Ol Referens Bilong Laip na Wok Autim Tok Miting Wok Buk
SEPTEMBA 3-9
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | JON 1-2
“Jisas i Wokim Namba 1 Mirakel Bilong Em”
(Jon 2:1-3) Na long namba 3 de wanpela marit kaikai i kamap long Kana bilong Galili, na mama bilong Jisas i stap long dispela bung. 2 Ol i bin singautim Jisas na ol disaipel bilong en tu long kam long dispela marit kaikai. 3 Taim wain i laik pinis, mama bilong Jisas i tokim em: “Ol i no gat wain.”
Krais—Em i Kamapim Ples Klia Strong Bilong God
3 Jisas i wokim fes mirakel bilong em taim em i stap long wanpela marit kaikai long Kana, em wanpela ples long Galili. Ating planti man tru i kam long dispela bung. Long taim bilong dispela kaikai, wain i pinis. Maria, em mama bilong Jisas, em i stap tu long dispela bung. Inap planti yia, Maria i tingim tingim olgeta tok profet i stori long pikinini bilong em, na em i save olsem ol bai kolim Jisas olsem “Pikinini bilong God Antap Tru.” (Luk 1:30-32; 2:52) Yu ting em i bilip olsem Jisas i gat strong bilong wokim mirakel? Long Kana, Maria na Jisas i sori long tupela nupela marit na ol i no laik bai dispela tupela marit i pilim sem. Jisas i save olsem em stretpela pasin long mekim gut long ol narapela. Olsem na Jisas i wokim mirakel na tanim 380 lita wara i kamap “gutpela wain.” (Ritim Jon 2:3, 6-11.) Yu ting em wok bilong Jisas long wokim mirakel? Nogat. Jisas i tingim tru ol manmeri na em i bihainim pasin bilong Papa long heven na givim ol samting long ol narapela.
(Jon 2:4-11) Na Jisas i tokim em: “Olsem wanem dispela em samting bilong mi na bilong yu? Taim bilong mi i no yet.” 5 Mama bilong en i tokim ol wokman: “Wanem samting em i tokim yupela long mekim, yupela i mas mekim.” 6 I gat 6-pela sospen ston bilong wara i stap olsem lo bilong ol Juda long kamap klin i makim. Na olgeta wan wan sospen inap holim wara inap long mak bilong 2-pela o 3-pela bikpela baket. 7 Jisas i tokim ol: “Pulapim ol sospen ston long wara.” Na ol i pulapim ol tru. 8 Na em i tokim ol: “Kisim sampela na karim i go long man bilong bosim kaikai.” Olsem na ol i kisim sampela i go. 9 Na man bilong bosim kaikai i teistim dispela wara i bin tanim i kamap wain. Em yet i no save dispela wain i kam long we, tasol ol wokman husat i bin kisim dispela wara, ol i save. Orait man i bosim kaikai i singautim dispela man nau i marit 10 na tokim em: “Olgeta arapela man i save tilim gutpela wain pastaim, na taim ol manmeri i spak pinis, ol i save tilim wain i no gutpela tumas. Yu bin holim bek dispela gutpela wain inap long nau.” 11 Jisas i wokim dispela samting long Kana bilong Galili. Em namba 1 mirakel bilong em na em i mekim glori bilong em i kamap ples klia. Ol disaipel bilong en i lukim na ol i bilip long em.
Jisas i Wokim Namba Wan Mirakel
Dispela em namba wan mirakel Jisas i wokim. Taim ol disaipel bilong Jisas i lukim dispela mirakel, dispela i strongim bilip bilong ol. Bihain, Jisas, mama bilong em, na ol brata bilong em i go long taun Kaperneam long nambis bilong raunwara Galili long hap not wes.
Mekim Wok Painimaut
(Jon 1:1) Long bipo tru, Tok i stap, na Tok i stap wantaim God, na Tok em i wanpela god.
nwtsty ol stadi nout long Jon 1:1
Tok: Ol i yusim tok Grik ho loʹgos long dispela ves bilong makim biknem. Ol i yusim wankain tok tu long Jon 1:14 na Re 19:13. Jon i tokaut long man i gat dispela biknem, em Jisas. Dispela biknem i makim Jisas taim em i stap olsem wanpela spirit long heven paslain long em i kam long graun, long taim em i autim tok long graun olsem man i gutpela olgeta, na bihain long taim em i kisim namba na i go long heven. Jisas em Mausman bilong God, em i save karim tok na instraksen i go long ol narapela pikinini spirit bilong Krieta na long ol man. Olsem na i stret yumi ting paslain long Jisas i kam long graun, Jehova i toktok wantaim ol manmeri long rot bilong Tok, em ensel bilong karim tok.—St 16:7-11; 22:11; 31:11; Ki 3:2-5; He 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
wantaim: Long dispela ves, tok Grik pros i makim samting i stap klostu na i wok bung. Dispela tok inap makim tu narapela narapela man, long dispela ves em i makim Tok na wanpela God tru.
