; tasol taim Luk i salim Buk Aposel i go long Tiofilus, em i kamap Kristen pinis.”