“Singsing Bilong Solwara”—Wanpela Rait i Bungim Tupela Haptaim Bilong Bipo
LONG Me 22, 2007, ol i putim wanpela liklik hap pepa i gat olpela rait Hibru—em bilong yia namel long 600 i go 800 C.E.—long Haus Tumbuna Bilong Israel long Jerusalem. Dispela pepa i gat tok bilong Kisim Bek 13:19–16:1. Na tu, insait long en i gat “Singsing Bilong Solwara”—em singsing ol Israel i bin mekim taim Jehova i kisim bek ol long solwara Retsi. Bilong wanem wok bilong kamapim klia dispela liklik hap pepa em i bikpela samting?
Det i stap long dispela liklik hap pepa em i bikpela samting. Ol i bin raitim Ol Olpela Rait Bilong Detsi namel long yia 250 B.C.E. na 50 C.E. samting. Paslain long ol i bin painim dispela rait bilong Detsi inap olsem 60 yia i go pinis, i gat wanpela olpela rait Hibru i stap, em Aleppo Codex, em bilong yia 930 C.E. Ol i bin painim wan wan liklik hap pepa i gat ol olpela rait, tasol ol i no bin painim wanpela olpela rait Hibru i bilong ol handet yia i stap namel long taim ol i bin raitim Ol Olpela Rait Bilong Detsi na Aleppo Codex.
James S. Snyder, em dairekta bilong Haus Tumbuna Bilong Israel, em i tok: “Dispela rait i gat Singsing Bilong Solwara i bungim haptaim i stap namel long Ol Olpela Rait Bilong Detsi . . . na Aleppo Codex.” Em i tok, dispela rait wantaim ol narapela olpela rait bilong Baibel i “soim olsem taim ol i raitim raitim gen ol tok ol i no senisim ol tok bilong en.”
Ol i bilip olsem dispela liklik hap pepa em wanpela bilong ol rait ol i bin painim klostu long 1890 samting long wanpela haus lotu bilong ol Juda long Cairo, Isip. Tasol wanpela man i save bungim ol olpela rait Hibru em i no bin save olsem dispela rait em i bikpela samting inap long taim em i bin toktok wantaim wanpela saveman long 1978 samting. Ol i bihainim wanpela pasin ol i kolim carbon dating bilong skelim dispela liklik hap pepa i bilong wanem yia. Na bihain ol i putim long wanpela rum inap long taim ol i putim long Haus Tumbuna Bilong Israel na ol man i ken lukim.
Adolfo Roitman, em bos bilong Shrine of Book long Haus Tumbuna Bilong Israel, na man bilong lukautim Ol Olpela Rait Bilong Detsi, em i stori long samting i mekim na dispela liklik hap pepa i bikpela samting. Em i tok: “Dispela Singsing Bilong Solwara i kamapim klia olsem taim ol Masoret i bin raitim raitim gen ol tok bilong Baibel insait long planti handet yia, ol i no bin senisim tok bilong en. Pasin bilong raitim tok bilong Singsing Bilong Solwara i stap wankain long nau olsem ol i bin raitim namel long 600 i go 800 C.E.”
Spirit bilong Jehova i bin kamapim ol tok bilong Baibel, na em i mekim bikpela wok bilong lukautim na bai i stap gut. Na tu, ol saveman bilong lo i was gut taim ol i raitim raitim gen ol tok bilong Baibel. Olsem na yumi inap bilip tru long ol tok bilong Baibel yumi yusim long nau.
[Piksa Kredit Lain long pes 32]
Courtesy of Israel Museum, Jerusalem