Tok em i wanpela god: Dispela tok bilong Jon i makim “Tok” (Grik, ho loʹgos; lukim stadi nout long Tok long dispela ves), em Jisas Krais. Namba Tok i holim olsem fes bon Pikinini bilong God na em i helpim God long wokim olgeta narapela samting i soim olsem i stret long kolim em olsem “wanpela god; olsem god.” Planti trensleta i laik tru long tanim olsem “Tok em i God,” bilong makim olsem em i wankain long God i Gat Olgeta Strong. Tasol i gat ol gutpela risen na yumi inap tok Jon i no makim “Tok” i wankain olsem God i Gat Olgeta Strong. Namba 1, tok i kamap paslain na tok i kamap bihain, tupela wantaim i kamapim olsem “Tok” i stap “wantaim God.” Na tu, tok Grik the·osʹ i kamap 3-pela taim long ves 1 na 2. Long namba 1 na namba 3 taim dispela tok, the·osʹ i stap paslain long wanpela tok Grik bilong makim stret wanpela samting, na long namba 2 taim i no gat wanpela tok i stap paslain bilong makim stret wanpela samting. Planti saveman i wanbel olsem tok bilong makim stret wanpela samting i no stap paslain long tok the·osʹ long namba 2 taim na dispela i bikpela samting. Taim i gat tok bilong makim stret wanpela samting long dispela ves, the·osʹ i makim God i Gat Olgeta Strong. Na taim ol i no mekim wanpela tok bilong makim stret wanpela samting, the·osʹ i makim samting i no wankain na i stori long “Tok” i wanem kain man. Olsem na planti Baibel ol i trensletim long Inglis, Frans, na Jeman i tanim dispela tok long wankain pasin olsem New World Translation, ol i kamapim olsem “Tok” i “wanpela god; olsem god.” Bipo ol i trensletim tok bilong Gutnius Bilong Jon i go long Sahidik na Bohairik bilong tokples Koptik, ating ol i raitim long 200 i go 300 C.E. samting, long Jon 1:1 namba 1 taim tok the·osʹ i kamap, ol i trensletim em narapela kain long namba 2 taim dispela wankain tok i kamap. Ol dispela tok i kamapim olsem “Tok” i wankain olsem God, tasol dispela i no makim olsem em i gat wankain namba olsem Papa bilong em, em God i gat olgeta strong. Tok bilong dispela ves i wankain long Kol 2:9, em i stori olsem “olgeta pasin bilong God i pulap tru long Krais.” Na long 2Pi 1:4, ol manmeri husat bai mekim wok wantaim Krais, ol “inap kamap spirit wankain olsem God.” Na tu, long Baibel Septuagint, tok Grik the·osʹ i wankain long tok Hibru ol i tanim “God,” ʼel na ʼelo·himʹ, ol i ting dispela i kamapim wankain mining olsem “Strongpela Man, Man i Gat Strong.” Ol i yusim ol dispela tok Hibru bilong makim God i gat olgeta strong, ol narapela god, na ol man. (Lukim stadi nout long Jon 10:34.) Taim ol i kolim Tok “wanpela god,” o “man i gat strong,” dispela i stret wantaim tok profet long Ai 9:6, em i tokaut olsem ol bai kolim Mesaia olsem “God i gat bikpela strong” (i no “God i Gat Olgeta Strong”) na em bai kamap “Papa bilong i stap oltaim oltaim” long olgeta husat bai stap aninit long em. Papa bilong em, “Bikpela I Gat Olgeta Strong” i gat strongpela laik tru long mekim olsem.—Ai 9:7.
(Jon 1:29) Long neks de Jon i lukim Jisas i wokabaut i kam long em na em i tok: “Lukim, Pikinini Sipsip bilong God husat i tekewe sin bilong olgeta manmeri!
nwtsty stadi nout long Jon 1:29
Pikinini Sipsip bilong God: Bihain long Jisas i baptais na Satan i traim em, Jon Bilong Baptais i kolim em olsem “Pikinini Sipsip bilong God.” Dispela tok i stap long dispela ves na long Jon 1:36. (Lukim Ap. 13.) I stret em i kolim Jisas olsem sipsip. Baibel i stori olsem ol man i save givim sipsip olsem ofa bilong tokaut olsem ol i gat sin na ol i laik go klostu long God. Dispela i stap olsem piksa long sakrifais bilong Jisas we em i givim gutpela laip bilong em olsem man bilong graun long helpim olgeta man. Dispela tok “Pikinini Sipsip bilong God” i stap planti taim long ol stori bilong Baibel. Tingim, Jon Bilong Baptais i save gut long ol Skripsa Hibru, olsem na tok bilong em inap makim wanpela o planti bilong ol dispela stori: ol sipsip man Abraham i givim olsem ofa na em i no givim pikinini bilong em Aisak (St 22:13), sipsip bilong Pasova ol i kilim long Isip bilong larim lain Israel i go fri (Ki 12:1-13), o sipsip man ol i givim olsem ofa long alta bilong God long Jerusalem long olgeta moning na apinun (Ki 29:38-42). Ating Jon i tingim tu tok profet bilong Aisaia, olsem man Jehova i kolim“wokman bilong mi” i olsem “pikinini sipsip ol i kisim i go bilong kilim.” (Ai 52:13; 53:5, 7, 11) Taim aposel Pol i raitim namba 1 pas bilong em i go long lain Korin, em i kolim Jisas olsem “Pikinini sipsip bilong yumi bilong Pasova.” (1 Ko 5:7, NW ) Aposel Pita i tok “blut bilong Krais i dia tumas. Dispela blut i olsem blut bilong sipsip, em sipsip i no gat mak long en na i klin olgeta.” (1Pi 1:19) Na winim 25 taim buk Revelesen i kolim Jisas olsem “Pikinini Sipsip.” Sampela eksampel em: Re 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
Baibel Ritim
(Jon 1:1-18) Long bipo tru, Tok i stap, na Tok i stap wantaim God, na Tok em i wanpela god. 2 Pastaim tru em i stap wantaim God. 3 Olgeta samting i kamap long rot bilong em, na i no gat wanpela samting i bin kamap long narapela rot. Samting i bin kamap 4 long rot bilong em, em laip, na dispela laip em i lait bilong ol man. 5 Dispela lait i lait i stap long tudak, na tudak i no kilim i dai dispela lait. 6 Na wanpela man i kamap em God i salim i kam olsem mausman bilong en. Nem bilong en Jon. 7 Dispela man i kam bilong autim tok. Em i tokaut long dispela lait, na long rot bilong en olgeta kain manmeri i ken bilip. 8 Em yet i no dispela lait, tasol em i kam bilong tokaut long dispela lait. 9 Dispela trupela lait i save givim lait long olgeta kain man, klostu em i laik kam namel long ol manmeri. 10 Orait em i stap namel long ol manmeri, na ol manmeri i kamap long rot bilong em, tasol ol manmeri i no save long em. 11 Em i go long lain bilong em yet, tasol ol i no kisim em. 12 Tasol ol lain husat i bin kisim em, em i givim namba long ol long kamap pikinini bilong God, long wanem, ol i bilip long nem bilong en. 13 Ol i no kamap pikinini bilong God long rot bilong blut o long laik bilong papamama o long laik bilong man, nogat, ol i kamap olsem long rot bilong God. 14 Tok i bin kamap man na stap namel long mipela, na mipela i bin lukim glori bilong en. Dispela kain glori i stret long pikinini tru bilong wanpela papa. Na bikpela pasin helpim na pasin i tru i pulap long em. 15 (Jon i tokaut long em, yes, em i bin mekim singaut. Jon em dispela man husat i bin tok: “Man i kam bihain long mi em i go pas long mi, long wanem, em i bin stap paslain long mi.”) 16 Yumi olgeta i bin kisim moa yet bikpela pasin helpim long em, long wanem, bikpela pasin helpim i pulap long em. 17 Na i olsem, long wanem, Lo i kam long rot bilong Moses, tasol bikpela pasin helpim na pasin i tru i kam long rot bilong Jisas Krais. 18 Tasol i no gat wanpela man i bin lukim God long wanpela taim. Dispela pikinini tru bilong em, em i wanpela god na em i stap klostu long bros bilong Papa, em i bin stori gut long yumi long Papa.
SEPTEMBA 10-16
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | JON 3-4
“Jisas i Autim Tok Long Wanpela Meri Samaria”
(Jon 4:6, 7) Hulwara bilong Jekop i stap long dispela hap. Jisas i bin wokabaut long longwe hap na i kam, olsem na skin bilong em i les na em i sindaun klostu long hulwara. Em long namba 6 aua. 7 Wanpela meri Samaria i kam long kisim wara. Jisas i tokim em: “Givim sampela wara long mi long dring.”
nwtsty stadi nout long Jon 4:6
skin bilong em i les: Dispela em wanpela taim tasol Baibel i tok long Jisas olsem “skin bilong em i les.” Em klostu 12 klok long belo, na long dispela moning ating Jisas i wokabaut long longwe hap, kirap long ples daun bilong Jordan long Judia na i go long taun Sikar long Samaria, em rot i go antap long ples maunten winim 900 mita.—Jon 4:3-5; lukim Ap. 13.
(Jon 4:21-24) Jisas i tokim em: “Meri, yu mas bilipim tok bilong mi, Taim bai kamap na yupela bai i no lotuim Papa long dispela maunten o long Jerusalem. 22 Yupela i save lotu long samting yupela i no save long en. Mipela i save lotu long samting mipela i save long en, long wanem, God bai kisim bek ol man long rot bilong ol Juda. 23 Tasol taim i laik kamap, na nau i kamap pinis, na ol man i lotu tru long Papa, ol bai lotuim em long spirit na long pasin i tru. Tru tumas, Papa i painim ol kain man olsem long lotuim em. 24 God em i wanpela Spirit, na ol man i lotuim em, ol i mas lotuim em long strong bilong holi spirit na long pasin i tru.”
(Jon 4:39-41) Planti Samaria long dispela taun i bilip long em, long wanem, ol i harim tok bilong dispela meri husat i tokaut olsem: “Em i tokim mi long olgeta samting mi bin mekim.” 40 Olsem na taim ol Samaria i kam long Jisas, ol i kirap askim em long stap wantaim ol. Na em i go stap long hap inap 2-pela de. 41 Na long rot bilong tok em i mekim, planti manmeri moa i bilip
Mekim Wok Painimaut
(Jon 3:29) Man i gat meri bilong maritim, em dispela man husat bai marit. Tasol taim pren bilong man husat bai marit i sanap na harim nek bilong dispela man, em i gat bikpela amamas. Olsem na dispela amamas bilong mi i pulap.
nwtsty stadi nout long Jon 3:29
pren bilong man husat bai marit: Long taim bilong ol man i raitim Baibel, pren bilong man husat bai marit bai stap olsem mausman bilong em na go pas long stretim ol samting bilong marit. Ol man i tingim em olsem man i bungim meri bilong marit na man bilong marit. Long de bilong marit, marit bai kamap long haus bilong man i laik marit o long haus bilong papa bilong em, kaikai bilong marit bai kamap long dispela ples. Long taim bilong kaikai, pren bilong man i laik marit bai amamas long harim nek bilong man marit taim em i toktok long meri em i maritim, pren bilong em i pilim olsem em i mekim gut wok bilong em. Jon Bilong Baptais i tok em i olsem “pren bilong man husat bai marit.” Long dispela ves, Jisas em man i laik marit na ol disaipel i olsem meri em bai maritim. Long redim rot bilong Mesaia, Jon Bilong Baptais i soim namba 1 lain bilong “dispela meri i laik marit” long Jisas Krais. (Jon 1:29, 35; 2Ko 11:2; Ef 5:22-27; Re 21:2, 9) “Pren bilong man husat bai marit” i inapim samting em mas mekim taim em i mekim gutpela tok long kirap bilong bung; bihain long en ol man i no tingim em olsem namba 1 man. Jon i skelim em yet wantaim Jisas, na i tok: “Wok bilong dispela man i mas i go bikpela, tasol wok bilong mi i mas i go liklik.”—Jon 3:30.
(Jon 4:10) Jisas i tokim em: “Sapos yu bin save long presen God i givim na long dispela man husat i askim yu, ‘Givim wara long mi,’ orait bai yu askim em, na em bai givim yu wara i gat laip.”
nwtsty stadi nout long Jon 4:10
wara i gat laip: Tok Grik ol i yusim long dispela ves i makim wara i ron, hulwara, o klinpela wara i kam long wanpela hulwara. Dispela wara i narapela kain long wara i kam long hulwara i no ron. Long Wk 14:5, tok Hibru “liklik hanwara” i makim “wara i gat laip.” Long Jer 2:13 na 17:13, em i tok Jehova i olsem “hul wara i gat wara bilong givim laip,” dispela i stap olsem tok piksa bilong makim wara bilong givim laip. Taim Jisas i toktok long meri Samaria, em i tok “wara i gat laip” olsem tok piksa, tasol meri i ting tok bilong em i makim wara tru.—Jon 4:11; lukim stadi nout long Jon 4:14.
Baibel Ritim
(Jon 4:1-15) Orait taim Jisas i save olsem ol Farisi i harim tok olsem em i wok long kamapim na baptaisim ol disaipel, winim Jon, 2 (tru tru Jisas yet i no bin baptaisim ol man, ol disaipel bilong en i baptaisim ol) 3 em i lusim Judia na go bek long Galili. 4 Tasol em i mas go long rot i katim i go olsem long Samaria. 5 Orait em i kamap long wanpela taun bilong Samaria ol i kolim Sikar. Dispela taun i stap klostu long hap graun Jekop i bin givim long pikinini bilong en Josep. 6 Hulwara bilong Jekop i stap long dispela hap. Jisas i bin wokabaut long longwe hap na i kam, olsem na skin bilong em i les na em i sindaun klostu long hulwara. Em long namba 6 aua. 7 Wanpela meri Samaria i kam long kisim wara. Jisas i tokim em: “Givim sampela wara long mi long dring.” 8 (Ol disaipel bilong en i go long taun long baim kaikai.) 9 Orait meri Samaria i tokim em: “Yu wanpela Juda na olsem wanem yu askim mi, wanpela meri Samaria, long givim wara long yu?” (Ol Juda i no save mekim ol samting wantaim ol Samaria.) 10 Jisas i tokim em: “Sapos yu bin save long presen God i givim na long dispela man husat i askim yu, ‘Givim wara long mi,’ orait bai yu askim em, na em bai givim yu wara i gat laip.” 11 Meri i tokim em: “Bikman, yu no gat baket bilong kisim wara na hulwara i daun tru. Olsem na bai yu kisim dispela wara i gat laip long we? 12 Tumbuna bilong mipela Jekop i bin givim dispela hulwara long mipela. Na em yet wantaim ol pikinini bilong en na ol bulmakau sipsip samting bilong en, ol i bin dring long dispela wara. Ating yu winim tumbuna bilong mipela, a?” 13 Jisas i bekim tok long em olsem: “Olgeta man i dring long dispela wara, nek bilong ol bai drai gen. 14 Man i dring long wara mi givim em, nek bilong en bai i no inap drai gen. Wara mi givim long em bai kamap olsem hulwara insait long em na givim laip oltaim long em.” 15 Meri i tokim em: “Bikman, givim dispela wara long mi, bai nek bilong mi i no ken drai na mi no ken kam oltaim long dispela hap long kisim wara.”
SEPTEMBA 17-23
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | JON 5-6
“Holim Stretpela Tingting na Bihainim Jisas”
(Jon 6:9-11) “Liklik mangi hia i gat 5-pela bret bali na 2-pela liklik pis. Tasol dispela i no inap tru long dispela bikpela lain manmeri.” 10 Jisas i tok: “Tokim ol manmeri long sindaun.” Planti gras i stap long dispela hap, olsem na ol i sindaun. Na i gat klostu 5,000 man i stap. 11 Orait Jisas i kisim bret na tok tenkyu, na em i tilim long ol man i sindaun, na tu, em i tilim ol liklik pis inap long laik bilong wan wan.
nwtsty stadi nout long Jon 6:10
i gat klostu 5,000 man i stap: Matyu tasol i stori olsem “ol i no kaunim ol meri na ol pikinini.” (Mt 14:21) Yumi inap ting namba bilong ol man em i givim kaikai long ol long rot bilong mirakel i winim 15,000.
(Jon 6:14) Taim ol man i lukim ol mirakel em i wokim, ol i tok: “Tru tumas, em i dispela profet i mas i kam long ol manmeri bilong dispela graun.”
(Jon 6:24) Olsem na taim ol manmeri i lukim olsem Jisas i no stap na ol disaipel bilong en tu i no stap, ol i kalap long ol dispela bot na go long Kaperneam bilong painim Jisas.
nwtsty stadi nout long Jon 6:14
dispela profet: Planti Juda long taim bilong ol aposel i ting olsem wanpela profet olsem Moses, em Lo 18:15, 18 i stori long en bai kamap Mesaia. Long dispela ves, dispela tok kam long ol manmeri bilong dispela graun i makim samting Mesaia bai mekim. Jon tasol i stori long ol samting i kamap long dispela ves.
(Jon 6:25-27) Taim ol i painim em pinis long hapsait bilong raunwara, ol i tokim em: “Rabai, wanem taim yu kam long hia?” 26 Jisas i bekim tok long ol olsem: “Tru tumas mi tokim yupela, yupela i painim mi, long wanem, yupela i bin kaikai bret na pulap, i no olsem yupela i lukim ol mirakel na yupela i painim mi. 27 Yupela i no ken wok bilong kisim kaikai i save bagarap, nogat. Yupela i mas wok bilong kisim kaikai i no save bagarap na i save givim laip oltaim, em kaikai Pikinini bilong man bai givim long yupela. Na Papa, em God yet, em i bin putim mak long dispela man bilong soim olsem em i orait long em.”
(Jon 6:54) Man i kaikai bodi bilong mi na dringim blut bilong mi, em i gat laip i stap oltaim, na mi bai kirapim em bek long las de.
(Jon 6:60) Taim ol i harim dispela tok, planti disaipel bilong em i tok: “Em mekim wanem kain tok? Husat inap putim yau long dispela tok?”
(Jon 6:66-69) Dispela i mekim na planti disaipel i lusim em na ol i go bek long ol samting bipo ol i save mekim, na ol i no wokabaut moa wantaim em. 67 Olsem na Jisas i tokim 12-pela aposel: “Ating yupela tu i laik lusim mi na i go, a?” 68 Na Saimon Pita i tokim em: “Bikpela, bai mipela i go long husat? Ol tok bilong yu i bringim man i go long laip oltaim. 69 Na mipela i bilip na kisim save olsem yu Man holi na God i bin salim yu i kam.”
nwtsty stadi nout long Jon 6:27, 54
kaikai i save bagarap . . . kaikai i no save bagarap na i save givim laip oltaim: Jisas i save olsem sampela manmeri i bung wantaim em na lain disaipel bilong em bikos ol i laik kisim ol samting bilong helpim ol. Kaikai bilong helpim bodi i helpim man long wan wan de, “kaikai” i kam long Baibel i helpim man long stap laip oltaim. Jisas i tokim ol man i bung long wok . . . bilong “kisim kaikai i no save bagarap na i save givim laip oltaim,” olsem, givim bel long helpim ol yet long kamap strong long bilip na bilip long ol samting ol i kisim save long en.—Mt 4:4; 5:3; Jon 6:28-39.
kaikai bodi bilong mi na dringim blut bilong mi: Dispela ves i makim olsem ol man i kaikai na dring em ol man i bilip long Jisas Krais. (Jon 6:35, 40) Jisas i mekim dispela tok long 32 C.E., olsem na tok bilong em i no makim Kaikai Bilong Bikpela, em samting em bai mekim wanpela yia bihain. Em i mekim dispela tok paslain long Pasova em “Bikpela bung bilong ol Juda” (Jon 6:4), olsem na ating ol man i harim tok bilong em i tingim samting ol bai mekim long bung bai kamap bihain na bikpela samting blut bilong pikinini sipsip i mekim long helpim lain Israel long dispela nait ol i lusim Isip (Ki 12:24-27). Jisas i kamapim klia olsem blut bilong em bai mekim bikpela samting long helpim ol disaipel bilong em long kisim laip oltaim.
Mipela Bai Wokabaut Long Nem Bilong Jehova, Em God Bilong Mipela
13 Tasol ol lain i strong long go long hap Jisas i stap long en, na olsem Jon i tok, ol i painim em long “hapsait bilong raunwara.” Bilong wanem ol i go long Jisas bihain long em i bin sakim laik bilong ol long mekim em i kamap king? Planti i soim olsem ol i tingting long ol samting bilong skin tasol, ol i toktok long kaikai Jehova i bin kamapim long ples nating long taim bilong Moses. Ol i mekim olsem Jisas i mas givim kaikai yet long ol. Jisas i save long tingting kranki bilong ol, na em i kirap lainim ol long sampela tok i tru bilong stretim tingting bilong ol. (Jon 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Taim em i mekim olsem, sampela i toktok planti, na moa yet taim em i mekim dispela tok piksa: “Tru tumas mi tokim yupela, sapos yupela i no kaikai bodi bilong Pikinini Bilong Man, na sapos yupela i no dringim blut bilong em, bai yupela i no gat laip i stap long yupela. Man i save kaikai bodi bilong mi na dringim blut bilong mi, em i gat laip i stap gut oltaim oltaim, na bai mi kirapim em long las de.”—Jon 6:53, 54
14 Planti taim ol tok piksa bilong Jisas i bin kirapim ol man long kamapim olsem ol i laik tru long wokabaut wantaim God o nogat. Dispela tok piksa i mekim olsem. Em i mekim bikpela samting tru long ol man i harim. Baibel i tok: “Ol disaipel i harim dispela tok bilong Jisas, na planti bilong ol i tok olsem, ‘Dispela tok em i hevi tumas. Husat inap long harim?’” Jisas i tokim ol olsem ol i mas tingim tok bilong em i gat wanem mining long ol samting bilong spirit. Em i tok: “Holi Spirit yet i save givim laip long ol manmeri. Bodi em i no inap helpim yumi liklik. Dispela tok mi givim long yupela, em i spirit, na em i gat laip.” Tasol planti i no laik harim tok, Baibel i tok: “Jisas i autim dispela tok pinis, na planti disaipel bilong en i lusim em, na ol i go bek, na ol i no wokabaut moa wantaim em.”—Jon 6:60, 63, 66
Mekim Wok Painimaut
(Jon 6:44) I no gat man inap kam long mi sapos Papa, husat i bin salim mi i kam, i no kirapim em long kam long mi. Na mi bai kirapim em bek long las de.
nwtsty stadi nout long Jon 6:44
kam long mi: Tok Grik “kam long” i makim pasin bilong tromoi net long kisim pis (Jon 21:6, 11), dispela i no makim olsem God i kisim ol man i kam maski ol i no laik. Dispela tok Grik inap makim tu “pulim,” na tok bilong Jisas i kamapim wankain tok long Jer 31:3, Jehova i tokim lain bilong em: “Mi save laikim yupela tumas na mi . . . mekim yupela i kam klostu long mi.” (Baibel Septuagint i yusim wankain tok Grik long dispela ves) Jon 12:32 i soim olsem long wankain pasin, Jisas i pulim kain kain man i kam long em. Baibel i soim olsem Jehova i larim ol man i stap fri long wokim disisen bilong ol. Olgeta man inap mekim disisen long lotuim Em. (Lo 30:19, 20) Isi isi God i pulim ol man i gat gutpela bel i kam long em. (Sg 11:5; Sd 21:2; Ap 13:48) Jehova i mekim olsem long rot bilong Baibel na holi spirit bilong em. Jon 6:45 i kamapim tok profet bilong Ai 54:13, em i makim ol man em Papa yet i pulim ol i kam.—Skelim Jon 6:65.
(Jon 6:64) Tasol sampela namel long yupela, ol i no bilip.” Paslain yet Jisas i bin save long ol man i no bilip na long man husat bai putim em long han bilong ol birua.
nwtsty ol stadi nout long Jon 6:64
Jisas i bin save long . . . man husat bai putim em long han bilong ol birua: Jisas i tok long Judas Iskariot. Long nait olgeta Jisas i beten long papa bilong em paslain long em i makim 12-pela aposel. (Lu 6:12-16) Pastaim Judas i stap gut long God. Jisas i save long tok profet bilong ol Skripsa Hibru olsem gutpela pren bilong em bai givim em long han bilong ol birua. (Sg 41:9; 109:8; Jon 13:18, 19) Taim pasin bilong Judas i go nogut, Jisas, em man husat inap save long tingting i stap long bel bilong man inap long luksave long dispela senis. (Mt 9:4) God inap save long ol samting bai kamap long bihain, olsem na em i save olsem wanpela pren Jisas i trastim bai givim em long han bilong ol birua. Dispela i no stret wantaim ol pasin bilong God na ol samting em i mekim long bipo long ting olsem Judas em man husat bai i pundaun, i olsem God i makim em pinis long pundaun.
Paslain yet: Dispela tok i no makim Judas Iskariot long taim em i bon o taim Jisas i makim em olsem wanpela aposel bihain long em i beten long nait olgeta. (Lu 6:12-16) Tok bilong Jisas i makim taim Judas i kirap long mekim tok giaman, kwiktaim em i luksave long dispela. (Jon 2:24, 25; Re 1:1; 2:23; lukim ol stadi nout long Jon 6:70; 13:11) Na tu, dispela i soim olsem Judas i bin tingim tingim na mekim plan, ol samting i no kamap wantu tasol. Mining bilong tok “paslain” (Grik, ar·kheʹ) long ol Skripsa Grik inap senis, sapos i stret wantaim ol tok i kamap paslain na bihain. Olsem, long 2Pi 3:4, ol i yusim dispela tok Grik bilong makim kirap bilong ol samting God i wokim. Tasol long Ap 11:15, ol i yusim wankain tok bilong makim de bilong Pentikos 33 C.E., em taim holi spirit i kapsait long ol disaipel na ol inap autim tok long kain kain tokples. (Ap 2:1-4) Ol i yusim wankain tok tu long Lu 1:2; Jon 15:27; na 1 Jo 2:7, na long olgeta wan wan bilong ol dispela ves ol tok i kamap paslain na bihain i kamapim mining bilong en.
Baibel Ritim
(Jon 6:41-59) Ol Juda i kirap toktok planti long em, long wanem, em i tok: “Mi dispela bret i bin lusim heven na kam daun.” 42 Ol i tok: “Dispela man em Jisas pikinini bilong Josep, a? Na yumi save long papa na mama bilong en. Olsem wanem na nau em i tok, ‘Mi lusim heven na kam daun’?” 43 Jisas i tokim ol: “Yupela i mas lusim pasin bilong toktok planti namel long yupela yet. 44 I no gat man inap kam long mi sapos Papa, husat i bin salim mi i kam, i no kirapim em long kam long mi. Na mi bai kirapim em bek long las de. 45 Rait bilong ol Profet i tok, ‘Na Jehova bai skulim ol.’ Olgeta man i harim pinis tok bilong Papa na kisim save long em, ol i save kam long mi. 46 I no gat wanpela man i bin lukim Papa, dispela man i kam long God, em tasol i bin lukim Papa. 47 Tru tumas mi tokim yupela, Man i bilip, em i gat laip i stap oltaim. 48 “Mi bret bilong laip. 49 Ol tumbuna bilong yupela i bin kaikai mana long ples nating, na ol i dai. 50 Tasol man i kaikai bret i kam long heven, bai em i no dai. 51 Mi dispela bret i gat laip na i lusim heven na i kam daun. Sapos man i kaikai dispela bret em bai stap oltaim. Na bret mi givim, em bodi bilong mi, na mi givim bai ol manmeri bilong graun i ken kisim laip.” 52 Olsem na ol Juda i kirap tok kros namel long ol yet na tok: “Olsem wanem dispela man inap givim mipela bodi bilong en long kaikai?” 53 Orait Jisas i tokim ol: “Tru tumas mi tokim yupela, Sapos yupela i no kaikai bodi bilong Pikinini bilong man na dringim blut bilong em, orait yupela bai i no gat laip i stap long yupela. 54 Man i kaikai bodi bilong mi na dringim blut bilong mi, em i gat laip i stap oltaim, na mi bai kirapim em bek long las de. 55 Long wanem, bodi bilong mi em kaikai tru, na blut bilong mi em dring tru. 56 Man i kaikai bodi bilong mi na dringim blut bilong mi, em i pas yet wantaim mi na mi pas yet wantaim em. 57 Papa i gat laip i salim mi i kam, na mi stap laip long strong bilong Papa. Olsem tasol, man i kaikai bodi bilong mi, em bai stap laip long strong bilong mi. 58 Dispela em bret i lusim heven na i kam daun, na i no wankain olsem samting ol tumbuna bilong yupela i bin kaikai, na bihain ol i dai. Man i kaikai dispela bret em bai stap oltaim.” 59 Em i mekim ol dispela tok taim em i skulim ol manmeri i bung long Kaperneam.
SEPTEMBA 24-30
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | JON 7-8
“Jisas i Givim Glori Long Papa Bilong Em”
(Jon 7:15-18) Olsem na ol Juda i kirap nogut na ol i tok: “Olsem wanem na dispela man i gat ol dispela save? Em i no bin go long ol skul bilong lotu.” 16 Jisas i bekim tok long ol olsem: “Tok mi skulim ol man long en i no bilong mi, em bilong man i salim mi i kam. 17 Sapos wanpela man i laik bihainim laik bilong Em, dispela man bai save olsem tok mi skulim ol man long en i kam long God o i kam long tingting bilong mi yet. 18 Man i mekim toktok long tingting bilong em yet, em i laik bai ol man i givim biknem long em. Tasol man i laik givim biknem long man i salim em i kam, dispela man em i man bilong tok tru na i no gat pasin giaman i stap long em.
cf 100-101 par. 5-6
“Ol i Bin Raitim”
5 Jisas i laik bai ol man i save long husat i as bilong ol tok em i autim. Em i tok: “Tok mi skulim ol man long en i no bilong mi, em bilong man i salim mi i kam.” (Jon 7:16) Long narapela taim Jisas i tok: “Mi no save mekim wanpela samting long tingting bilong mi yet, nogat. Tasol olsem Papa i bin skulim mi long en, mi save autim ol dispela samting.” (Jon 8:28) Na tu, em i tok: “Ol tok mi givim long yupela, mi no kamapim long tingting bilong mi yet, nogat. Papa husat i pas wantaim mi, em i mekim ol wok bilong en.” (Jon 14:10) Wanpela rot Jisas i kamapim olsem tok bilong em i tru em long rot bilong kolim Tok Bilong God inap planti taim.
6 Taim yumi ritim gut ol tok bilong Jisas, ol tok bilong em i soim olsem em i kolim stret o kamapim hap tok long planti liklik buk bilong ol Skripsa Hibru. Taim yu harim, pastaim yu tingting planti. Ating yu laik save wai na insait long 3 na hap yia we Jisas i skulim na autim tok long ol man, em i no kolim tok bilong olgeta buk i stap long dispela taim. Tru tru, ating Jisas i bin mekim olsem. Maski i olsem, ol i raitim sampela hap tasol bilong ol tok na samting Jisas i mekim. (Jon 21:25) Ating insait long sampela aua tasol yu inap ritim olgeta tok bilong Jisas long strongpela nek. Tingim, yu inap stori long God na Kingdom bilong em insait long sampela aua na yu inap long lukim ol referens long klostu planti buk bilong ol Skripsa Hibru! Na tu, planti taim Jisas i no holim ol skrol long han. Taim em i mekim Bikpela Tok Long Maunten em planti man i save long en, em i kolim stret o kamapim hap tok bilong Ol Skripsa Hibru—olgeta tok i kam long tingting bilong em!
(Jon 7:28, 29) Jisas i stap long tempel na skulim ol manmeri na em i singaut olsem: “Yupela i save long mi na yupela i save long wanem hap mi kam long en. Na tu, mi no kam long tingting bilong mi yet, nogat. Man i salim mi i kam, em i stap tru na yupela i no save long em. 29 Mi save long em, long wanem, mi mausman bilong em, na dispela Man i bin salim mi i kam.”
(Jon 8:29) Na man i salim mi i kam, em i stap wantaim mi. Em i no lusim mi i stap wanpis, long wanem, oltaim mi save mekim ol samting em i laikim.”
“Kisim Holi Spirit, No Ken Kisim Tingting Bilong Graun”
19 Bihainim olgeta tok bilong Jehova. Oltaim Jisas i mekim ol samting Papa bilong em i laikim. Long wanpela taim, samting Jisas i tingting long en i no wankain long samting Papa bilong em i laikim. Tasol em i bilip tru long Papa bilong em na i tok: “Laik bilong mi i no ken kamap, nogat, laik bilong yu i mas kamap.” (Luk 22:42) Askim yu yet, ‘Mi save bihainim tok bilong God maski i hatwok long mekim olsem?’ Bilong kisim laip, yumi mas bihainim tok bilong God. Em Man i wokim yumi, As bilong laip, na Man i helpim olgeta samting long i stap laip, olsem na i stret yumi bihainim tru olgeta tok bilong em. (Sng. 95:6, 7) Yumi mas bihainim tok, sapos yumi no mekim olsem, orait God i no inap orait long yumi.
Mekim Wok Painimaut
(Jon 7:8-10) Yupela go long dispela bung. Nau yet bai mi no inap go, long wanem, taim bilong mi i no yet.” 9 Em i tokim ol long ol dispela samting, na em i stap bek long Galili. 10 Ol brata bilong en i go pinis long dispela bikpela bung, na bihain em tu i go, tasol em i hait na i go.
I Gat Wanem As na Yumi Mas Tok Tru Tasol?
Jisas Krais i bin bihainim wanem kain pasin? Wanpela taim, Jisas i toktok wantaim sampela man i no disaipel bilong em na ol i laik save long raun bilong em. Ol i tokim em: “Yu mas lusim dispela ples na yu go long Judia.” Jisas i tok wanem long ol? “Yupela go long ol dispela bikpela de bilong lotu long Jerusalem. Mi, bai mi no inap i go, long wanem, taim bilong mi em i no kamap yet.” Bihain liklik, Jisas i go long Jerusalem long dispela bikpela de bilong lotu. Bilong wanem em i bin tok em i no inap i go? Long wanem, i no gat wok long ol i save long olgeta samting long raun bilong em, olsem long wanem taim stret em bai kamap long Jerusalem. Jisas i no tok giaman, tasol em i no tokaut klia long dispela samting, long wanem, em i no laik bai dispela i nogutim em yet o ol disaipel bilong em. Yumi ken save olsem dispela i no wanpela tok giaman, long wanem, aposel Pita i stori long Krais olsem: “Em i no bin mekim sin, na tu em i no bin mekim wanpela tok giaman.”—Jon 7:1-13; 1 Pita 2:22.
(Jon 8:58) Jisas i tokim ol: “Tru tumas mi tokim yupela, Taim Abraham i no kamap yet, mi bin stap.”
nwtsty nout long Jon 8:58
mi bin stap: Lain Juda husat i birua long Jisas i laik tromoi ston long em taim em i tok em i “bin lukim Abraham,” ol i tok Jisas i “no winim yet 50 krismas.” (Jon 8:57) Jisas i mekim dispela tok na bai ol i save olsem paslain long em i kam long graun, em i wanpela strongpela spirit long heven paslain long Abraham i bon. Sampela i tok dispela skripsa i soim olsem Jisas em God. Ol i tok dispela tok Grik ol i yusim long dispela ves, e·goʹ ei·miʹ (ol i trensletim “Mi” long sampela Baibel), em wanpela bilong ol tok ol i kisim long Baibel Septuagint long Ki 3:14 na ol i mas trensletim tupela ves wantaim long wankain pasin. (Lukim stadi nout long Jon 4:26.) Long dispela ves, dispela tok Grik ei·miʹ i stap paslain long “Abraham i no kamap yet” na em i stap yet. Olsem na ol i trensletim “Mi bin stap” na i no “Mi stap,” na planti trenslesen bilong bipo na long nau i yusim tok i wankain long “Mi bin stap.” Long Jon 14:9, ol i yusim wankain tok Grik ei·miʹ bilong makim tok bilong Jisas: “Filip, longpela taim pinis mi [bin, NW ] stap wantaim yupela, na yu no save yet long mi, a?” Planti trenslesen i yusim wankain tok, dispela i soim olsem i no gat lo stret bilong trensletim ei·miʹ olsem “bin stap.” (Ol narapela eksampel bilong ol tok ol i trensletim olsem i stap long Lu 2:48; 13:7; 15:29; Jon 1:9; 5:6; 15:27; Ap 15:21; 2Ko 12:19; 1Jo 3:8.) Na tu, tok bilong Jisas long Jon 8:54, 55 i soim olsem em i tok em i no wankain long Papa bilong em.
Baibel Ritim
(Jon 8:31-47) Jisas i tok moa long ol dispela Juda i bilip long em olsem: “Sapos yupela i holimpas tok bilong mi, orait yupela i disaipel tru bilong mi, 32 na yupela bai save long tok i tru, na tok i tru bai mekim yupela i kamap fri.” 33 Ol arapela i bekim tok long em olsem: “Mipela ol pikinini bilong Abraham, na i no gat wanpela taim mipela i stap wokboi bilong wanpela man. Olsem wanem na yu tok, ‘Bai yupela i kamap fri’?” 34 Jisas i tokim ol: “Tru tumas mi tokim yupela, Olgeta man i save mekim sin, ol i stap wokboi bilong sin. 35 Na tu, wokboi i no save stap wantaim wanpela famili inap oltaim oltaim, nogat, pikinini i save stap wantaim famili inap oltaim oltaim. 36 Olsem na sapos Pikinini i mekim yupela i kamap fri, orait yupela bai stap fri tru. 37 Mi save olsem yupela i pikinini bilong Abraham, tasol yupela i laik kilim mi i dai, long wanem, yupela i no wanbel long tok bilong mi. 38 Ol samting mi lukim pinis wantaim Papa bilong mi, em mi tokaut long en. Na yupela i save mekim ol samting yupela i harim long papa bilong yupela.” 39 Ol i tokim em: “Papa bilong mipela em Abraham.” Jisas i tokim ol: “Sapos yupela i pikinini bilong Abraham, orait mekim ol samting Abraham i bin mekim. 40 Mi bin tokim yupela long tok i tru mi harim long God, tasol yupela i laik kilim mi i dai. Abraham i no bin mekim olsem. 41 Yupela i save mekim ol samting papa bilong yupela i bin mekim.” Ol i tokim em: “Mipela i no kamap long rot bilong pasin pamuk, mipela i gat wanpela Papa, em God.” 42 Jisas i tokim ol: “Sapos God em i papa bilong yupela, bai yupela i laikim mi, long wanem, God i bin salim mi i kam. Mi no kam long tingting bilong mi yet, nogat, dispela Man i bin salim mi i kam. 43 Bilong wanem yupela i no save long tok mi mekim? As bilong dispela i olsem, yupela i no inap putim yau long tok bilong mi. 44 Yupela i kam long Papa bilong yupela, em Satan. Na yupela i laik bihainim laik bilong papa bilong yupela. Long pastaim em i man bilong kilim man i dai na em i no holimpas tok i tru, long wanem, tok i tru i no stap long em. Taim em i mekim tok giaman, em i mekim pasin tru bilong em, long wanem, em i man bilong giaman na papa bilong pasin giaman. 45 Tasol mi mekim tok i tru, na yupela i no bilipim mi. 46 Husat bilong yupela inap kamapim olsem mi gat asua long sin? Sapos mi mekim tok i tru, orait bilong wanem yupela i no bilipim mi? 47 Man i kam long God, em i save putim yau long ol tok bilong God. Yupela i no save putim yau, long wanem, yupela i no kam long God.”